Morgunblaðið - 03.10.1999, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 3. OKTÓBER 1999 11
stórum hluta á Netinu stendur betur
að vígi en hinir, hann getur boðið
betri kjör vegna minni kostnaðar.
Hvað sem líður deilum um kjör og til-
boð er ljóst að sjálfvirk þjónusta og
netbanki eru leiðir sem hefðbundinn
banki getur notað til að ná kostnaðin-
um niður.
STARFSMÖNNUM FÆKKAR OG
STÖRF BREYTAST
Bankar geta fækkað starfsfólki eft-
ir því sem fleiri færslur fara um Net-
ið. Greiðslumiðlun banka fyrir al-
menning kostar t.d. mikla vinnu og er
stór liður i rekstrarkostnaði fyrirtæk-
isins en skilar iitlum tekjum. Einnig
veldur hún miklum sveiflum í vinnu-
aflsþörfinni og álagi vegna þess að
margir koma um mánaðamótin í
sömu erindum og þá myndist biðrað-
imar.
Viðmælendur blaðamanns segja á
hinn bóginn að þótt ákveðnum störf-
um fækki í bönkunum vegna aukinna
netviðskipta geti veltan aukist í
bankakerfínu sem heild og þess
vegna ekki víst að bankastarfsmenn
þurfí að óttast svo mjög um sinn hag.
En störfin eigi eftir að breytast.
Bankarnir geta að margra áliti
með aukinni netvæðingu náð til sín
þjónustu frá öðrum fyrirtækjum eins
og tryggingafélögum, krítarkortafyr-
irtækjum og kaupleigufyrirtækjum
sem hafa tekið til sín vaxandi hlut af
lánaþjónustu frá bönkunum undan-
farin ár.
„Tilkoma Netbankans er krafa á
bankana um að þeir bæti þjónustu
sína,“ segir Margeir Pétursson lög-
fræðingur sem rekur eigið verðbréfa-
fyrirtæki. „Það má ætla að þeir sem
nota mikið tölvur séu verðmætir við-
skiptavinir fyrir banka. Þetta er oft
fólk á miklum neyslualdri og tekju-
hærra en þeir sem nota tölvur lítið
eða ekki neitt, fólk sem tekur mikið
af lánum og er með yfirdrátt, veltan
er mikil.
Öll þessi þróun verður neytendum
til gífurlegra hagsbóta, samkeppnin
þýðir að bankamir verða sífellt að
gera þeim betri tilboð og erlendir
bankar með mikið fjármagn á bak við
sig geta auðveldlega aukið enn sam-
keppni hér með því að setja hér upp
netbanka."
Margeir segist telja að tæknin við
að starfrækja netbanka sé orðin mjög
viðráðanleg, menn hafí lært af byrj-
unarörðugleikunum erlendis.
„I framtíðinni munu þeir sem not-
færa sér venjuleg útibú verða að
borga hærri þjónustugjöld, það segir
sig sjálft. Og bankarnir eru nú með
milljarða króna bundna í fasteignum
vegna útibúanna. Hagnaðurinn af úti-
búunum er enginn þegar upp er stað-
ið. Veltan í þeim er oft mjög lítil. Það
dytti engum í hug að reisa dýr hús yf-
ir útibú í hverju sjávarplássi núna,
meira vit væri í að gefa öllum í við-
komandi bæ tölvu. Síðan gæti verið
hraðbanki á staðnum.
Það hefur enginn gaman af að
standa í biðröð. Hver vill eiginlega
reyna að hafa persónulegt samband
við gjaldkera sem er að reyna að
losna við mann til að geta afgreitt
þann næsta? Vilji menn persónulega
þjónustu geta þeir einfaldlega hringt
í bankann.
Þurfi maður lán og hringi í útibús-
stjórann er hann með allar upplýs-
ingar um viðskiptavininn á tölvu-
skjánum og svörin fara eftir þeim
upplýsingum. Það ætti ekki að skipta
nokkru hvort maður hittir hann
augliti til auglitis. Menn eru metnir
eftir ferlinum."
Hann segir að Fjárfestingabanki
atvinnulífsins, FBA, sé dæmi um
lánastofnun sem bindi afar lítið fé í
föstum búnaði, t.d. sé það aðeins um
tíundi hluti þess sem Búnaðarbank-
inn eigi í fasteignum og búnaði. Banki
eins og FBA eigi heima á Netinu.
