Morgunblaðið - 30.11.1999, Qupperneq 49

MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÞRIÐJUDAGUR 30. NÓVEMBER 1999 49.
A besta aldri
í Morgunblaðinu 8.
apríl sl. var frétt frá
alþjóðlega heilbrigðis-
deginum 7. apríl sl.
þar sem forseti Is-
lands gerði hugtakið
eldri borgarar að um-
talsefni. Hann ræddi
m.a. um starfslok eldri
borgara og setti fram
þessa óvenjulegu
spumingu: „Er það
ávísun á brotthvarf úr
önn hversdagsins,
iðjuleysi og rólegt líf?
Eða er það þægileg
formúla sem þjóðfé-
lagsþróunin hefur
smátt og smátt smíðað
til að rýma til á vinnumarkaði og
skapa reglur og siði sem henta hin-
um yngri?“
Þá spurði forsetinn einnig hvað
væri aldur eða öldrun, hvort það
væri ákveðin vegamót, þáttaskil,
þar sem tilkynnt er með tilstuðlan
laganna að nú sé ævistarfið orðið
nokkuð gott, best fyrir alla að
hætta á sama tíma og sætta sig við
| að vera samkvæmt skilgreiningum
byrði á lífeyrissjóðum, Trygging-
astofnun og ríkiskassanum.
„Hvernig í ósköpunum höfum við
og aðrar vestrænar þjóðir náð að
koma þessari firru í skipulagt laga-
kerfi og þar með gefa út leiðarvísi
sem færir okkur frá frjóum akri og
út í botnlausa mýri?“ Eg hef ekki í
annan tíma lesið eins áhugaverða
grein um aldraða og það nú þegar
umræðan í þjóðfélaginu er allt önn-
ur. Forsetinn talaði einnig um „ólg-
andi nýsköpunarkraft hinna öldr-
uðu, sem bæri að virkja og gera
síðan lög og reglugerðir þannig úr
garði að þessi fjársjóður nýtist
þjóðfélagi okkar, menningu, mann-
lífi og framföi-um til hins ýtrasta".
Það er óskandi að orð hans nái eyr-
um og augum þeirra sem stjórna
þessu landi og að þau verði notuð
sem leiðarljós fyrir eldra fólk í bar-
áttu fyrir bættum kjörum.
Daglega dundi á okkur í auglýs-
ingum í blöðum og sjónvarpi setn-
ingin: „Þú ert á besta aldri.“ Þessu
var sérstaklega beint til aldraðra.
Bankar og fjárfestingarfélög
auglýstu í gríð og erg bestu kosti og
hvar best væri að leggja inn sparifé
sitt. Þessi trú banka og fjárfesting-
arfélaga á sparifjáreign lands-
manna er með ólíkindum. Jafnvel
var kallað til fólks á sjötugs- og átt-
ræðisaldri um að ná betri og betri
arði af sparifé sínu. Hvaða sparifé?
sPyrja þessi öldruðu sem unnið
Bhafa hörðum höndum á lágum laun-
um allt sitt líf. Halda menn virki-
lega að hjá því fólki fmnist ein-
hverjir sjóðir sem hægt er að
seilast í? Nei því miður, eldra fólk í
dag hefur flest haft nóg með aura
sína að gera hér á Islandi við að
byggja yfir sig og sína, mennta
börnin sín og svo núna árið 1999 að
lifa í óvissu um það hvort það fái nú
að halda vinnu til sjötugs. Áður var
almennt ekki brýnt fyrir fólki að
spara og leggja fyrir. Sparnaður
var hvort sem er enginn hjá alþýðu-
fólki, það hafði ekkert afgangs til að
leggja til hliðar. Lífsbaráttan hefur
alla tíð verið hörð á íslandi og svo
mun verða áfram eins og dæmin
sýna að afstöðnum kosningum.
