Morgunblaðið - 17.09.1999, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 17 SEPTEMBER 1999 29
LISTIR
Morgunblaðið/Porkell.
Gripið í orgel
NORRÆNIR orgeldagar eru nú
haldnir í Reykjavík, en þeir eru
nokkurs konar þing fyrir nor-
ræna organista. Á þessum org-
eldögum verða haldnir fímm
orgeltónleikar í Hallgríms-
kirkju og strax að þeim loknum
kemur að vígslu tveggja orgela;
í Neskirkju og Langholtskirkju
með sérstökum dagskrám og
tónleikum. Organistarnir fóru
um höfuðborgina í gær og skoð-
uðu orgel í smíðum og önnur
vígð og einnig þau sem vígð
verða á sunnudaginn. Á mynd-
inni eru nokkrir organistanna
að kynna sér nýja orgelið í Nes-
kirkju.
segir að Svíþjóð sé
kóraland og þakkar for-
dæmi Eriks Erikssons
kórstjóra. Hann sagði
Jóhanni Hjálmarssyni
að mikið væri spilað í
Stokkhólmi, þar væru
þrjár stórar hljómsveit-
ir og kirkjurnar legðu
líka sitt af mörkum til
tónlistarlífsins.
ANDERS Bondemann er meðal
þeirra norrænu orgelleikara sem
fram koma á Norrænum orgeldögum
sem nú standa yfir í Hallgn'mskirkju.
Hann leikur á orgel kirkjunnar 1
kvöld.
Morgunblaðið/Golli
Anders Bondemann, organleikari og prófessor, er hrifínn af spuna.
Spuninn er sköpun og
má líkja við skissu
Anders Bondemann
Dásamlegar
Dauðasyndir
TÖiVLIST
Háskúlabíó
Sinfdníutdnleikar
Sinfdníuhljdmsveit Islands og ein-
söngvarar fluttu Dauðasyndirnar
sjö eftir Kurt Weill og ballettinn
Appollö, foringja músanna eftir
Igor Stravinskíj; Anne Manson
stjörnaði. Fimmtudagskvöld kl.
20.00.
ÍGOR Stravinskíj var þegar
orðinn frægur af ballettum sín-
um og samstarfí við balletthóp
Sergeis Diaghilevs í París, Ball-
ets Russes, þegar hann fékk
beiðni um að semja nýjan ballett
fyrir tónlistarhátíð sem átti að
fara fram í Þingbókasafninu í
Washington í Bandaríkjunum
1928. Gríska goðafræðin var
Stravinskíj hugleikin, hún varð
honum efniviður í nokkur verk, -
þar á meðal þennan ballett.
Appolló, foringi listagyðjanna
níu, eða músanna, er viðfangs-
efni verksins.
Til að einfalda ballettinn og
koma til móts við stærð ballett-
hópsins sem átti að frumflytja
verkið fækkaði Stravinskíj mús-
unum úr níu í þrjár. Kallíópa er
músa ljóðlistar og hrynjandi,
Pólýhymnía er músa látbragðsins
og Terpsikóra er músa hrynjandi
og hreyfíngar, - eða dansins. Ball-
ettinn sjálfur hefst með fæðingu
Appollós í forleik verksins, en á
eftir fylgja níu dansar músanna
sjálfra þar sem Appolló gefur
þeim náðargáfumar og iylgir
þeim að endingu til Pamassus.
Þama dansa tindilfættar lista-
gyðjur á vorgrænum völlum
forn-Grikklands í kliðmjúkri
heiðríkju. Verk Stravinskíjs er
samið í nýklassískum stfl, - eins
og reyndar flem verk hans
byggð á klassískum efnivið. Tón-
listin er díatónísk, einföld og
hrein. Sagan býður ekki upp á
átök, tónlistin því ekki heldur;
þarna er gleðin í fyrirrúmi og
tónlistin stafar yndi og ómót-
stæðilegum þokka.
Flutningur verksins var prýði-
legur, en vantaði neistann sem
hefði getað gert hann frábæran.
Þetta var snoturt en vantaði
flugið. Það vantaði líka stemmn-
ingu í salinn, sem var hálf tómur,
- trúlega erfitt fyrir hljómsveit-
ina að hefja starfsárið þannig.
Þetta var synd, - því verk Strav-
inskíjs er meðal þeirra dægfleg-
ustu sem getur að heyra. Sem
betur fer fjölgaði tónleikagestum
í hléi.
Stravinskíj var meðal áhrifa-
valda á þýska tónskáldið Kurt
Weill, og margt áttu þeir sam-
eiginlegt sem tónskáld, þótt tón-
list þeirra væri afar ólík. Báðir
sömdu þeir fyiir leikhúsið eins
og tónverk þessara tónleika
báru með sér, og báðir leituðu
fyrir sér í ýmsum stflbrigðum
tónlistar að möguleikum til nýrr-
ar tónsköpunar.
Verk Weills, Dauðasyndirnar
sjö, er heimsósómabálkur, -
saminn sjö árum seinna en
Appolló Stravinskíjs; - ballett-
verk fyrir sópran, tvo tenóra,
baritón, bassa og hljómsveit.