„Bankinn er núna í húsnæði á annarri
hæð, þeir eru ekki einu sinni á götu-
hæð, þurfa ekkert á því að halda. Það
eru engar forsendur fyrir því að hann
reisi yfír sig einhverja marmarahöll.
FBA hefur að þessu leyti strax mikið
forskot á banka sem eru í miklu dýr-
ara húsnæði og með útibú alls stað-
ar.“
EKKI í STAÐ HEFÐBUNDNA
SPARISJÓÐSINS
Netbanki SPRON mun í fyrstu
sinna einstökum launþegum einvörð-
ungu en síðar er stefnt að því að hóp-
um og fyrirtækjum verði einnig veitt
þjónusta. Gefr Þórðarson, forsvars-
Lötrað eða
þeyst inn
á N etið
GERT er ráð fyrir því að um 1.000 lánaslofnanir í Banda-
ríkjunum verða farnar að bjdða fólki að nota Netið í sam-
skiptum sínum við fyrirtækin, í júní voru þær um 400.
Fimmti stærsti banki í Bandaríkjunum, Bank One Corp.,
hefur keypt netbankann Wingspan og hyggst láta hann
keppa við móðurbankann. Netbankinn verður rekinn sem
algerlega sjálfstæð eining. Viðsldptavmir Wingspan munu
geta notað hraðbankanet Bank One en ekki útibú hans
sem eru um 1.900, að sögn Business Week.
Aðalforstjóri Bank One, John B. McCoy, segir Ijóst að
netbankinn muni hrifsa til sín viðskiptavini frá móðurfyr-
irtækinu en bætir hranalega við að ekki verði hægt að
byggja upp netbanka án þess að gera með tímanum út af
við hefðbundnu lánastofnunina. Bank One fær þó tækifæri
til að þróa áfram netþjónustu sína sem um 350.000 manns
voru farin að nýta sér í ágúst.
Varið verður um 150 milljónum dollara, um 11 milljörð-
um króna, í að byggja upp þjónustu Wingspan á næsta ári
og mun hann m.a. bjóða lán gegn fasteignaveði og trygg-
ingar. I þeim efnum mun Wingspan ávallt leita bestu til-
boða fyrir viðskiptavininn en ekki binda sig við t.d. eitt,
ákveðið tryggingafyrirtæki.
Evrópumenn eru einnig að taka við sér í þessum efnum.
Breskir bankar hafa lengi verið afar tregir til að netvæð-
ast, hafa óttast kostnaðinn og jafnframt að öryggið væri
ekki nægilegt. En Citibank, sem er bandarískur banki með
starfsemi víða um heim, Barclays’s bankinn og Egg, net-
banki á vegum tryggingafélagsins Prudential, ætla nú að
bjóða breskum viðskiptavinum sínum fullkomna þjónustu
á Netinu. Sérfræðingar spá því að eftir fímin ár muni 28%
Breta nota sér þjónustu banka sem eingöngu starfa á Net-
inu, hlutfallið muni verða fjórfalt hærra en nú. Um fjórð-
ungur muni einkum nota símaþjónustu.
Deutsche Bank í Þýskalandi er fremstur á sviði netþjón-
ustu þar í landi með um 400 þúsund viðskiptavini í net-
sambandi og þróunin er hröð í fleiri Evrópuríkjum eins og
Spáni og Frakklandi.
í VÖK AÐ VERJAST
Ekki eru allir samþykkir því að netbankarnir muni út-
rýma hinum og enn sem komið er segja heimildarmenn að
flestar netdeildir gömlu bankanna í Bandaríkjunum séu lít-
ið annað en auglýsingasíður á Netinu.
En hefðbundnir viðskiptabankai' hafa víða um heim átt í
vök að veijast vegna þess að önnur fyrirtæki á fjármálasviði,
þ.á m. tryggingafélög og fjárfestingabankar, kortafyrirtæki
og tölvufyriríæki, hafa sótt inn á þeirra svið. Nefna má að
American Express rekur nú Membership B@nldng, tölvufyr-
irtæki eru einnig að hasla sér völl á sviði fjármálaþjónustu og
samsteypur eins og Coca Cola þreifa einnig fyrir sér.
