Morgunblaðið - 16.02.2000, Blaðsíða 20

20 MIÐVIKUDAGUR 16. PEBRÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
4
Norður-
ál tekur
tilboði
A
Istaks
FORSVARSMENN Norðuráls
ákváðu í gær að taka tilboði ístaks í
byggingu kerskála vegna stækkunar
álversins á Gnmdartanga upp í 90.000
tonn. Tilboð ístaks hljóðar upp á rúm-
lega 800 milljónir króna og tekur til
jarðvegsframkvæmda og byggingar
kerskálans, án tæknibúnaðar, að því
er fram kemur í fréttatilkynningu.
Bygging kerskála er einn liður í
stækkun álvers Norðuráls, en einn sá
stærsti að sögn Bjöms Högdahl, for-
stjóra Norðuráls. Áætlað fjármagn til
stækkunarinnar eru tæpir 5 milljarð-
ar íslenskra króna, að hans sögn.
ístak var lægstbjóðandi, að sögn
Bjöms og lýsir hann ánægju með að
eitt stærsta einstaka verkið í væntan-
legri stækkun álversins, verði í hönd-
um íslensks verktaka. „íslensk verk-
takafyrirtæki hafa sannað
samkeppnishæfni sína og samstarfið
við þau í fyrsta áfanga álversins tókst
með miklum ágætum,“ segir Bjöm.
Hann gerir ráð fyrir að fram-
kvæmdir hefjist á næstunni, að
fengnum tilskildum leyfum opinberra
aðila. Upphaflega var áætlað að fram-
kvæmdum lykd í apríl á næsta ári en
að sögn Bjöms lítur út fyrir að verk-
lok tefjist fram á mitt sumar.
MEÐ því að skerpa á gagnsæi og
varanleika leikreglna og stjórnar-
fars á Islandi, mætti auka erlenda
fjárfestingu um 40% en mestir
möguleikar á að laða að erlent fjár-
magn era á hátæknisviðinu. Þetta er
meðal þess sem lesa má úr nýrri
skýrslu Verslunarráðs sem lögð
verður fram á Viðskiptaþingi 2000 í
dag. Á þinginu verður fjallað um at-
vinnulíf framtíðarinnar með það að
markmiði að Island geti alltaf staðið
meðal þeirra tíu þjóða í heiminum
sem bjóða upp á bestu lífskjör.
Guðjón Rúnarsson, aðstoðarfram-
kvæmdastjóri Verslunarráðs ís-
lands, hafði umsjón með starfi
vinnuhóps sem fjallaði um alþjóð-
lega samkeppni og samskipti og
samantekt skýrslu um það efni.
Skýrsluhöfundar telja þörf á hugar-
farsbreytingu hvað varðar aðkomu
erlendra fjárfesta að atvinnulífi á
Islandi, þar sem hérlend stjórnvöld
hafi sýnt litla velþóknun á fjárfest-
ingu útlendinga í atvinnulífinu, ef
frá er skilin stóriðja. Talið er að er-
lendar fjárfestingar verði sífellt
mikilvægari þáttur í hagvexti ein-
stakra ríkja, að þvi er fram kemur í
skýrslunni.
í skýrslu Verslunarráðs er vísað
til skýrslu sem gefin var út af rann-
sókna- og þróunardeild Alþjóðavið-
skiptastofnunarinnar (WTO) á síð-
asta ári. Þar kemur fram að gagnsæi
og varanleiki leikreglna og stjórnar-
fars í hverju landi séu þættir sem
verða seint ofmetnir í þessu sam-
bandi. Um er að ræða þætti eins og
skýrleika viðskipta- og efnahags-
stefnu stjórnvalda og þeirra reglna
sem settar era. Jafnframt sé mikil-
vægt að þær stofnanir sem settar
era á stofn til að framfylgja reglu-
num, svo sem skatt- og samkeppnis-
yfirvöld, séu skilvirkar og að eðlilegt
samræmi sé í ákvörðunum þeirra.
Danmörk, Noregur og Finnland eru
á meðal tíu efstu þjóða heimsins á
lista yfir þau ríki sem best standa að
þessu leyti. I skýrslu WTO kemur
fram að við að færast upp um eitt
sæti á listanum með því að skerpa
enn frekar á gagnsæi gildandi
reglna og stjórnarhátta megi ríki
gera ráð fyrir 40% aukningu á er-
lendri fjárfestingu í landinu.
