Morgunblaðið - 16.02.2000, Blaðsíða 40

^40 MIÐVIKUDAGUR 16. FEBRÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Umönnun geðsjúkra
„HEYR ísrael!
Drottinn er vor Guð,
hann einn er Drottinn!
Þú skalt elska Drottin
Guð þinn af öllu hjarta
þínu og af allri sálu
þinni og af öllum
mætti þínum“.
Þessi orð flmmtu
Mósebókar las geð-
læknirinn Viktor
Frankl af snjáðum
miða í fangabúðum
nasista á sínum tíma.
Þau höfðu mikil áhrif á
líf hans. Þið kannist
við þau sem fyrri hluta
tvíþætta kærleiksboð-
orðsins um að elska
Guð og náungann.
Viktor Frankl á óvenjulega sögu
að baki. Hann starfaði sem prófess-
or við læknadeild Vínarháskóla og
kenndi jafnframt þá sálfræði, sem
hann er höfundur að, við Alþjóðahá-
skólann í Bandaríkjunum og nefnist
tilverusálarfræði (logotherapy).
Viktor Frankl var fangi í
Auschwitz og öðrum fangabúðum
nasista í þrjú ár.
Þegar hann öðlaðist frelsið á ný
komst hann að raun um að fjöl-
3" skylda hans hafði öll verið þurrkuð
út í stríðinu. Hann stóð frammi fyr-
ir því að lifa lífi sínu í hatri eða þeim
kærleika sem verður öðrum að liði.
Hann valdi seinni kostinn.
í bókum sínum talar Frankl um
nýja meinsemd sem hrjáir heiminn.
Hún er fólgin í áhugaleysi manna
og skorti á frumkvæði í lífínu. Hvað
eftir annað leitar fólk, sem fínnst
lífíð ekki hafa neinn tilgang, til
lækna, presta og sál-
fræðinga. Viktor
Frankl kallar þessa
meinsemd tómarúmið í
tilverunni (the exist-
ential vaccuum).
Sem dæmi um hve
þessi tilfinning er al-
geng bendir hann á
niðurstöður könnunar,
sem gerð var bæði í
Austurríki og Banda-
ríkjunum. 40% stúd-
enta við háskólann í
Vín, sem sóttu fyri1--
lestra Frankl, könnuð-
ust við þessa tilgangs-
leysistilfínningu, en
aftur á móti 81%
þeirra nema sem sóttu fyrirlestra
hans í Bandaríkjunum.
Frankl telur að þetta tómarúm
hafí að einhverju leyti skapast um
leið og iðnþróun fleygði fram. Menn
njóta ekki sama tilfinningalegs ör-
yggis og áður. Hann bendir einnig á
að hefðin eða arfleifðin, sem hafði
áhrif á líf fólks áður, hafí það ekki í
sama mæli nú. Enda eiga menn í
erfiðleikum með að taka ákvörðun
um líf sitt og að hverju beri að
stefna og hvað þeir vilji hafast að.
Rótleysi tímans er staðreynd, menn
skynja ekki hvar ræturnar liggja og
hver sú arfleifð er sem þeim ber að
vernda.
Spurningin um gildi og tilgang
lífsins skiptir alla miklu máli.
Fagnaðarerindinu er ætlað að
glæða lífið tilgangi og fyllingu. En
menn hafa oft daufheyrst við því.
Sem læknir reyndi Frankl að ná því
fram sem sjúklingurinn þráir í raun
Geðsjúkir
Stefnum við hraðbyri á
það stig, spyr Ólafur
Oddur Jónsson, að
verða fangar í eigin vel-
ferð og gleyma okkar
minnsta bróður?
og veru. Allir hafa þörf fyrir heil-
brigða sjálfsvitund og gera sér
grein fyrir þeim tilgangi og þeim
markmiðum sem vert er að keppa
að í lífinu. Allt þetta snertir trúar-
vitund og líf mannsins. Trúin er lífs-
afstaða sem skapar lífsfyllingu og
tilgangur er mönnum jafn nauðsyn-
legur og þyngdarlögmálið. Hann
tekur mörg dæmi um þetta í bókum
sínum. Hann segir að tilgangur með
lífínu geti meira að segja lengt líf
manna, eins og Goethe. Hann vann
að því undir lok ævi sinnar að ljúka
síðari hluta leikritsins Faust. Því
verki lauk hann í janúar 1832 og
tveimur mánuðum síðar dó hann.