Nú vilja margir vinnuveitendur
ólmir losna við eldra fólk af vinnu-
stöðum sínum. Ef til vill er orðið
svo mikið framboð af ungu fólki
sem útskrifast úr háskólanámi sem
þarf að rýma fyrir. Best væri að
losna við eldra fólkið um sextugt og
ekki seinna en 65 ára. Það er miður
að unga fólkinu er ekki gefið tóm til
þess að læra af hinum eldri og
reyndari. Eðlilega veit það ekki af
hverju það missir, en sannleikurinn
er sá að fátt er hollara en að læra af
hinum eldri. Eg er ekki að segja að
hinir eldri séu svona fullkomnir, en
það er hægt að nýta sér og læra af
reynslu þeirra. Áuk þess er fólki
hollt að blanda geði við sem flesta
aldurshópa, vera ekki alltaf að
hugsa um aldurinn. Aldur er svo af-
stæður að hann ætti ekki einu sinni
að koma í hug manna.
Hér á landi hefur
það verið venja að fólk
vinni eins lengi og það
sjálft hefur krafta og
getu til og margir jafn-
vel lengur. Nú er aftur
á móti algengt að fólk
fái uppsagnarbréf fyr-
irvaralaust, jafnvel þó
að stutt sé til starfs-
loka við 70 ára aldur-
inn. Mörgum kemur
uppsögnin á óvart,
sérstaklega þegar ætl-
ast er til að þeir hætti
samstundis. Fólk hef-
ur engan tíma til þess
að venjast tilhugsun-
inni um að hætta að vinna og því
hvað taki svo við. Þetta er okkur til
vansa, allir eiga rétt á að ljúka sín-
um starfsdegi með reisn, en ekki að
læðast heim eins og barðirhundar.
Hjá ríkisfyiirtækjum er tíðkað
að gera svokallaða starfslokasamn-
inga við starfsmenn sem eru að
nálgast sjötugsaldur. Þeir samn-
ingar eru mishentugir þar sem
fólkið hefur mislangan starfsaldur
að baki hjá hinu opinbera. Þó má
segja að starfsmenn sem unnið
Mannauður
Aldur er svo afstæður,
segir Guðfínna Lilja
Gröndal, að hann astti
ekki einu sinni að koma í
hug manna.
hafa tugi ára hjá ríkinu búi best
hvað starfslok og eftirlaun snertir,
þar sem Lífeyrissjóður starfs-
manna ríkisins er elsti lífeyrissjóð-
urinn í landinu. Þessi lífeyrissjóður
er á ábyrgð ríkisins og þess vegna
tiltölulega öruggur með greiðslur í
framtíðinni. Ég ætla að enda þess-
ar hugrenningar mínar með þeirri
ósk að menn hugleiði orð forsetans
um nýtingu sköpunarkraftsins og
starfsgetu hvers og eins. Hver
maður á heimtingu á virðingu ann-
arra, hvar og hve gamall sem hann
er. Við félaga mína á vandamála-
aldrinum vil ég segja þetta:
„Réttum úr bakinu og hættum að
taka því sem sjálfsögðum hlut að
við séum úreld, ónothæf og óásjá-
leg. Látum heyra meira í okkur,
neitum því að vera sett til hliðar.
Gerum orðin sem fóru sem mest
fyrir brjóstið á mér að okkar: „Við
erum á besta aldri.““
Höfundur er fulltrúi í Reykjavfk.
TRIUMPH-ADLER
FX610Í FAXTÆKI
Fyrirferðalítið faxtæki fyrir
heimilið og skrifstofuna
Bleksprautuprentun
Kr. 27.900 m/vsk
. = SKRIFSTOR'VÖRLR
= = J. nSTVOLDSSON Hf.
j= = Skipholti 33,105 Reykjavik, simi 533 3535
Guðfinna Lilja
Gröndal
!
