Morgunblaðið - 15.06.2000, Blaðsíða 46

46 FIMMTUDAGUR 15. JÚNÍ 2000
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
Munurinn
er 0,01%
Þess vegna geti verið meiri munur á
tveimur svörtum Bandaríkjamönnum,
en hvítum manni ogsvörtum. Því megi
með sanni haldi þvífram að útlitið villi
um fyrirfólki þegarleitað er skyldleika.
Eftir Karl
Blöndal
Sumum virðist einstak-
lega hugleikið hversu
ólíkir mennirnir eru,
ekki bara að sumir eru
feitir og aðrir mjóir,
heldur einkum og sér í lagi að þeir
geti verið mismunandi á litinn. A
Islandi kemur þessi hugsunar-
háttur fram hjá félagsskap, sem
kallar sig Félag íslenskra þjóð-
ernissinna og telur að til þess að
hafa ríkisborgararétt í stærstu
eyðimörk Evrópu þurfi maður
helst að geta rakið ættir sínar til
fólks, sem bjó hér fyrir nokkur
hundruð árum. Það er hins vegar
ekki það hvað mennirnir eru ólík-
ir, sem undrum sætir heldur hitt,
hvað mennimir eru líkir.
Islenskir þjóðemissinnar og
skoðanabræður þeirra halda að
það sé himinn og haf milli kyn-
þáttanna, en munurinn er sáralít-
ill.
Svo lítill reyndar að þegar tekn-
ir em tveir menn, sama hver upp-
uinunoc runiþeirraer
VlvHUKr á hnattkúl-
unni eða af
hvaða kyn-
þætti þeir eru,
er sá hluti, sem er frábrugðinn í
erfðamengi þeirra, í mesta lagi
0,01%. Við emm sem sagt 99,99%
eins. Þetta er niðurstaða vísinda-
manna, sem hafa verið að vinna að
verkefni, sem kennt er við fjöl-
breytileika erfðamengis manns-
ins, og hafa þeir ekki hlotið vin-
sældir fyrir. Forsprakki
verkefnisins er Luigi Luca Cav-
alli-Sforza, prófessor við Stan-
ford-háskóla í Bandaríkjunum, og
hafa honum meira að segja borist
hótanir og hatursbréf vegna nið-
urstaðnanna.
Aukinheldur markast þessi
breytileiki ekki af kynþætti held-
ur þvert á móti. 85% af breytileika
genanna er innan þjóðabrota eða
-hópa, ekki milli þeirra. Húðlitur,
umgjörð augna og áferð hárs em
þættir, sem oft og tíðum hafa ver-
ið notaðir til að reka fleyga milli
heilla þjóðfélagshópa, en þótt
munurinn sé mikill fyrir augað er
hann lítill þegar kemur að erfða-
vísunum. Samkvæmt niðurstöðum
verkefnisins er erfðamengi hins
dæmigerða Evrópubúa til dæmis
35% afrískt og 65% asískt, þótt út-
litið beri því ef tii vill ekki vitni.
Cavalli-Sforza er þeirrar
hyggju að útlit manna segi nánast
ekkert um uppmna þeirra. Hann
heldur því fram að nef manna og
húðlitur taki breytingum eftir
loftslagi og sögu mannsins sé að
finna í genunum.
Kjarnsýrurannsóknir bera því
vitni að Baskar séu elstu íbúar
Evrópu og geti rakið ættir sínar
aftur til Cro-Magnon-mannsins.
Finnar hafa hins vegar verið
skemmst í Evrópu. Þeir komu til
Skandinavíu frá Mið-Austurlönd-
um fyrir um fjögur þúsund ámm
og var dökkur húðliturinn fljótur
að hverfa í sólarleysinu þar norð-
ur frá.
Einnig hefur sú niðurstaða vak-
ið athygii að þegar leitað er að líf-
færagjöfum fyrir svarta Banda-
ríkjamenn er líklegra að þeir
finnist meðal hvítra en svartra.
Astæðuna segja vísindamenn vera
þá að í Afríku sé að finna mestan
genetískan fjölbreytileika vegna
þess hvað búseta þar nái langt aft-
ur. Þess vegna geti verið meiri
munur á tveimur svörtum Banda-
ríkjamönnum, en hvítum manni
og svörtum. Því megi með sanni
halda því fram að útlitið villi um
fyrir fólki þegar leitað er skyld-
leika.
Það er Ijóst að upplýsingar á
borð við þessar duga ekki einar og
sér til að slá á fordóma. Oft trúir
fólk einfaldlega því, sem það vill
trúa eða tínir til þær upplýsingar,
sem henta.