Það að vinna að verkinu gaf lífi hans
gildi og varð til þess að lengja líf
hans.
Lífið öðlast þannig gildi, ef við
gefum af okkur og sköpum eitthvað.
Kristinn maður er samverkamað-
ur Guðs og er ætlað að taka þátt í sí-
stæðri sköpun hans. Sköpuninni er
ekki lokið, hún heldur stöðugt
áfram.
Viktor Frankl heldur því fram að
Ólafur Oddur
Jónsson
mestu skipti að skynja tilgang með
lífinu, fremur en að reyna að kom-
ast hjá allri þjáningu eða leita eftir
sem mestri ánægju.
Frankl hefur helgað líf sitt því
göfuga verkefni að hjálpa öðrum í
þeirra andlegu neyð. Hann talar af
reynslu og í Auschwitz voru líkurn-
ar á því að hann lifði af einn á móti
tuttugu.
Þegar Frankl var tekinn höndum
hafði hann meðferðis handrit að bók
sem hann hugðist ljúka við. Sú bók
var inngangur að kenningum hans.
En allt var þetta tekið frá honum og
það var honum verulegt áfall að sjá
af þessu hugðarefni sínu eða „and-
lega barni“, eins og hann orðaði
það. Líf hans virtist gjörsamlega
hafa misst tilgang sinn.
En hann fékk fljótlega svör við
spurningum sínum. Fangabúningur
hans var af manni sem þegar hafði
verið sendur í gasklefann. í vasan-
um fann hann blað, sem rifið hafði
verið úr hebreskri bænabók. Þessi
snjáði snepill hafði að geyma bæn-
ina Shema Israel, sem ég gat um í
upphafi. Þau urðu Frankl hvatning
um að segja já við lífinu þrátt fyrir
allt sem hann hafði orðið að ganga í
gegnum og þótt þjáningin biði hans
og jafnvel dauðinn. Upp frá þeirri
stundu leitaðist hann við að muna
hugsanir sínar í fangelsinu í stað
þess að festa þær á blað.
Frankl talar einnig um trúar-
reynslu sína. Hann segir: „Ef mað-
urinn á að trúa á Guð, þá verður náð
Guðs að koma honum til hjálpar.“
Náð Guðs skapar trúna í lífi manna
og hjálpar þeim að taka ákvörðun
um líf sitt.
Hann segir að læknisfræðin
stefni að góðri heilsu mannsins, en
markmið trúai'innar sé aftur á móti
hjálpræði Guðs. En hann telur að
trúin geti einnig skapað andlegt
jafnvægi og gert menn heilbrigða.
Frankl segir að læknismeðferð
hans hafi oft orðið til þess að ljúka
upp augum manna fyrir trúnni á
Guð, enda þótt það sé ekki hlutverk
læknisins í sjálfu sér. Að baki öllu
sem Frankl skrifar má skynja djúpa
trúarvitund og hann hefur átt stór-
an þátt í að skapa jákvæða afstöðu
til lífsins hjá skjólstæðingum sínum.
Frankl sá menn í fangabúðunum
sem höguðu sér eins og svín og aðra
sem voru dýrlingum líkir. Þessi öfl
eru bæði til staðar í manninum.
Hvort þeirra hann eflir með sér er
fremur háð ákvörðun hans en ekki
ytri skilyrðum.