Skýrsluhöfundar telja mesta
möguleika fyrir ísland á að laða að
erlent fjármagn, á hátæknisviðinu,
þar séu arðsemimöguleikar mun
meiri en t.d. í sjávarútvegi eða
VIÐSKIPTI
Rafræn skráning verð-
bréfa hefst í byrjun apríl
RÁÐGERT er að rafræn eignar-
skráning verðbréfa hefjist hér á
landi í byrjun aprílmánaðar. Þetta
kom fram á fundi sem Verðbréfa-
skráning íslands efndi til í gær, til
kynningar á fyrirhugaðri skráning-
arstarfsemi sinni.
Eins og fram hefur komið er loka-
prófun á kerfi Verðbréfaskráningar
í þann mund að hefjast. Á fimmtu-
dag verður flokkur þriggja mánaða
ríkisvíxla gefinn út sem rafbréf í
kerfinu, en samhliða verður haldið
utan um pappírsútgáfu á sama
flokki ríkisvíxla. Er þetta síðasta
stig undirbúnings fyrir eiginlega
rafræna skráningu.
Fram kom í máli Einars Sigur-
jónssonar, framkvæmdastjóra
Verðbréfaskráningar, að þegar
gengið hefði verið úr skugga um að
lokaprófun hefði tekist yrðu verð-
bréf tekin til skráningar eftir teg-
undum. Væntanlega yrðu þá fyrst
skráð rafrænt skuldabréf og víxlar,
en síðar hlutabréf. „Eldri útgáfur
skuldabréfa þurfa ekki á innköllun
að halda, svo skráning þeirra getur
hafist fyrr. Sama á við um hlutabréf
sem ekki hafa þegar verið gefin út á
pappírsformi."
Áð sögn Einars mun tilkoma raf-
rænu skráningarinnar hafa að meg-
instefnu þrenns konar áhrif á verð-
bréfamarkaðnum. „Aukið öryggi
verður í viðskiptum, vörslu og með-
höndlun með verðbréf. Þetta er
Morgunblaöiö/Halldór Kolbeins
Forsvarsmenn Verðbréfaskráningar fslands kynntu í gær fyrirhugaða
skráningu rafrænna verðbréfa.
reyndin í öðram löndum sem gengið
hafa í gegnum þetta ferli. í annan
stað mun hagræði aukast og til-
kostnaður í viðskiptum á íslenskum
verðbréfamarkaði lækka. í dag hef-
ur öll meðhöndlun pappírsverðbréfa
gríðarlegan kostnað í för með sér.
Þriðja atriðið, sem skiptir einna
mestu máli, er að skráningin mun
leiða til betri samkeppnisstöðu og
aukinna erlendra fjárfestinga í ís-
lenskum verðbréfum."
Tengingar við eriendar verð-
bréf amiðstöðvar fyrirsjáanlegar
Á fundinum vora forsvarsmenn
Verðbréfaskráningar spurðir um
tengingu fyrirtækisins við erlendar
verðbréfamiðstöðvar. Sögðust þeir
sjá fyrir sér að af því gæti orðið þeg-
ar skráningarstarfsemin hæfist og
þegar Verðbréfaþing íslands hefði
tengst erlendri kauphöll eða kaup-
höllum, eins og fyrirhugað væri.
Verðbréfaskráning gekk í byrjun
síðasta árs til samstarfs við kanad-
íska fyrirtækið EFA software Ltd.,
en það hefur í a.m.k. tíu ár framleitt
kerfi fyrir verðbréfamiðstöðvar.
„Kerfi fyrirtækisins þjóna verð-
bréfamiðstöðvum í um tíu löndum í
heiminum. Öll þessi lönd, þ.m.t. ís-
land, fylgja með í þeirri þróun sem
verður á kerfinu,11 segir Einar.
Fram kom að nú er vinna við
setningu reglna Verðbréfaskrán-
ingar og reglugerða á lokastigi.
Sama er að segja um vinnu við gerð
ferlilýsinga, vegna breytinga á til-
högun viðskipta með rafræn verð-
bréf, og tengingar Verðbréfaskrán-
ingar við alla aðila á markaðinum.