Syndirnar sjö eru dugleysi,
dramb, reiði, ofát, losti, ágimd
og öfund, og mergjaður textinn
saminn af samstarfsmanni tón-
skáldsins Bertolt Brecht. í ball-
ettinum er sögð saga Önnu; og á
persónan sér tvær hliðar,
sungna og dansaða. Sungna
Annan er praktísk og samvisku-
söm en sú dansaða er listamaður
og lífsnautnakona. Anna er á leið
til Mississippi þar sem hún ætlar
að byggja sér hús, en á vegferð
sinni í gegnum sjö bandarískar
borgir kynnist hún dauðasynd-
unum sjö, og þarf að takast á við
þær. Tvískiptur karakter Önnu
er átakamiðja í verkinu, og því
tapar það talsverðu í konsert-
uppfærslu þar sem dansinn
vantar.
Þetta er eitt af vinsælustu
verkum Weills og hefur verið
hljóðritað með jafn ólíkum söng-
konum í aðalhlutverki og
Wagner-söngkonunni Brigitte
Fassbánder og heróínuppvakn:
ingnum Marianne Faithful. I
hlutverki Önnu á tónleikunum
var Marie McLaughlin, en karla-
kvartett sem syngur á móti
henni skipuðu þeir Gunnar Guð-
bjömsson og Guðbjörn Guð-
bjömsson, Thomas Mohr og
Nicholas Garrett.
Þrátt fyrir dansleysið í upp-
færslu Sinfóníuhljómsveitarinn-
ar vai' flutningurinn magnaður.
Marie McLaughlin var virkilega
góð, og karlarnir fjórir fínir.
Söngur þeirra í kafianum um of-
átið var stórkostlegur. Stjórn
Anne Manson var hreint út sagt
frábær; taktslag hennar ótrú-
lega nákvæmt og pottþétt; og
dýnamísk blæbrigði mikil. Það
var verulega gaman að upplifa
þetta verk undir hennar stjóm;
það var lifandi og músíkalskt,
hljómsveitin var frábær í hennar
höndum og lofar góðu um ný-
byrjað starfsár.
Bergþóra Jónsdóttir
Bondemann er prófesor við Tón-
listarháskólann í Stokkhólmi og hefur
marga nemendur. Hann leikur jafn-
framt á orgel St. Jakobs-kirkjunnar
þar í borg. Hann er fyrst spurður að
því hvað hann ætli að spila:
„Bach, sænska músík, m.a. Hans
Eklund og einnig spinna. Eg veit ekki
fyrr en rétt áður um spunann, en það
sem ég spila nær frá barokktónlist til
rómantísku, ég spila líka nútímatón-
list.“
Það verður þá ekkert íslenskt. Þekk-
irðu til íslenskrar tónlistar?
„Ég þekki lítillega til Páls Isólfs-
sonar. Annar er þekkingin af skom-
um skammti."
Kóralandið Svíþjóð
Bondemann sem er í fyrsta sinn á
Islandi segir aðspurður um tónlistar-
líf í Svíþjóð að það hafi verið blómlegt
undanfarin 30-40 ár. Svíþjóð segir
hann einkum kóraland og nefnir for-
dæmi Eriks Erikssons. Hann segir að
í Stokkhólmi séu þrjár stórar hljóm-
sveitir og mikið sé spilað í kirkjum
borgarinnar:
„St. Jacobs-kirkja er af svipaðri
stærð og Hallgrímskirkja og orgelið
gott eins og hér. Orgel Hallgríms-
kirlqu er reyndar stórbrotið. Ég hef
ferðast mikið og spilaði nýlega í
Sevilla á Spáni, einnig í Þýskalandi og
Frakklandi, en það er sérstaklega
gaman að koma hingað þótt maður
þui'fi að fara í vetrarfótin.“
Bondemann hlakkai- til að hitta
kollega hér, bæði af höfuðborgar-
svæðinu og utan af landi, orgelvikuna
telur hann mikilvæga og ágætlega
skipulagða.
Hann er að lokum spui'ður um
spunann, sérgrein sína:
„Eins og fyiT segir veit ég ekki
hvað kemur í minn hlut í kvöld og það
er spennandi. Kannski lítil þjóðvísa
eða eitthvað allt annað?“ Hann er
sammála um að spuninn sé sköpun,
bygging:
„Það má líkja spunanum við skissu
sem maður þarf að vinna fljótt,“ segir
hann og brosir, greinilega eftirvænt-
ingarfullur.
Norrænh’ orgeldagai' 1999 era
samstarfsverkefni Listvinafélags
Hallgrímskfrkju og Félags íslenskra
organleikara. Þeim lýkur á sunnu-
daginn.
STOR UTSALA
UM ALLT LAND
útivistar & vinnufatnaður
66°N Skúlagötu 51 Reykjavík • Akureyri • Vestmannaeyjum
Hafnarbúðin ísafirði • SÚN Neskaupstað • Skipaþjónusta Esso Ólafsvík
Véismiðja Hornafjarðar • Skeljungsbúðin Keflavík