Frankl tókst, þrátt fyrir allar
raunir, að lifa lífi sínu í kærleika en
ekki hatri. Þegar hann losnaði úr
fangelsinu hjálpaði hann samfanga
sínum einnig til þess, þrátt fyrir allt
sem þeir höfðu mátt líða í samein-
ingu.
Þegar við hugleiðum líf Viktors
Frankl koma í hugann orð hinnar
helgu bókar: „Komið þér hinir
blessuðu föður míns, og takið að
erfð ríkið, sem yður var búið frá
grundvöllun heims. Því hungraður
var ég, og þér gáfuð mér að eta,
þyrstur var ég og þér gáfuð mér að
drekka, gestur var ég, og þér hýst-
uð mig, nakinn og þér klædduð mig,
sjúkur og þér vitjuðuð mín, í fang-
elsi var ég og þér komuð til mín“ ...
„Sannlega segi ég yður, það allt sem
þér gjörðuð einum minna minnstu
bræðra, það hafið þér gjört mér.“
Er eitthvað hér á ferð sem ís-
lendingar þurfa að hugleiða og taka
afstöðu til í sambandi við umönnun
geðsjúkra eða stefnum við hraðbyri
á það stig að verða fangar í eigin
velferð og gleyma okkar minnsta
bróður? - Svari hver fyrir sig.
Höfundur er prestur.
Flytjum Reykjavíkurflugvöll
með hraðlest til Kópavogs
TVÖFÖLDUN
Reykjanesbrautarinn-
ar hefur verið mikið
baráttumál mörg und-
anfarin ár, og ekki að
ástæðulausu þar sem
hér er mikið þjóðþrifa-
mál á ferðinni, sérstak-
lega þegar tekið er tillit
til þess að eina undan-
’ komuleið okkar ein-
angruðu íslendinga til
umheimsins (og írá)
liggur eftir þessari
braut, þ.e.a.s. til Leifs-
stöðvar að sjálfsögðu.
Annað baráttumál
og alls ekki minna hef-
ur ekki síður verið
áberandi í umfjöllun og fjölmiðlum
undanfarin ár og sérstaklega nú síð-
ustu 2-3 árin, þ.e.a.s. flutningur
Reykjavíkurflugvallar burt frá mið-
bæ Reykjavíkur, sem er eins og flest
sími 533 3634, gsm 897 3634
Allan sólarhringinn.
fólk veit löngu orðið
tímabært, svo að vægt
sé til orða tekið, með
þeirri slysahættu og
hávaðamengun sem
staðsetning vallarins
hefur í för með sér, fyr-
ir utan gíslatöku á
langbestu byggingar-
lóðum borgarinnar,
sem völlurinn hefur
haldið í áratugi með
staðsetningu sinni.
Greinarhöfundur sér
fyrir sér að þar mætti
skipuleggja nýjan og
glæsilegan miðbæ
Reykjavíkur þar sem
gamli miðbærinn
myndi sóma sér vel ósnertur við hlið-
ina á þeim nýja.
En ástæðan fyrir því að undirrit-
aður nefnir hér þessi tvö mál saman
er sú að ef Reykjavíkurflugvöllur
væri fluttur til Keflavíkurflugvallar
væri hægt að sameina lausn beggja
þessara mála með þriðja málinu sem
væri hraðlest á milli Keflavíkurflug-
vallar og höfuðborgarsvæðisins.
Hugmyndin um hraðlest á milli þess-
ara svæða er reyndar ekki ný af nál-
inni og hefur skotið upp kollinum
stöku sinnum á undanfornum árum
en jafnan þótt of dýr framkvæmd ein
og sér, en með þessari framkvæmd
sér greinarhöfundur fram á einstakt
tækifæri til mikils spamaðar og hag-
Bragi Þór
Bragason
Bylting
¥
Fjölnota byggingaplatan
sem allir hafa beðið eftir!
VIR0C byggingaplatan er fyrir veggí, loft og gólf.