„Á næstu vikum, áður en útgáfa
rafbréfa hefst, mun Verðbréfa-
skráning kynna starfsemi sína opin-
berlega, m.a. með útgáfu bæklings,
auglýsingum í fjölmiðlum og greina-
skrifum. Því á ekkert að fara á milli
mála þegar starfsemin fer af stað út
á hvað hún gengur,“ segir Einar
Sigurjónsson.
Hann sagði aðspurður að uppgjör
viðskipta með verðbréf myndi eftir
breytinguna taka í mesta lagi einn
dag. Ef viðskiptin færu fram í gegn-
um kerfi Verðbréfaþings, færi upp-
gjörið fram daginn eftir, en ef við-
skiptin færu fram utanþings, gæti
uppgjör farið fram þá þegar.
Alþjóðleg samkeppni og samskipti rædd í skýrslu
Verslunarráðs íslands til Viðskiptaþings 2000
Nauðsynlegt að auka er-
lenda fj árfestingu á Islandi
Viðskiptaþing 2000 verður haldið í dag. Þar
verður m.a. löffð fram Skýrsla Verslunar-
ráðs Islands sem ber titilinn „Atvinnulíf
-----------------7-----------------------7—
framtíðarinnar - Island meðal tíu bestu“. I
skýrslunni er m.a. rætt um erlenda fjárfest-
ingu á íslandi, nauðsyn nýsköpunar og vax-
andi þrýsting á tengsl Islands við evruna.
ferðaþjónustu. Þeir telja miður að
ekki sé meira um fjárfestingu er-
lendra aðila á Islandi en raun ber
vitni. Bent er á að gildandi reglur
um eignarskatta á hlutabréf hafa
orðið til ess að hérlend fyrirtæki
hafa kosið að flytja starfsemi sína
eða hluta hennar erlendis og t.d. far-
ið þá leið að stofna eignarhaldsfélag
um reksturinn á íslandi í ríki sem
býður upp á hagstæð skattaskilyrði
fyrir slík félög. Skýrsluhöfundar
benda einnig á að skortur á hag-
stæðum skattareglum í tengslum við
kaupréttarsamninga við starfs-
menn, dragi úr áhuga útlendinga á
fjárfestingum hérlendis.
írland er nefnt sem dæmi um ríki
sem hefur skapað kjöraðstæður til
stofnunar verðmætaaukandi fyrir-
tækja eins og hátæknifyrirtækja.
Liechtenstein er einnig nefnt, en at-
vinnulíf þar í landi er byggt á hag-
stæðu lagaumhverfi fyrir fjármála-
stofnanir sem þjónusta erlenda
fjárfesta.
Óbein fjárfesting erlendra aðila í
íslensku atvinnulífi er einnig gerð að
umtalsefni í skýrslu Verslunarráðs,
þ.e. fjárfesting á skuldabréfamark-
aði. „Þar ætti ísland að eiga ágæt
sóknarfæri þar sem lánshæfismat
landsins bæði frá Moodýs og Stand-
ard&Poor er hátt,“ segir í skýrsl-
unni.
Óbein fjárfesting felst einnig í
samstarfsverkefnum (e. joint vent-
ures) þar sem tvö eða fleiri fyrirtæki
samnýta krafta sína í tengslum við
tiltekið verk. Hlutfall þeirra er enn
mun lægra hér á landi en í sam-
keppnislöndunum, að því er fram
kemur í skýrslunni. Bent er á að
einn af mikilvægari þáttum slíks
samstarfs sé sú tækniþekking og
reynsla sem hið erlenda fyrirtæki
flytur með sér til landsins. Skýrslu-
höfundar telja Ijóst að miklir mögu-
leikar séu fyrir hendi á þessu sviði
hérlendis og þá jafnt innbyrðis með-
al innlendra fyrirtækja, sem í sam-
starfi við erlend fyrirtæki.
Stöðugleiki í efnahagslíf inu
forsenda samkeppnishæfni
Ætli ísland að standa meðal
þeirra tíu þjóða í heiminum sem
bjóða upp á best lífskjör, þýðir það
að atvinnulífið allt verður að vera
svo vel rekið að fyrirtækin standist
almennt samanburð við fyrirtæki
þeirra þjóða sem einnig eru í þess-
um hópi, að því er fram kemur í
skýrslu Verslunarráðs. Þar segir að
það sé viðvarandi viðfangsefni að
halda samkeppnishæfni í rekstri ís-
lenskra fyrirtækja í fremstu röð.
