Morgunblaðið - 03.10.1999, Page 20

20 SUNNUDAGUR 3. OKTÓBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Vatnslita-
myndir
Kristínar
MYNDIJST
Hafnarbo rg,
H a f n a r f i r ð i
VATNSLITAMYNDIR
KRISTÍN ÞORKELSDÓTTIR
Til 25. október. Opið miðvikudaga
til mánudaga frá kl. 12-18.
Aðgangur kr. 200.
KRISTÍN Þorkelsdóttir er þekkt
fyrir auglýsingastofu sína og hönn-
un seðlanna okkar, og er það til
marks um fagmennsku hennar sem
grafísks hönnuðar. Um árabil hefur
hún einnig látið til sín taka á sviði
vatnslitamálunar, oft með eftirtekt-
arverðum árangri þótt vissulega sé
um aukabúgrein að ræða.
Það var lengi nokkur galli á
vatnslitaverkum hennar hve tækni-
lega vel hún slapp frá viðfangsefn-
inu án þess að þurfa að ljóstra upp
nokkru um persónu sína. Það var
eins og grafíski hönnuðurinn réði
ferð penslanna, gjarnan með mikl-
um flinkheitum, en allmiklum skorti
á tilfinningalegum tengslum við mið-
ilinn. Þar sannaðist eins og svo oft í
listinni að ofurtök á viðfangsefninu
geta hamlað eðlilegri tjáningu.
En Kristín er á réttu róli þótt hún
eigi eftir að losa sig við ýmsa óper-
sónulega takta. Það má sjá hana
taka mun meiri áhættu á þessari
sýningu en hún hefur áður gert, til
dæmis í gerð mannamynda, sem
sumar hverjar eru bráðágætar. Það
er eins og á þeim vettvangi leyfí
hún sér töluvert meira hispursleysi
en ella. An þess að fara beinlínis út í
hreinan karíkatúr, þá bregður hún
fyrir sig leiftrandi galsa og hittir
þannig mun betur í mark en þegar
hún setur sig í alvarlegar stellingar
sem landslagsmálaiá.
Það má vissulega ekki gleyma
hve erfiður miðill vatnslitir eru.
Fyrir utan það að vera takmarkaðir
tæknilega séð eru þeir einstaklega
viðkvæmir í notkun. Það er varla
leyfUegt að gera mistök ætli maður
sér að bjarga myndinni. Engu að
síður krefst þessi fínlega tækni að
henni sé beitt af fullkominni djörf-
ung án þess að nokkuð sé dregið af
hvað varðar kraft og öryggi.
Sem betur fer eru margar mynd-
ir á sýningu Kristínar hlaðnar þess-
um eðlisþáttum. Ef eitthvað er til
vansa er það að áræðnin skuli frem-
ur koma fram í minni og hlédrægari
verkunum en hinum viðameiri. En
þannig er því nú einu sinni varið.
Einföldustu og yfírlætislausustu
myndimar eru lýsandi dæmi um
það hvert Kristín ætti að halda vilji
hún ná sem lengst út fyrir sjálfa sig.
Fáein pensilför austur í Skaftafells-
sýslum duga til að sýna okkur að
Kristín á erindi við listina. Miklu
oftar hendir það að stórvirkin sem
mikið er borið í falli flöt sökum of-
urnákvæmni eða ofurvitundar lista-
konunnar. Ekki er þar með sagt að
Kristín eigi að falla frá gerð mikilla
og metnaðarfullra verka. Hún þarf
einfaldlega að finna sig í slíku
formati með jafnfrjálsum hætti og
hún beitir þegar hún leikur sér hvað
líflegast án þess að spyrja að
leikslokum. Ef til vill er þetta
spurningin um það að forðast fyrir-
fram gefnar væntingar og láta ekki
stærðirnar villa sér sýn. Listamað-
urinn má nefnilega aldrei sýna að
hann beri svo mikla virðingu fyrir
efniviði sínum að hann taki upp á
því að umgangast hann með lotn-
ingu. Stærðii' verður að umgangast
með fullkomnu áræði. Hafandi slík
heilræði að Ieiðarljósi á Kristín
brátt eftir að sanna sig sem meist-
ara miðils síns.
Halldór Björn Runólfsson
Upplausnarástand
Jóhönnu Boga
MY]\DLIST
lla Ina iIhmo.
Ha lna iT'i r 0 i
MÁLVERK
JÓHANNA BOGADÓTTIR
Til 25. október. Opið miðvikudaga
til mánudaga frá kl. 12-18.
