Morgunblaðið - 03.10.1999, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 3. OKTÓBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
99
jjPá vaknar spurning-
in hvort hefðbundni
sparisjóðurinn hjá
SPRON muni lifa af,
hvort fyrirtækið
hljóti að ýta við-
skiptavinum sínum
eftir mætti yffir í Net-
bankann til að spara
peninga. Fyrirtækið
verði á endanum að-
eins til á Netinu.**
Bankar
AN
biðraða
Rafræn samskipti vaxa hratt í bankakerf-
inu hérlendis og nýlega hleypti Sparisjóður
Reykjavíkur og nágrennis af stokkunum
Netbankanum sem býður fólki að stunda
megnið af fjármálaviðskiptum sínum á
Netinu. Hagræðið af þessum samskipta-
máta er mikið, enginn þarf að standa í
biðröð og hægt er að velja þá stund sem
hverjum og einum hentar til að hafa
samband við bankann. Kristján Jónsson
kynnti sér þessi mál.
REIKNISTOFA bankanna
hóf að annast símaþjónustu
á vegum viðskiptabankanna
fyrir tíu árum og við erum
flest orðin vön því að grípa
símann til að gera ýmislegt eins og að
kanna stöðuna á tékkareikningnum
og millifæra. Aður var aðeins hægt að
sinna þessu með því að fara í bank-
ann eða senda einhvern fyrir sig.
Þjónustan verður stöðugt fjölþættari.
Samkvæmt nýju tilboði getum við
framvegis hringt og kannað hvort
krítarkortið sé farið að nálgast skær-
in, auðvitað gegn því að tilgreina lyk-
ilnúmerið okkar.
Síðustu árin hafa bankarnir síðan
boðið fólki að nýta sér Netið í sam-
skiptum sínum við þá og Sparisjóður
Reykjavíkur og nágrennis, SPRON,
stofnaði nýlega Netbankann sem
markar ákveðin þáttaskil í þróun
sýndarveruleikans í íslenskum
bankaheimi. Eins og önnur netfyrir-
bæri á Netbankinn alis staðar heima
- og hvergi.
Sumir vilja hringja, aðrir nota
lyklaborð farsímans eða jafnvel
tengja saman sjónvarpsskjá og tölvu.
Tæknin er öll til reiðu og íslenskir
bankar hafa yfirleitt verið mjög
snöggir að tileinka sér nýja tækni.
Nýlega var samt bent á að Islending-
ar væru orðnir á efir Dönum að því
leyti að við nýttum ekki rafrænt
greiðslumiðlunarkerfi í sama mæli og
þeir, m.a. vegna þess að ekki hefði
náðst um það samkomulag hér milli
lánastofnana. Spara mætti með þessu
milljarð króna á ári í reksturskostnað
við bankakerfið.
Hraðbankar eru löngu orðnir eðli-
legur hluti af landslaginu síðustu ár-
in. Þeir munu vera hátt í 200 á land-
inu og ljóst að vegna þeirra hefur
rekstrarkostnaður í bankakerfinu
aukist minna en ella en ekki má
gleyma að bankamir hafa ekki tekjur
af þeirri þjónustu hér. Hún er ókeyp-
is.
Erlendis leggst víða sérstakt gjald
á þjónustu hraðbankanna eftir að
hefðbundnu bankamir loka. Þetta er
rökstutt með því að t.d. yfir helgina
og á nóttinni séu peningar geymdir í
hraðbönkunum sem ekki ávaxti sig
neitt, séu eins og hver annar pappírs-
stafli. Hjá íslenskum banka getur
verið um að ræða hundruð milljóna
króna. Fjárstýring í bönkum snýst
m.a. um að rétt fyrir lokun sé búið að
fjárfesta svo að peningamir ávaxti
sig einnig yfir nóttina, þeir mega
aldrei vera iðjulausir.