„Islenskt atvinnulíf verður að njóta
nútímalegrar löggjafar þannig að
hin lagalega umgjörð íslensks at-
vinnulífs stuðli að samkeppnishæfi
þess,“ segir í skýrslunni og enn-
fremur að ljóst sé að samkeppnis-
hæfi fyrirtækja verði ekki byggð
upp nema stöðugleiki ríki í efna-
hagslífinu. Bent er á að íslenskum
fyrirtækjum hafi gengið vel á und-
anförnum árum og ekki ástæða til að
ætla annað en að sú þróun haldi
áfram ef þeim er skapað hagstætt
umhverfi til að starfa í. Bent er á eitt
svið þar sem íslendingar hafa staðið
að baki flestum samkeppnislöndum
sínum og aukinn kraft þurfi að setja
í, þ.e. markaðssetningu og sölu á
þeirri vöra og þjónustu sem sköpuð
er hér á landi.
Einkaleyfaumsóknir
mun færri hér á landi
í skýrslunni kemur fram að tak-
mörkuð hefð sé fyrir rannsónar- og
þróunarvinnu hérlendis og framlag
hins opinbera til rannsókna á Islandi
sé mun lægra en almennt þekkist í
iðnríkjum heimsins. Framlög frá
fyrirtækjum virðast vera að aukast,
að því er fram kemur í skýrslunni en
um 60% þess fjármagns sem lagt er í
rannsókna- og þróunarstarf hér-
lendis kemur frá opinberum aðilum
og um 40% frá fyrirtækjum. Útgjöld
íslenskra fyrirtækja til rannsókna
og þróunar sem hlutfall af lands-
framleiðslu var 0,6% á árinu 1997 en
þetta hlutfall var 2% í Bandaríkjun-
um, Japan, Sviss og Finnlandi og
2,7% í Svíþjóð.
Að mati skýrsluhöfunda segir það
sína sögu um stöðu rannsókna- og
þróunarstarfsemi hérlendis að um-
sóknir um einkaleyfi á íslandi nema
aðeins um 10% af því sem gerist
meðal þeirra þjóða sem við beram
okkur oftast saman við. Hlutfallið
þegar borin era saman útgefin
einkaleyfi, er enn lægra, eða rúm-
lega 3%. Ástæðan fyrir þessu er m.a.
talin sú að aðstoð opinberra aðila við
það hvernig skuli bera sig að við að
sækja um slík leyfi og fá skráningu,
sé af mög skornum skammti en ekki
sú að dýrara eða tafsamara sé að
verða sér úti um einkaleyfi hér á
landi en annars staðar. í skýrslunni
segir að Ijóst sé að ef ísland ætli
ekki að dragast enn frekar aftur úr í
uppbyggingu samkeppnishæfs at-
vinnulífs þurfi að efla rannsókna- og
vísindastarf veralega. Bent er á að
hlutdeild hátæknigreina í fram-
leiðslu landsins var aðeins 1,3% á
íslandi 1997, samanborið við t.d.
46,5% á Irlandi. Auk þess hefur
framleiðni hér á landi verið mun
lægri en í samkeppnislöndunum og
hver vinnustund á íslandi á árinu
1998 skapaði t.d. 65% af því sem hún
gaf af sér í Lúxemborg og 75% ef
borið er saman við Frakkland.
Nauðsynnýsköpunar
Ný heimsmynd þar sem upplýs-
ingatækni hefur brotið niður hefð-
bundin landamæri og gerir heiminn
að einu þekkingarþjóðfélagi, skapar
að mati skýrsluhöfunda ýmsa mögu-
leika fyrir nýsköpunarstarf fyrir-
tækja. „Brýnt er að stjórnvöld skapi
þann jarðveg sem nauðsynlegur er
til að nýta þetta samkeppnisforskot
sem skyldi, meðal annars með því að
tryggja virka samkeppni á fjar-
skiptamarkaði þannig að kostnaður
fyrirtækjanna við að nýta sér hina
nýju tækni sé samkeppnishæfur við
það besta sem gerist erlendis. Þá er
einnig mikilvægt að nægjanlegt
framboð sé af menntuðu fólki til að
vinna við hátæknigreinarnar," segir
í skýrslunni og bent er á að ekki sé
hægt að sætta sig við að hlutfall há-
i
!