Ekki er langt síðan mannbóta-
stefna átti upp á pallborðið víða
um heim. Slíkar hugmyndir
teygðu anga sína hingað til lands,
en annars staðar voru hugmynd-
imar notaðar. Þá var í skjóli
gervivísinda reynt að gera því
skóna að markvisst væri hægt að
rækta óæskilega þætti út úr
mannskepnunni. Þjóðverjar
bjuggu fyrir heimsstyrjöldina síð-
ari til heila fræðigrein, kynþátta-
fræði, þar sem fólk var dregið
rækilega í dilka eftir útlitsein-
kennum. Þóttust þeir nánast geta
séð úr hvaða dalverpi viðkomandi
slavi, gyðingur eða prússi var ætt-
aður. I Suður-Afríku þurftu
glöggskyggnir fulltrúar aðskiln-
aðarstefnunnar ekki nema sek-
úndubrot til að greina milli hvítra,
litaðra og svartra.
Hefðu þessir sömu sérfræðing-
ar þurft að renna stoðum undir
vísindi sín eða innsæi á okkar dög-
um hefðu þeir kannski áfram
reynt að notast við augað. Hefðu
þeir hins vegar reynt að kafa
dýpra, jafnvel farið að leita lykils-
ins í erfðavísunum hefði málið
vandast, því að þeir hefðu orðið að
leita skekkjumarkanna í því
0,01%, sem skilur mennina að.
Það er ef til vill ekki að undra að
ólíkt útlit manna hafi áhrif á skoð-
anir. En það er ekki bara útlitið.
Undirritaður átti félaga í Banda-
ríkjunum, sem átti hvíta móður og
svartan föður og ólst upp í ríkþþar
sem vart sást svartur maður. A
mæli hans var ekki að heyra að
hann væri svartur og sagði hann
að þetta gerði að verkum að hann
væri ekki sérlega velkominn í hópi
svartra. Um leið var hann hins
vegar svartur í augum hvítra og
því í þeirri undarlegu stöðu að
vera utangarðsmaður alls staðar.
Bandaríkjamaðurinn Henry Lou-
is Gates jr. lýsti einhvern tímann
reynslu sinni af því að koma til
London sem fréttaritari. Hann
átti því að venjast frá Banda-
ríkjunum að þar töluðu svartir
öðru vísi en hvítir. Hann ávarpaði
eitt sinn svartan mann á götu og
krossbrá þegar sá hinn sami svar-
aði honum á hástéttarensku. Ein-
hvern veginn átti Gates von á því
að hann myndi tala öðru vísi af því
að hann var ekki hvítur. Gates
hafði komið upp um sig líkt og ís-
lenski bóndinn, sem rak upp stór
augu þegar barn með indversku
yfirbragði talaði reiprennandi ís-
lensku. Hann hélt eitt augnablik
að einhver líffræði gerði að verk-
um að það væri ekki hægt.
Það er ekki hægt að banna fólki
að hafa skoðanir, en þeir, sem
ætla að hafa skoðanir, sem byggð-
ar eru á 0,01% fráviki, ættu að
finna sér verðugra verkefni og
snúa sér til dæmis að því að gagn-
rýna sjónvarpsdagskrána. Þar er
aðhalds þörf.
BRYNJAR BRAGI
STEFÁNSSON
+ Brynjar Bragi
Stefánsson fædd-
istíReykjavík 13. júli
1975. Hann lést á
heimili sínu í Reykja-
vík 4. júní síðastlið-
inn. Móðir Brynjars
er Bylgja Bragadótt-
ir, f. 23.9. 1958, gift
Guðmundi Stefáns-
syni, f. 4.6 1951. Fað-
ir Brynjars er Stefán
G. Hálfdánarson, f.
24.7. 1958, í sambúð
með Rigmor Rössl-
ing. Þau búa í Malmö
í Svíþjóð. Systur
Brynjars sammæðra eru þær Ás-
dís Elva, f. 12.9. 1984, og Ásta
Lára, f. 8.7.1994.
Móðir Brynjars dvaldi enn í for-
eldrahúsum þegar hann fæddist.
Hann naut mikillar og góðrar um-
önnunar móðurforeldra, sem voru
Bragi Sigurbergsson, f. 31.10.
1929, d. 24.7. 1986, og Brynhildur
Magnúsdóttir, f. 1.11. 1929, d.
12.2. 1999. Þegar afi hans lést
fylgdi Bryiy'ar ömmu sinni, sem
átti um sárt að binda á þeim tima,
og áttu þau heimili
saman um nokkurra
ára skeið.
Brynjar lauk hefð-
bundinni skóla-
göngu. Síðan lá leið
hans í Iðnskólann
þar sem hann lagði
stund á rafvirkjun.
Hann vann ýmis
störf með náminu en
tók sér frí frá námi í
níu mánuði 1995 og
fór að vinna við fisk-
vinnslu á Skagen í
Danmörku ásamt því
að stunda sjó. Eftir
Danmerkurdvölina hóf Brynjar
nám íVélskóla íslands og lauk þar
II. stigs vélstjóraprófi, en verkleg-
um hluta námsins lauk hann hjá
Vélsmiðju Hjalta Einarssonar í
Hafnarfirði og stefndi á að ljúka
sveinsprófi í vélvirkjun seinna á
þessu ári. Síðast vann Brynjar við
túnþökuskurð og akstur tengdan
þeim störfum.
títfor Brynjars fer fram frá Ár-
bæjarkirkju í dag og hefst athöfn-
in klukkan 13:30.