Framsóknarflokkur
og Sjálfstæðisflokkur,
til hamingju
RÍKISSTJÓRNIR
undafarinna ára hafa
legið undir miklum
ámælum frá almenn-
ingi og forustumönn-
um hinna ýmsu félaga-
samtaka í landinu fyrir
aðgerðarleysi varðandi
atvinnuuppbyggingu á
landsbyggðinni. Menn
segja með tárin í aug-
unum að hinum dreifðu
byggðum sé að blæða
út og eitthvað verði að
gera, talað er um að
það þjóðfélagslega tjón
sem verður þegar ver-
stöðvar landsbyggðar-
innar verða yfirgefnar, muni kosta
samfélagið tugi eða hundruði millj-
arða króna og höfuðborgarsvæðið
geti ekki tekið við þessu fólki, til
þess séu hvorki aðstæður né atvinna
þegar fram í sækir.
Tækifæri til atvinnuuppbygging-
ar á landsbyggðinni eru í reynd ekki
mörg, þó að ýmsir draumaóramenn
haldi öðru fram og bendi á alls konar
vitleysu sem dæmi um atvinnu-
möguleika, en þeim dettur ekki í
hug að reyna sig sjálfir við sínar eig-
in hugmyndir og hætta eigin fé,
heldur ætla öðrum að gera það.
Islendingar eiga nú þegar í mikl-
um erfiðleikum vegna öfgasamtaka
utan úr heimi og á Islandi sem kalla
sig náttúruunnendur, vegna sjálf-
sagðra og nauðsynlegrar nýtingar
íslendinga á auðlindum sjávar t.d.
hvalastofninum, erfíðleikum sem
þegr í dag hafa mikil áhrif á veiðar
íslenskra fískiskipa og þar með á
okkar efnahag, vegna þess hvað
hvalir borða mikið af fiskafurð. Fá-
um dettur í hug að gleypa við skoð-
unum þessa fólks og leyfa hvala-
stofninum að vaxa óáreittum um alla
framtíð og hætta þar með okkar
fiskimiðum.
Vinnubrögð náttúruvemdarsinna
á Islandi í málefnum vh-kjunar og
uppbyggingu stóriðju minnir mjög á
þessar rugluðu grænmetisætur sem
vilja banna hvalveiðar með öllu og
eru í dag famar að berjast gegn
venjubundnum fisk-
veiðum.
íslenskar grænmet-
isætur, menntagengið
og afturhaldið af höf-
uðborgarsvæðinu sem
býr við atvinnu og fjár-
haglegt öryggi og
aldrei hefur dýft putt-
unum í kalt vatn, og
þekldr ekkert til
mannlífsins í hinum
dreifðu byggðum,
komast ekki upp með
að eyðileggja það tæki-
færi sem nú býðst og
Austfirðingar hafa
beðið eftir í marga ára-
tugi, sem er að auka fjölbreytni í at-
vinnulífi Austurlands og auka vonir
þeirra sem byggja þessi byggðar-
lög, vonir fólks sem horfir á ævistarf
sitt og eignir brenna upp í þeim
gengdarlausa fólksflótta héðan sem
nú á sér stað. Marg oft hefur komið
fram í máli ýmissa þingmanna og
annarra sem era á móti málinu, að
fólk muni ekki sækjast eftir því að
vinna í álveri og ekki muni fjölga á
Austurlandi vegna álvers. Þetta er
ósannur málflutningur og lýsir best
þeim sem hann setja fram, þeim
hefði verið nær að halda sig ein-
göngu við náttúruvernd og vitna
ekki í vonir Austfirðinga um öðra-
vísi störf. Ég fullyrði hér í þessari
grein að tugir manna frá Fáskrúðs-
fyrði bíða milli vonar og ótta eftir
því að þessi stórframkvæmd verði
að veruleika og þeir geti breytt til
með atvinnu án þess að þurfa að
flytja burt úr sinni heimabyggð.
Gaman væri að gerð yrði könnun á
Austurlandi um hvað margir gætu
hugsað sér að starfa í álveri á Reyð-
arfirði.