Aðgerðir á netbanka geta kostað einn tíunda eða jafnvel
einn hundraðasta af því sem sams konar verk kostar í liefð-
bundnu bankaútibúi, sjálfvirknin er arðsöm. Venjulega er
litið á Netið fyrst og fremst sem tæki til upplýsingaöflunar,
segir talsmaður Merita-Nord bankans sænsk-fínnska. En
þar sem bankastarfsemi sé fyrst og fremst öflun og miðlun
upplýsinga verði álirif Netsins á fjármálaþjónustu bylting-
arkenndari en á mörgum öðrum sviðum.
Og Merita hóf að bjóða síma- og tölvusambandsþjónustu
þegar árið 1982, þar hafa menn því langa reynslu. Athyglis-
vert er að bankinn skipti ekki yfír í netþjónustu heldur hélt
áfram að reka útibúin. Gengið var út frá því að flestir not-
endur vildu geta valið um net- eða útibúsþjónustu en áköf-
ustu talsmenn netvæðingar segja að nú séu breyttir tímar.
Tölvunotkun sé orðin svo almenn og ekki verði til lengdar
bæði sleppt og haldið í þessum efnum. Persónulega þjónust-
an í útibúunum sé of dýr munaður.
Oft reyna bankarnir að verðleggja þjónustu á Netinu
þannig að erfítt er að bera hana saman við hefðbundna
þjónustu. Segir The Economist að í Bretlandi sé ástæðan að
ráðamenn bankanna vilji ekki að almenningur geri sér
grein fyrir því hvað reksturinn sé ábatasamur. Aðrir benda
á að fastheldnir notendur séu oft þeir sem eigi stærstu inn-
stæðurnar og hættulegt sé að móðga þá með því að bjóða
ungum og nýjungagjömum viðskiptavinum of góð kjör á
Netinu. Munurinn megi ekki vera of sláandi.
Enn aðrir benda á að bankarekstur sé í eðli sínu íhalds-
samur og varkárni eigi að ríkja, menn eigi ekki að hlaupa
til og fleygja umsvifalaust fyrir borð gömlum aðferðum.
Menn gera sér oft engar vonir um að strax verði hagnað-
ur af netbönkunum. Það taki tíma að byggja upp traust og
öflugan rekstrargrunn en í bankaheiminum segja sumir
heimildarmenn að um líf og dauða sé að tefla. Óhjákvæmi-
Iegt sé að bankar í mikilfenglegum höllum á dýrustu lóðum
í miðborgum leggist af með aukinni tölvunotkun á sama
hátt og Jjöðurstafurinn vék fyrir ritvélinni. Bankar sem
ekki þekki sinn vitjunartíma muni einfaldlega deyja og þeir
verði að koma sér upp netbanka til að lyfta arfínum.
maður Netbankans, segir aðspurður
að næstu skrefín verði þau að þjón-
ustan við launþega verði gerð víðtæk-
ari. Sumt verða menn enn að sækja
til hefðbundinna banka, nefna má
gjaldeyriskaup.
„Við erum núna að huga að frekari
þróun greiðsluþjónustu. Bankinn get-
ur séð um allar venjulegar heimilis-
greiðslur, við erum með þjónustu
sem byggist á beingreiðslum og sjálf-
virkum skuldfærslum en erum ekki
með greiðslujöfnun enn sem komið
er.“
Hann er spurður hvort líklegt sé að |
innan skamms verði Netbankinn1
komihn með svo fullkomna þjónustu
að hann geti að fullu komið í stað
hefðbundins banka fyrir launþega.
„Nei, netviðskipti eru í eðli sínu um
margt ólík hefðbundnum bankavið-
skiptum þannig að það vérður aldrei
alveg eins, meðal annars vegna þess
að Netbankinn rekur ekki útibú. í
hefðbundnum bönkum er hægt að
stunda gjaldeyrisviðskipti, þar er inn-
heimta sem við erum ekki með, og
hyægt að fá áðurnefnda greiðslujöfn-
un. Þetta getur aldrei orðið fyllilega
sambærilegt við þjónustu í útibúi þar
sem hægt er að ræða beint við starfs-
mann.