Bein tengsl milli tölvukerfa bank-
anna eiga sér hins vegar um tveggja
áratuga sögu og þegar upp úr 1980
gátum við farið í útibú eins bankans
og lagt inn á reikning hjá öðmm.
HART BRUGÐIST VID
Hér er því komin nokkur hefð á
rafræna þjónustu í bankakerfínu og
við vomm á sínum tíma fjót til að
taka upp þessa tækni miðað við
margar aðrar þjóðir. Nýjasti meiður-
inn á þróunartrénu er Netbanki
SPRON sem hefur valdið hörðu aug-
lýsingastríði milli lánastofnana með
skyndilegri innreið sinni. Hefð-
bundnu bankarnir þrír töldu nauð-
synlegt að minna vel á sig og gefa í
skyn að kjörin hjá nýja bankanum
væm nú ekki jafn góð og talsmenn
hans fullyrtu.
„Bankarnir bregðast hart við Net-
bankanum vegna þess að þeir em
ekki enn reiðubúnir," segir einn af
viðmælendum blaðamanns í fjármála-
heiminum. „Þeir hafa séð kostnaðinn
lækka hratt hjá sér með vaxandi
notkun hraðbanka, síma og Netsins
en vilja auðvitað ekki gera of mikið úr
þeim sparnaði opinberlega. En ég er
sannfærður um að bankarnir þrír
verða aliir komnir með sams konar
netbanka á næstunni, jafnvel fyrir
áramót.
En það er líka athyglisvert að velta
fyrir sér hvort stórfyrirtæki eins og
Baugur eða Eimskip, með heiti sem
allir þekkja og treysta að fari ekki á
hausinn frekar en bankarnir, hugsa
sér ekki til hreyfings. Stofnkostnað-
urinn við að koma upp netbanka er
lítill, sennilega einhvers staðar á bil-
inu 20-30 miiljónir og auðvelt fyrir
slík fyrirtæki að kynna nýja bankann.
Ef VISA Island væri ekki í eigu
bankanna væri það vafalaust þegar
búið að setja upp sinn eigin netbanka
hér t.d. undir heitinu visa.is."
í fljótu bragði er ekki mikill munur
á símaþjónustu hefðbundnu bank-
anna og nýja Netbankanum en miklu
skiptir þó að hann er rekinn sem sér-
stakt fyrirtæki, er ekki deild í
SPRON. Auðveldara verður en ella
að halda öllum kostnaði niðri og fylgj-
ast með honum, auðveldara að bera
hann saman við reksturinn á hefð-
bundnu þjónustunni, ekki síst þar
sem hún skarast við Netbankann.
Vinnuaðstaðan getur verið eitt her-
bergi og engu skiptir hvort það er í
aðalstöðvunum á Skólavörðustíg eða í
öðru og ódýrara húsnæði.
Aðgangurinn að nýja bankanum er
einvörðungu um Netið, tölvupóst,
síma, sjálfsafgreiðslutæki, þ. e.
snertibanka eða hraðbanka og fax.
Spyrja má hvort ríkissjóður muni
grípa til nýrra ráða ef hefðbundin
lánaviðskipti færast að miklu leyti yf-
ir á Netið. Pappírinn í samskiptunum
heyrir að mestu sögunni til í net-
bankaviðskiptum og hvað vit er þá í
stimpilgjöldum? Gjöldin eru veruleg-
ur tekjustofn sem minnkar nú hratt
þegar bankarnir veita æ fleiri við-
skiptavinum hlaupandi yfirdrátt (á
hæstu vöxtum) og benda vinsamlega
á að þá sleppi hann við að borga
stimpilgjöld eins og gert er af skulda-
bréfalánum. Erfitt verður líka að elta
uppi öll viðskipti í væntanlegum
sýndarefnahag Netsins til að tryggja
að ríkisvaldið fái alltaf sitt.