Aðgangur kr. 200.
JÓHANNA Bogadóttir hefur lagt
undir sig loftið í Hafnarborg og sýnir
þar fjölda málverka, stórra og
smárra. Hið ánægjulega hefur verið
að gerast í list Jóhönnu að hún hefur
verið að batna í lit svo um munar.
Það eru ekki mörg ár síðan eitruð
litasambönd eyðilögðu fjölmörg
verka hennar og stóðu í vegi fyrir því
að hún blómstraði sem skyldi. Þá
voru myndir hennar býsna einsleitar
líkt og sömu litirnir væru uppistaðan
í flestum þeirra.
Með því að leysa upp stríðar
flækjur teikningarinnar og mýkja til
muna pensilfarið verða óhlutbundn-
ar myndir Jóhönnu mun impressjón-
ískari en fyrri verk, enda gefur hún
tóninn í yfirskrift sýningar sinnar
þegar hún kallar hana „Frá Skeiðará
til Sahara“. Þannig má gefa sér að
verkin séu einhvers konar landslags-
myndir, eða að minnsta kosti byggð-
ar á upplifun listakonunnar af lands-
lagi jafnsundurleitu og svörtum
framburðinum sunnan undir ísbreið-
um Öræfajökuls og ljósum söndun-
um umhverfis pálmalundina í Norð-
ur-Afríku.
Ef til vill er það heimsókn hennar
á ólíka staði sem skapað hefur fjöl-
breytnina í hinum nýju málverkum
Jóhönnu. En þar má einnig fínna
holl áhrif frá Kristjáni Davíðssyni og
Per Kirkeby; jafnvel einnig frá
Vatnaliljumyndum Monets. Sú að-
ferð listakonunnar að leysa málverk
sín upp í lauslega hringa með hjálp
breiðra pensla, og láta jaðrana - eða
rammann - ákvarða frjálslega teikn-
ingu formanna minnir óneitanlega á
aðferðir Kristjáns.
Hitt, að búa til eins konar tíbrá
með litnum svo hann sýnist svífa
laus ofan á öðrum litasamböndum, er
Morgunblaðið/Golli
Höfuðskepnur I, eitt verkanna á sýningu Jóhönnu Bogadóttur.
aðferð Monets þegar hann lætur
vatnaliljurnar fljóta sem hringlaga
form ofan á dökkum pensilförum -
staðgenglum trjánna sem speglast í
vatnsfletinum - til að þeir gefí til
kynna skáhallandi stefnu lárétts
vatnsborðsins. Vissulega eru slíkir
effektar í verkum Jóhönnu aldrei
fígúratífír, en það breytir því ekki að
þeir verka sem stefnumið í rými
þvert á bakgrunninn.
Jafnvel þótt málverk Jóhönnu séu
býsna hefðbundin og marki sem slík
engin stórvægileg þáttaskil í ís-
lenskri listasögu bera þau vott um
heiðarlega úrvinnslu hennar á áhrif-
um náttúrunnar. Og það sem mestu
varðar, líkt og getið var í upphafi, þá
er Jóhanna á mjög góðu róli í hinum
nýja upplausnarstíl sínum.
Halldór Björn Runólfsson
Nýjar bækur
• HÁVAMÁL. I ljósi íslenskrar
menningar er eftir Hermann Páls-
son.
I fréttatilkynningu segir að fróð-
ir menn telji að kjarni Hávamála sé
fólginn í þeirri eldfornu speki að
einstaklingar líði undir lok en
mannkynið sjálft haldi þó áfram að
vera til. Einhver helsti tilgangur
þeirra sé að fræða námfúst fólk um
listina að lifa og kenna því að meta
vináttu, visku, gestrisni, orðstír,
kurteisi, ástir, hófsemi, sælu og ör-
lög.
I þessari útgáfu er fjallað gaum-
gæfilega um hugmyndaheim Háva-
mála, og einnig er grafist fyrir um
stöðu þeirra í ís-
lenskum bók-
menntum; sér-
stök áhersla er
lögð á skyldleika
þeirra og annarra
kvæða undir
ljóðahætti.
Víðtækum
skýringum er ætl-
að það hlutverk
að gera lesendum
auðvelt að átta sig á kvæðinu og um
leið að hvetja þá til að virða fyrir sér
kvæðið í ljósi annarra rita, sem hér
voru sköpuð fyrr á öldum.
Útgefandi er Háskóiaútgáfan.