En hugmyndin um Netbankann
byggist á því að þeir sem eru tilbún-
ir að sinna sjálfír sínum bankavið-
skiptum um Netið fá hagstæðari
kjör vegna þess að þetta er ódýrari
samskiptamáti en gerist í útibúun-
um.“
Geir segist hafa trú á því að net-
bankaviðskipti séu þjóðhagslega
mjög hagkvæm, vaxtamunur geti
lækkað ef netbankaviðskipti verði
umtalsverð hér á landi, minni
rekstrarkostnaður hljóti að hafa þau
áhrif.
Kristján Guðmundsson, markaðs-
stjóri Landsbankans, var spurður
hvort bankinn hygðist auka netþjón-
ustu á næstunni og þá hvernig. Kæmi
tii greina að setja upp sérstakan netr
banka eins og SPRON gerði?
„Viðskiptavinir Einkabankans
okkar eru nú á annan tug þúsunda og
það er á hreinu að við ætlum okkur
að taka þátt í þessum slag, munum
bjóða viðskiptavinum okkar upp á
góða þjónustu á Netinu. Eg get ekki
sagt nákvæmlega hvernig og nefnt
tímasetningar en það er ljóst að ekki
tæki langan tíma að hefja beina sam-
keppni við Netbanka SPRON. Síma-
bankinn okkar er þegar fyrir hendi,
hann er sjálfstæð eining og getur
boðið kjör sem að nokkru leyti eru
óháð því sem útibúin bjóða.
Ef við vildum setja upp netbanka
tæki það ekki langan tíma, varla
nema örfáa mánuði. Við höfum mark-
að okkur dálitla sérstöðu í umræð-
unni síðustu daga um netbanka, við
höfum haldið á lofti öðrum valkosti en
netþjónustunni okkai' þó að hún
standi sig ágætlega. Við höfum bent á
þá staðreynd að sívaxandi fjöldi kýs
að eiga þessi viðskipti með því að
nota símann. En það er rétt að nú eru
framleiddir símar með netaðgangi og
þá fer það að verða spurning hvort
tækið sem haldið er á er sími eða
tölva! Og heitir þá kerfíð sem veittur
er aðgangur að netbanki eða eitthvað
annað?
En miðillinn, Netið, gefur ýmsa
möguleika á að veita nýjar tegundir
af persónulegri þjónustu og klæð-
skerasauma þjónustuna miðað við
þarfir notandans. Fleiri og fleiri
kjósa þetta og fínnst það þægilegt."
Hann segir að þeir sem notfæri sér
nú heimabankana og Netþjónustu
þeirra hér séu alls eitthvað yfir 30
þúsund manns eða rúmlega þriðji
hver viðskiptavinur bankanna. Er-
lendis sé almenningur víða hræddari
við að nota Netið en nú sé búið að
sýna fram á að þessi viðskipti séu
fullkomlega örugg.
Jón Þórisson, framkvæmdastjóri
útibúasviðs hjá Islandsbanka, segir
að þar á bæ hafí menn þegar árið
1996 komist að þeirri niðurstöðu að
skynsamlegast væri að fólk fengi að
velja hvort það vildi nota Netið,
hringja eða koma á staðinn. „Þannig
ætlum við að hafa það áfram en mun-
um fylgjast vel með þróuninni í
þessu.“
NETVÆÐING OG ÞVINGUN
Jón er spurður hvort hefðbundnir
bankar séu smeykfr við að hætta sér
út í að setja upp sjálfstæðan net-
banka sem lendi í beinni samkeppni
við hefðbundnu útibúin, smeykir um
að niðurstaðan verði „kannibalismi“
eða afrán. Gætu netbankarnir útrýmt
gömlu stofnununum?
„Eg kannast við þessa umræðu.
Þegar menn bjóða sérstaka þjónustu í
netbanka getur þetta gerst. Reikna
verður út þessa áhættu, :að viðskipta-
vinimir yfirgefi gömlu stofnunina og
fari að lokum með allt sitt yfir í net-
bankann, einnig gæti viðskiptavinum
fundist sem verið sé að þvinga þá til að
skipta yfir. Við förum hins vegar þá
leið að bjóða sörriu þjónustu á hvorum
tveggja vígstöðvum og óttumst því
L ekki þetta afrári sem þú nefndir." Jón
;! segir að útibúin bregðist við auknum
netviðskiptum með því að bjóða
greiðslujöfnun og þróaða fjármálaráð-
gjöf, nýja þjónustu. Mannaflinn sé
nýttur á annari hátt og viðskiptavinir
greiði fyrir alla þessa þjónustu, um sé
að ræða nýja tekjustofna.
