Morgunblaðið - 30.11.1999, Blaðsíða 52

MORGUNBLAÐIÐ
^52 ÞRIÐJUDAGUR 30. NÓVEMBER 1999
UMRÆÐAN
Aukin hag-
kvæmni, lægra
orkuverð
ÞEGAR Félag íslenskra iðnrek-
enda var stofnað fyrir nærri 70 ár-
um var eitt af helstu markmiðum
þess að ná fram lækkun á raf-
magnsverði til iðnaðar. Þó að mörg
önnur af fyrstu baráttumálum fé-
^Jagsins eigi ekki við lengur, þá er
ekki svo hvað varðar raforkuverðið.
Mikið hefur verið rætt um hreina
og ódýra orku á íslandi undanfama
áratugi. Almennur iðnaður nýtur
þó ekki ódýrrar orku ef t.d. er tekið
mið af því sem gerist á öðrum Norð-
urlöndum, eins og sjá má af með-
fylgjandi línuriti.
Samtök iðnaðarins, sem fengu
þetta baráttumál í arf frá Félagi ís-
lenskra iðnrekenda, eru þeirrar
skoðunar að eina leiðin til þess að
ná niður orkuverðinu sé sam-
keppni, rétt eins og
samkeppnin á fjár-
magnsmarkaði hefur
leitt til bættrar þjón-
ustu og lægri til-
kostnaðar fjármála-
fýrirtækja. Það er
einfaldlega engin
önnur leið til. Menn
munu ekki tala niður
rafmagnsverðið
fremur en vextina.
Fyrir því höfum við
áratuga langa
reynslu.
Tveir hópar
raforkukaupenda
Rafmagnskaup-
endum á Islandi má skipta í tvo
hópa. I öðrum hópnum eru stóriðju-
fyrirtækin sem samanlagt keyptu í
iyrra um 62% af fram-
leiðslunni og greiddu
fyrir það um 34% af
tekjum Landsvirkjun-
ar. Þessi fyrirtæki
kaupa rafmagn á
heimsmarkaðsverði,
því það er rafmagns-
verðið sem ræður
mestu um staðsetning-
una. Þar keppa Island,
Kanada og Venesúela á
jafnréttisgrundvelli.
Sé hins vegar litið á
verðlagningu á raforku
til almennings og iðn-
aðar hér heima, þá er
allt annað uppi á ten-
ingnum. Þessir aðilar
kaupa 38% orkunnar en greiða fyrir
það 66% af tekjum Landsvirkjunar.
Þar er engin samkeppni. Verðlag-
ning á rafmagni á almennum mark-
aði byggist á kostnaðarlíkani sem
Orkuverð
Samtök iðnaðarins vllja
að skoðuð verði segir
Sveinn Hannesson, að
skipta raforkumark-
aðinum í tvennt.
sagt er sænskt að uppruna en gæti
allt eins verið ættað mun lengra að
austan og sennilega búið til fyrr á
öldinni. Allt frá kostnaði við virkj-
anir og línubyggingar til tapaðra
krafna og rekstrar skrifstofu er
lagt saman og við bætt hóflegum
arði að mati eigenda. Þannig fæst
með hefðbundnum aðferðum einok-
unarfyrirtækja það sem þau kalla
„rétt verð“.
Fagna ber hugmyndum um að
nýta kosti frjálsrar samkeppni til
þess að ná fram auk-
inni hagkvæmni og
lægra raforkuverði.
Því miður fer helst til
lítið fyiir samkeppn-
inni í þeim drögum að
frumvarpi til nýrra
raforkulaga sem
kynnt voru hags-
munaaðilum sl. vor, en
vonandi stendur það
til bóta því þessari
vinnu er ekki lokið.
Lofa lækkun
á næstu öld
Miklar umræður
hafa orðið um virkj-
anamál á Austurlandi og meðal
annars var haldinn um þau mál ág-
ætur fundur á vegum Samtaka iðn-
aðarins. A þeim fundi og í umræð-
um um málið á Alþingi hefur
iðnaðarráðherra sagt frá ákvörðun
stjómar Landsvirkjunar um að
lækka raforkuverð til almennings
um 2-3% á ári frá og með aldamót-
um, eða 20-30% næstu 10 árin.
Hann segir þetta þó háð því skilyrði
að ráðist verði í frekari virkjana-
framkvæmdir. Hvaða útreikningar
liggja þar að baki er undirrituðum
ekki ljóst.
Að undanfömu hafa ýmsir aðilar
gengið fram fyrir skjöldu sem þykj-
ast geta sýnt fram á að Fljótsdalsv-
irkjun sé óarðbær fjárfesting miðað
við það verð sem álver og önnur
stóriðja er tilbúin að greiða fyrir
rafmagnið. Hvað rétt er í þessum
útreikningum skal ósagt látið. Því
hljóta Landsvirkjun og iðnaðarráð-
uneytið að svara og leggja spilin á
borðið. Þar ætti ekki að skorta
reikningsglögga menn.