Stjórnmálamenn, núverandi og
fyrrverandi, era löngu búnir að
glata tniverðugleika sínum, ekki
bara í þessu máli, heldur almennt,
því að þeir virðast vera með eða á
móti málum eftir því hvort þefr era í
stjómarandstöðu eða stjóm, slíkt er
ekki trúverðugt þegai’ til lengdar
lætur.
Stóriðja
/
Eg fullyrði, segir
Eiríkur Stefánsson,
að tugir Fáskrúðsfírð-
inga bíða milli vonar og
ótta eftir því að þessi
stórframkvæmd verði
að veruleika.
Ég fullyrði að væri Samfylkingin í
ríldsstjórn með Framsóknarflokkn-
um í dag þá styddi hún bæði Fljóts-
dalsvirkjun og álver á Reyðarfirði
frekar en að slíta stjómarsamstai’fi,
og ég veit hvað ég er að segja því ég
hef upplifað ýmislegt í pólitík, en
mér hefur aldrei líkað tvískinningur
og undirferli sem því miður við-^.
gengst allt of mikið í íslenskuni
stjómmálum.
Vinstri grænir sem gerðu út í síð-
ustu kosningum á tíu prósentin sem
era til í öllum þjóðlöndum og era yf-
irleitt á móti öllu og komast sjaldan
til áhrifa sem betur fer, enda um aft-
urhaldsöfl að ræða sem gera sig yf-
irleitt breiða í stjórnarandstöðu. Ég
vil skora á Samfylkinguna að ná átt-
um í eþssu máli og styðja uppbygg-
ingu atvinnulífs og byggðar á Aust-
ui-landi, því að eþfr hafa engar aðrar
vitrænar hugmyndir og hafa veriá-_
rasskelltir í umræðm á Alþingi ao
undanförnu í eþssu máli og ríkis-
stjómin fór þar með sigur af hólmi.
Ljótt er til þess að vita að maður
geti þakkað fyrir að Samfylkinginn
og vinstri grænir skyldu ekki hafa
fengið meira fylgi í síðustu kosning-
um og komist í ríkisstjom, því að þá
hefði þessu máli veirð drepið á dreif
miðað við málfluttning þeirra í dag,
en þeir era nú reyndar í stjómar-
andstöðu og verða að vera á móti
ríkisstjórninni, eða hvað.
Höfundur er fomaður Verkalýðs- og
sjómannafélags Fáskrúðsfjarðar.
Skícfafercfir árið 2000
Vaíl 18.02-03.03
Vail í Colorado er talið eitt besta
og stærsta skíðasvæði vestan hafs.
Þar finna allir skíðaáhugamenn
eitthvað við sitt hæfi. Flogið verð-
ur um Minneapolis til Denver og
ekið þaðan til Vail. Þar verður
dvalið á Chateu at Vail hótelinu
sem er staðsett í miðjum bænum,
búið öllum þægindum og stutt í
skíðalyfturnar.
Innifalið í verði er flug, akstur,
gisting 1 13 nætur á Chateau at
Vail, íslensk fararstjórn og flug-
vallaskattar.
Verð 170.010 krónur
Crans Montana 11.-i8.02 og 18.-25.02
Frá árinu 1981 hefur Ferðaskrifstofa Guðmundar Jónassonar boðið
upp á skíðaferðir til Crans Montana í Valais í Sviss. Svæðið er einstak-
lega skemmtilegt, sjnóöruggt og búið góðum lyftum. Flogið verður til
Frankfurt og ekið þaðan til Crans Montana en þar er boðið upp á
nokkra gistimöguleika.
f boði eru bæði viku og tveggja vikna ferðir.
Innifalið í verði er flug, akstur, gisting í 6 nætur í Crans Montana
og eina nótt í Þýskalandi á heimleið og flugvallaskattar.
Verð frá 59.510 krónum.
Leitið nánari upplýsinga
hjá utanlandsdeild okkar
Páskaferðir til Crans Montana
verða einnig í boði
15.-24.04 og 20.-25.04.
fe röaskrifstofa
GUÐMUNDAR JÓNASSONAR EHf.
Borgartúni 34, sími 511 1515