VIROC byggingaplatan er eldþolin, vatnsþolin,
höggþolin, frostþolin og hljóðeinangrandi.
VIR0C byggingapiatan er umhverfisvæn.
VIR0C byggingaplatan er platan sem
verkfræðingurinn getur fyrirskrifað nánast blint. _
Staðalstærð: 1200x3000x12 mm.
Aðrar þykktir: 8,10,16,19, 22, 25, 32 & 37 mm.
Mesta lengd: 305 cm. Mesta breidd: 125 cm
ÞÞ
&co
LeitlA upplýslnga
Þ.ÞORGRÍMSSON & CO
ÁRMÚU 79 S: 553 l«401 568 «100
Samgöngur
Hægt er að sameina
lausn beggja þessara
mála með þriðja málinu,
segír Bragí Þór Braga-
son, sem væri hraðlest á
milli Keflavíkurflugvall-
ar og höfuðborgar-
svæðisins.
ræðingar. Ef lestarsporin væru lögð
samhliða breikkun Reykjanesbraut-
arinnar ætti umtalsverður sparnað-
ur að nást þar sem tækjakostur og
mannskapur væri samnýttur við
báðar þessar framkvæmdir, jafnvel
þótt skilið væri á milli í endurfjár-
mögnun framkvæmdanna, þ.e.a.s.
vegatollur fyrir Reykjanesbrautina
og lestargjöld fyrir lestina, en miðað
við stóraukinn ferðamannafjölda
bæði innanlands og sérstaklega til
og frá landinu væri yfirgnæfandi
möguleiki á því að lestarfram-
kvæmdin ein og sér gæti endurfjár-
magnað báðar þessar framkvæmdir
þannig að vegatolla væri ekki þörf
fyrir breikkun Reykjanesbrautar-
innar.
í dag mætti mjög hóflega reikna
með að um 700.000 farþegar myndu
borga fram og til baka með slíkri lest
árlega og þá reiknar greinarhöfun-
dur aðeins með erlendum og inn-
lendum ferðamönnum en ekki fólki
sem sökum vinnu eða annarra er-
indagjörða væri að ferðast á milli
Suðurnesja og höfuðborgarsvæðis-
ins, sem er þó ótrúlega stór hópur.
Ef miðaverð í slíka lest væri t.d.
1.000 kr. aðra leið og 2.000 kr. fram
og til baka væri gróflega hægt að
reikna með yfir l!/z milljarðs króna
inntekt á ári á slíkri framkvæmd, og
þó minna væri. Greinarhöfundur
getur ekki annað séð en að hér væri
hið all-myndarlegasta fyrirtæki á
„ferðinni“ og vill í því sambandi
minna á hvað svartsjýnustu menn
sögðu um Hvalfjarðargöngin á sín-
um tíma sem eru núna að borga sig
upp á met-tíma.
En þá myndi væntanlega vakna
spurningin um hvar endastöð hrað-
lestarinnar frá Keflavík ætti að vera
- eða „fluglestarinnar" eins og mætti
kalla hana. Og í beinu framhaldi af
þeirri spurningu finnst greinarhöf-
undi að eðlilegasta spurningin væri
að sjálfsögðu, hvar er miðpunktur
höfuðborgarsvæðisins? Þar sem
Reykjavíkurflugvöllur er fyrst og
fremst flugvöllur alls höfuðborgar-
svæðisins, ekki bara fyrir Reykjavík,
því eins og flestir vita er fólk sem
kemur utan að landi ekki bara á leið
inn í miðbæ Reykjavíkur, það er líka
á leið til útlanda, Hafnarfjarðar,
Kópavogs, Garðabæjar, upp í Breið-
holt o.s.frv. og þá liggur beinast fyrir
að endastöðin ætti helst heima í eða í
nálægð við Smárahvammsland
Kópavogs þar sem hin eiginlega
miðja höfuðborgarsvæðisins liggur í
dag. Hugsanlega gæti endastöðin
verið í Straumsvík við Hafnarfjörð
en finnst greinarhöfundi það heldur
síðri kostur.