Hveijum manni má vera ljóst að
það er háskalegt fyrir almenna iðn-
aðinn í landinu að búa við það ást-
and að kaupa rafmagn frá einokun-
arfyrirtæki sem á hinn bóginn selur
megnið af sinni framleiðslu (raf-
magni) á alþjóðlegum samkeppnis-
markaði. Virkjanakostirnir em eðli
málsins samkvæmt nýttir í hag-
kvæmnisröð. Þeir bestu og hag-
kvæmustu fyrst, hinir lakari og
dýrari seinna. Ef rafmagnsverð á
heimsmarkaði fylgir ekki þessari
þróun þá er einsýnt að almennir
raforkukaupendur bera skaðann.
Sama má segja um það þegar upp-
bygging virkjana og sala til stóriðju
stenst ekki á. Til dæmis var mikil
umframorka um langa hríð eftir að
Blönduvirkjun kom í gagnið. Hver
greiddi þann kostnað? A hinn bóg-
inn virðist nú búið að selja meira en
hægt er að afhenda með góðu móti.
Það er beinlínis átakanlegt að sjá
hvemig að málum er staðið við
Vatnsfellsvirkjun. Þar er verið að
hefja framkvæmdir, m.a. steypu-
vinnu við stöðvarhús við erfiðar að-
stæður í 500 metra hæð um hávet-
ur. Hver greiðir allan þann
aukakostnað sem af þessu leiðir?
Samtök iðnaðarins vilja að skoð-
uð verði alvarlega sú leið að skipta
raforkumarkaðinum í tvennt, ann-
ars vegar framleiðslu og sölu til
stóriðju og hins vegar almennan
markað. Ef almenni markaðurinn
er aðgreindur er miklu auðveldara
að koma þar við kostum samkeppni.
Þar vex eftirspumin ekki í stómm
stökkum og þar geta smærri fram-
leiðendur fullnægt eftirspum með
smáum en hagkvæmum virkjunum.
Þar getur orðið raunveruleg sam-
keppni milli rafmagnsframleiðenda
um kaupendur á rafmagni, bæði
dreifiveitur og einstök fyrirtæki.
Rafmagninu er hins vegar dreift
um landið með einu flutningskerfi.
Þetta fyrirkomulag er komið á í
Noregi og virðist reynslan þar lofa
góðu. Þessu ílutningskerfi má líkja
við vegakerfið. Það verða ekki lagð-
ir vegir hlið við hlið í samkeppni en
það er brýn þörf fyrir samkeppni
um þá flutninga sem um þá fara.
Kjarni málsins er sá að við viljum
samkeppni og hagræðingu á þess-
um mikilvæga markaði. Ekkert
annað getur skilað okkur hagræð-
ingu og lækkað orkuverðið sem er
það sem máli skiptir.
Hafðu Dig til!
VETUR
TIMBEHLANÐ PEYSA
3.695 kr.
L U R

/ NAN00 færöu mikið úrval af fallegum og þægilegum fötum fyrír
veturinn á frábæru verði. Komdu í NAN0Q og hafðu þig til!
Timberiand ® DOCKERS KHAKIS
Jón Steinar Gunnlaugsson:
Of mikið sagl
í GREIN eftir mig sem birtist
í Morgunblaðinu 5. nóvember sl.
„Saklaus uns sekt er sönnuð“ var
fjallað um margræddan dóm
Hæstaréttar 28. október sl., þar
sem skjólstæðingur minn var
sýknaður af ákæru um alvarleg
kynferðisbrot gegn dóttur sinni.
Nokkrir dómarar í héraði og
Hæstarétti höfðu viljað sakfella
manninn, þó að niðurstaðan yrði
sú sem að ofan greinir. I grein
minni viðhafði ég ummæli, sem
ekki verða skilin öðru vísi en svo,
að ég teldi þessa dómara hafa
gegn betri vitund brugðist skyld-
um sínum í málinu. Þó að ég sé
og hafi verið ósáttur við forsend-
ur þeirra fyrir niðurstöðum sín-
um var hér of mikið sagt. Ég ef-
ast ekkert um, að dómararnir
voru að vinna störf sín í þessu
erfiða máli eftir bestu vitund.
Mér er bæði ljúft og skylt að
biðja það afsökunar á fyrr-
greindum ummælum.
Höfundur er hæstaréttarlög-
maður.
Höfundur er frumkvæmdastjóri
Samtaka iðnaðarins.
Sveinn
Hannesson
Samanburður á raforkuverði
klantf UNIPEDE1998,500kV og 2000MWh
Danmörk: Price Waterhouse Coopers 1998,1000 MWh (C02 og S02 skattur mi.)
Noregur: Price Waterhouse Coopers 1998,500kV og 2000MWh
Sviþjóð: Price Waterhouse Coopers 1998,1000kV og 5000MWh
Finnland: Price Waterhouse Coopers 1998,500kV og 2000MWh
Án virðisaukaskatts____________________________________________________