Á íslandi hafa allt að 80% þjóðar-
innar aðgang að Netinu, þróunin gæti
því orðið hröð hér. Hvers vegna
skyldu þeir sem hafa einfaldar þarfir
í fjármálunum ekki láta netbankann
nægja?
„Vissulega kæmi það til greina en
þá yrði viðskiptavinurinn að vera al-
veg viss um að þörfum hans yrði
sinnt að langmestu leyti í netbankan-
um. Hvert ætti hann að fara ef hann
þyrfti greiðslumat? Hvert ef hann
vildi fá góða fjármálaráðgjöf varðandi
fasteignaviðskipti eða sparnaðar-
form? Það yrði að virða fyrir sér
heildarmyndina. En þessar spuming-
ar eru bornar upp um allan heim í
bankakerfmu og skrifaðar um þær
langar, lærðar ritgerðir.“
Hann segir aðspurður að tæki ís-
landsbanki skyndilega ákvörðun um
að setja upp sérstakan netbanka, að-
skilinn frá hefðbundnu starfseminni,
þyrfti ekki langan fyrirvara. „Það er
fremur lítið mál að setja upp net-
banka en uppfylla þarf ákvæði við-
skiptalaga um 400 milljóna króna
eigið fé og fleira af því tagi. Tækni-
lega tæki þetta varla meira en fáeina
mánuði, til er forrit sem heitir Quic-
ken og þar er nánast allt sem til þarf,
aðeins þarf að laga það að aðstæðum.
Það sem vefst fyrir mönnum er fyrst
og fremst viðskiptaþátturinn, hann
þarf að reikna mjög vandlega.“
Sigurjón Amason er framkvæmda-
stjóri rekstrarsviðs Búnaðarbankans.
Hann segir að Búnaðarbankinn hafi
ekki gert ráð fyrir því að skilgreina
netbankaþjónustuna sem sérstakt
fyrirtæki eins og gert er hjá SPRON.
Frekar sé um að ræða nýja dreifileið
til viðbótar því sem fyrir er. Þegar á
reyni vilji viðskiptavinir hafa um
hvort tveggja að velja, annars vegar
hefðbundna, persónulega þjónustu og
hins vegar að geta einnig notfært sér
sjálfvirknina og fá þá betri kjör velji
þeir seinni kostinn sem er ódýrari
fyrir bankann.
ÚT1BÚIN VERÐA SÖLUSTAÐIR
„Grannhugmyndin að netbanka er
gagnvirkni,“ segir Sigurjón. „Menn
geta fengið þar margs konar þjón-
ustu sem ekki er enn hægt að fá í
heimabankanum okkar en við eram
að vinna að nýjum hugmyndum.
Krafan um slíka þjónustu er einkum
mikil í yngstu aldurshópunum þar
sem tölvunotkun er almenn.
Sem dæmi ætla ég að nefna nýja
þjónustu í tengslum við SMS-skila-
boð. Sótt er um hana í heimabankan-
um og þá sér hann um að senda strax
í farsímann upplýsingar t.d. um að
búið sé að greiða launin inn á reikn-
inginn og hvort maður er byrjaður að
nota yfirdráttinn. Við eram hins veg-
ar ekki komnir alveg eins langt í
ákveðnum verkþáttum og búið er að
gera hjá SPRON. En ég er sann-
færður um að á endanum verða allir
komnir með svipaða þjónustu, svip-
aða gagnvirkni, þetta er bara spurn-
ing um tíma.
Þróunin er sú að útibúin verða í
minna mæli afgreiðslustaðir og snúa
sér meira að sölu á þjónustu, ein-
beita sér að því að laða að sér við-
skiptavini. Aukin sjálfvirkni er liður
í þessu. Bankarnir hafa fært
ákveðna verkþætti, ýmsa bakvinnslu
sem ekki snýr beint að viðskiptavin-
unum, frá útibúunum, og hún fer nú
fram í ódýrara húsnæði. Við erum
t.d. með svokallaða miðvinnslu í iðn-
aðarhúsnæði á Smiðjuvegi í Kópa-
vogi. Þetta þarf alls ekki að vera í
miðborginni, við getum notað ódýr-
ara húsnæði og hagkvæmast er að
vera með alla þessa vinnslu á einum
stað.“