Vegalengd þessi sem um ræðir á
milli Leifsstöðvar og t.d. Smára-
hvammslandsins í Kópavogi er tæpir
45 km ef gert væri ráð fyrir að hrað-
lest þessi ferðaðist með „aðeins“
160-180 km á klst., sem þykir hægt
fyrir margar slíkar lestir erlendis,
tæki slík ferð aðeins um 18-20 mín-
útur fyrir utan hugsanlegt stutt
stopp í Keflavík. Ef lest þessi ferðað-
ist á t.d. 200-250 km á klst, sem er
mjög algengt erlendis, væri hér um
að ræða aðeins um 12-15 mínútna
ferð á milli þessara svæða.
Greinarhöfundur getur vel skilið
að fólk sem er að ferðast í flugi til og
frá Reykjavík utan að landi nenni
ekki að hökta þessa leið á milli
Reykjavíkur og Keflavíkur í fólksbíl-
um eða rútum í allskonar veðnim
eins og Reykjanesbrautin er í dag.
En hvað myndi muna um 15-20 mín-
útur hjá fólki sem er að ferðast
landshlutanna á milli ef það gæti
ferðast á öruggan hátt þessa leið og
óháð veðri, ég bara spyr?
Það eru sem betur fer ekki miklar
líkur á því að við eigum eftir að fá
brotlendingu af eins og einni Fokk-
er-vél (eða stærri) í miðbæ Reykja-
víkur, en þessi pínu möguleiki er
samt of stór til þess að taka þá
áhættu, því að allar líkur væru á því
að fleiri myndu farast á jörðu niðri
en í vélinni sjálfri í slíku stórslysi
enda eru engir Fiat-bensíntankar í
slíkum flugvélum. Reyndar eru þeir
sem ættu að vera sem mest hræddir
við slíkt slys einmitt starfsmenn AI-
þingishússins við Austurvöll. Það er
ekki annað hægt að sjá en að flugvél-
arnar rétt sleiki toppinn á Alþingis-
húsinu þegar þær koma inn til lend-
ingar yfir miðbænum, og hvað ef t.d.
öll ríkisstjórnin væri samankomin á
röngum stað og röngum tíma í slíku
tilfelli? Ríkisöryggismál? Of Iang-
sóttar pælingar segja eflaust margii-,
en engu að síður raunhæf lýsing á
hættunni sem er fyrir hendi án þess
að markmið undirritaðs með þessari
grein sé að hræða alþingismenn og
ráðherra út úr Alþingishúsinu.
En það sem hugsanlega gæti
hrætt meira ofangreinda starfsmenn
Alþingis í þessu máli væru viðbrögð
fyrirtækja sem sjá um fólksflutninga
á milli þessara svæða í dag. Undirrit-
aður hefur ekki gleymt þessum aðil-
um og þeirra starfsfólki og myndi al-
farið mæla með að í slíkri
framkvæmd byðist viðkomandi fyr-
irtækjum t.d. forkaupsréttur í því
nýja fyrirtæki sem um væri að ræða
og að starfsfólki þeirra væri að sjálf-
sögðu boðnar forgangsráðningar til
þess fyrirtækis sem eftir öllu að
dæma þyrfti töluvert stærri starfs-
mannahóp en ofangreind fyrirtæki
hafa í dag og myndi þar með að öllum
líkindum stuðla að meiri atvinnu
frekar en atvinnuleysi eftir því sem
hin öra þróun ferðamannaiðnaðarins
hefur sýnt á undanförnum árum,
enda veitir ekki af. Með síaukinni
samkeppni þjóða á milli getum við
því miður ekki endalaust bara stólað
á þorskinn.
Höfundur er sjálfstætt starfandi
sölumaður.