Bókin er 297 bls., kilja. Verð kr.
3.200.
Tiginmennið
meðal tðnskálda
BÆKLR
Tónlistarbók
FRYDERYK CHOPIN
Um ævi hans og einstök verk eftir
Árna Kristjánsson. Stapaprent 1999.
ÞAU tónskáldakver sem Árni
Kristjánsson hefur tekið saman og
gefið út á liðnum árum hafa verið
mikilvægt framlag til að græða þá
auðn sem ríkir í útgáfu
íslenskra tónlistarbóka.
Bók hans um Chopin er
sú nýjasta í þessari rit-
röð. Það þarf vart að
taka fram hversu gífur-
leg áhrif tónskáldið
pólska hafði á tónlistar-
menningu síns tíma og
allt til vorra daga, en
því meiri fengur er að
því að fá á móðurmál-
inu bók, samda af ein-
um okkar allra besta
píanista og píanókenn-
ara, Arna Kristjáns-
syni. Chopin hefur ver-
ið eftirlætistónskáld
Arna lengi, og á löng-
um ferli hefur Árni lif-
að með tónlist hans, sem hlustandi,
flytjandi og kennari.
í fyrri hluta bókarinnar er æviá-
grip tónskáldsins rakið. Þessi hluti
er veikari hlekkur ritsins. Dregin er
upp mynd af Chopin og fjölskyldu
hans, sem er vægast sagt svarthvít.
Chopin er upphafinn, sem mann-
eskja, píanóleikari og tónskáld,
sömuleiðis ástkona hans George
Sand. Vonda fólkið ei-u börn hennar
og tengdasonur, sem eru að því er
virðist al-ill og meinfýsin, en þrátt
fyrir það bregst hinn góði Chopin
þeim ekki, hvaða svik og prettir sem
á dynja. Sú svarthvíta mynd sem
dregin er upp af þessu fólki dregur
úr trúverðugleika frásagnarinnar,
og ekki er hún heldur studd heimild-
um. Vitnað er í örfá sendibréf, - en
slíkar heimildir hafa mikið sagn-
fræðilegt gildi og eru afar skemmti-
leg aflestrar. I æviágripi Chopins
hrekkur frásögnin á löngum köflum
úr þátíð í nútíð, án þess að maður
átti sig á því hvað þar búi að baki, en
þetta gerir hana fremur óþægilega
aflestrar.
I seinni hluta bókarinnar skrifar
Árni Kristjánsson um píanóleikar-
ann Chopin og píanótónlist hans og
spinnur í frásögnina eigin kynnum
og upplifun af verkunum auk frá-
sagna af eftiiminnilegum Chopin-
túlkendum, tónleikum og fleiru í
þeim dúr. Hér fer Árni Kristjánsson
á mikið flug, í dásamlegri lesningu
um túlkun píanótónlist-
ar Chopins sem rituð er
af einstakin tilfinningu.
Ást Árna á tónlistinni
er rauði þráðurinn sem
skín í gegnum þennan
þátt bókarinnar. Hann
hrífur okkur inn í heim
píanótónlistar Chopins
í bráðlifandi frásögn:
„Hve mjúkt hún fer
af stað þessi tónabuna í
As-dúr! Engir hnökrar,
engir árekstrar, engin
hávær „tjáning"! I
Guðs bænum reynið
ekki að draga fram
„melódíu" með valdi!
Mjúklega, þýðlega á að
leyfa þessari perluröð
að renna glitrandi áfram eftir eigin
vild.“ (Um Impromptu í As-dúr, op.
29.)
Það sem Árni Kristjánsson hefur
að segja um píanótónlist Chopins
hlýtur að vera öllum píanóleikurum
og reyndar öllum tónlistaimönnum
áhugaverð lesning. Árni er „átor-
itet“, hann hefur lifað með þessum
verkum langan aldur, leikið þau,
kennt og hlustað á aðra leika þau.
Þekkingu hans og reynslu verður
ekki við jafnað. Skrif hans um tón-
listina eru ennfremur skemmtileg
lesning, orðfærið meitlað og húmor
og hlýja alls staðar nærri.
Þessi litlu bókarkver Árna Krist-
jánssonar og Stapaprents eru hand-
hæg og afskaplega þægileg. Utlitið
er látlaust en stílhreint og aðstand-
endum til sóma. Næstu tónlistar-
bókar þeirra er þegar beðið með eft-
irvæntingu.
Bergþóra Jónsdóttir
Árni
Kristjánsson