ÖRYGGI OG ÍMYND
Eitt af því sem lengi olli hiki hjá
bönkunum í tengslum við netvæðingu
var ótti almennings við að öryggis-
þátturinn væri ótraustur. Þótt menn
innan bankans teldu sig vita að ör-
yggið í viðskiptunum væri viðunandi
var ekki talið vogandi að ögra tor-
tryggnum almenningi og skaða
ímyndina. Fólk þurfti aðlögunartíma.
Netbankinn nýi tryggir sig með því
að nota svonefnda 1024 bita dulritun
og Verisign-vottun sem talið er að
veiti nægiiega vernd þótt alltaf sé
hægt að sýna fram á fræðilegan
möguleika á að brjóta dulritun. Málið
er að yrði það gert myndi það verða
svo seinlegt að upplýsingar tölvu-
þrjótsins yrðu yfirleitt verðlausar
vegna elli. Segja þeir sem til mála
þekkja en minna á að eftir sem áður
verði sérhver að varðveita vel sín lyk-
ilnúmer, þau megi ekki liggja á glám-
bekk.
Starfsmenn Netbankans verða ör-
fáir enda sér Margmiðlun um að vista
bankann á tölvukerfinu, yfirstjórn er
því sáralítil og ódýr. „Við þurfum
ekki að velkjast í vafa um að þetta er
þróun sem á eftir að færast í aukana.
Dýrar tölvudeildir banka og annarra
stórfyrirtækja munu renna sitt skeið
á enda. Á sama hátt og mörg stórfyr-
irtæki eiga ekki sendibíla heldur
kaupa þjónustuna hjá sendibílastöð
munu stórfyrirtækin kaupa tölvuvist-
un hjá þeim sem sérhæfa sig í að
veita þannig þjónustu. Það er miklu
ódýrari kostur,“ segir einn heimildar-
manna blaðamanns.
Ef við borgum reglulega af skulda-
bréfi getum við látið taka greiðsluna
rafrænt af reikningum. Þá kostar
færslan um 150 krónur en 300 krónur
ef við viljum koma sjálf í þankann og
greiða með gíróseðli. íhaldssemin
reynist okkur dýr. Bankarnir reyna
nú þegar leynt og ljóst að fá okkur til
að nýta sem mest rafrænu þjónust-
una og sumir spá því að eftir tvö til
þrjú ár verði meira en helmingur
allra bankaviðskipta hér kominn á
Netið.
Netbanki er ávallt sagður bjóða
betri kjör en hefðbundinn banki
vegna lægri rekstrarkostnaðar. Þá
vaknar spurningin hvort hefðbundni
sparisjóðurinn hjá SPRON muni lifa
af, hvort fyrirtækið hljóti að ýta við-
skiptavinum sínum eftir mætti yfir í
Netbankann til að spara peninga.
Fyrirtækið verði á endanum aðeins
til á Netinu.
SPRON er með eigin netþjónustu í
hefðbundna sparisjóðnum og forvitni-
legt verður að sjá hvort hún verður
þróuð áfram eða Netbankinn látinn
taka hana yfir. Má gera ráð fyrir að
þegar þjónustan verði fullkomnari
muni Netbankinn fljótlega yfirtaka
hlutverk gömlu stofnunarinnai', hún
standist ekki samkeppni við afkvæm-
ið? Því vísa talsmenn SPRON á bug,
segja að persónulegi og mannlegi
þátturinn verði alltaf metinn einhvers
og vissum tegundum þjónustu sé ekki
hægt að sinna í Netbankanum.
En neytendur kætast vegna þess
að þeir sjá fram á að aukin sam-
keppni geti skilað sér í lægri útláns-
vöxtum og hærri innlánsvöxtum, með
öðrum orðum minni vaxtamun. Um-
ræddur vaxtamunur er hér mun
hærri en í flestum grannlöndum og
hafa sérfræðingar sagt að ástæðan sé
hár rekstrarkostnaður, meðal annars
vegna fjölda útibúa um allt land. Net-
bankinn getur sleppt mörgum kostn-
aðarliðum, þ. á m. útibúum.
Banki sem er með viðskiptin að
I