Elsku Brynjar. Ég trúi því ekki að
þú sért farinn frá mér. Þú varst stóri
bróðir minn og ég var alltaf svo stolt
af þér. Nú ertu farinn af þessari jörðu
og kominn til ömmu og afa. Ég veit að
þau passa þig vel og einhvem tímann
eigum við eftir að hittast, því allir
lenda á sama stað nema sumir fara
fyri' en aðrir.
Ég á margar góðar minningar um
þig sem ég gleymi aldrei. Þú varst
alltaf tilbúinn að gera allt fyrir mig
og svo jákvæður og sagðir „ekkert
mál, auðvitað gerir maður allt fyrir
litlu systur sína“.
Þetta er búið að vera erfiður missir
fyrir alla, en við verðum að læra að
virða ákvörðun þína þótt hún hafi
verið...já.
Ég á mjög góðar minningar frá síð-
ustu tveimur jólum en þá fór ég með
þér í Heiðarselið til Hrannar og
Valda þaðan sem við fórum með þeim
í kirkju og þú áttir stundum erfitt
með að halda þér vakandi. En nú
verða jólin ansi tómleg, hvorki þú né
amma hjá okkur.
Eftir að þú keyptir íbúðina þína í
Spóahólunum sá ég þig ekki eins oft
og ég vildi en ég talaði reglulega við
þig í símann, þú sagðir mér svo
margt ásamt því að þú treystir mér
fyrir öllu.
Þú munt alltaf eiga stóran stað í
hjarta mínu og margar góðar minn-
ingar munu lifa þar.
Elsku Binni, nú er komið að
kveðju- stund, ég veit að þú ert kom-
in á góðan stað hjá guði. Ég sakna þín
mikið og ég á eftir að sakna þín alla
ævi en góða ferð elsku bróðir.
Þín systir,
Ásdís Elva.
Elsku Binni minn. Hér sit ég og
reyni að finna einhver orð til að setja
niður á blað en það gengur hálfilla.
Það er svo margt sem mig langar til
að segja en allt virðist fast. Ég veit
varla hvernig mér líður. Síðustu dag-
ar hafa verið svo ótrúlega lengi að
Mða en samt hefur allt gerst svo hratt.
í brjósti mínu finn ég aðallega fyrir
söknuði og sorg. En eins og segir í
Spámanninum: „Sorgin er gríma
gleðinnar. Og lindin sem er upp-
spretta gleðinnar var oft full af tár-
um.. ..Skoðaðu hug þinn vel, þegar þú
ert glaður ,og þú munt sjá, að aðeins
það, sem valdið hefur hryggð þinni,
gerir þig glaðan. Þegar þú ert sorg-
mæddur, skoðaðu þá aftur huga þinn,
og þú munt sjá, að þú grætur vegna
þess, sem var gleði þín.“
Nú óska ég þess að hafa átt fleiri
stundir með þér og einnig að hafa
nýtt þessar allt of fáu stundir með
þér betur.Ég hélt bara að þú yrðir
alltaf til staðar og ég hefði alveg nóg-
an tíma.Of oft ætlum við að gera
ýmsa hluti betur seinna en of oft
verður seinna aldrei. En þó að þú sért
farinn héðan úr þessum heimi þá ertu
ekki farinn úr mínu hjarta og ferð
þaðan aldrei. Minning þín er mér
ljóslifandi og þegar ég hugsa til þín
finn ég hvemig mér hlýnar um hjart-
arætur.Ég man svo vel hvað þú varst
alltaf ljúfur og hlýr og aldrei gleymi
ég því hvað þú varst mikið uppáhald
dóttur minnar þegar hún var lítil.
Enda var það htil stelpa sem kom
fljúgandi upp um hálsinn á Binna
frænda þegar hann kom í heimsókn. I
bland við sorgina er gleðin yfir þvi að
hafa kynnst þér og mikið er gott að
eiga svo góðar minningar, minningar
sem þú skapaðir með nærveru þinni.
Þín frænka,
Guðrún Hálfdánardóttir.
Þær voru hörmulegar fréttírnar
sem ég fékk símleiðis þar sem ég var
við vinnu. Brynjar er dáinn sagði
systir mín og bað mig að koma strax.
Fyrst var sem ég hefði fengið þungt
högg undir bringspalirnar, síðan
brustu flóðgáttir himinsins. Brynjar;
eina barn Stefáns bróður mín. Brynj-
ar, sem átti allt lífið framundan og
maður beið eftir því að hann myndi
stofna fjölskyldu, því hann var meira
en tilbúinn að takast á við það hlut-
verk. En eins og hendi væri veifað,
allt búið, jarðlífi hans lokið, allt of
fljótt hjá þessum myndarlega og
stælta frænda mínum. Ég hefði
aldrei getað ímyndað mér að hann
myndi kveðja okkur á þennan hátt.
Þetta er þriðja áfallið sem snertir illa
það sem af er þessu ári, en ekki er
nema örstutt síðan annar náfrændi
okkar lést af slysförum.
Brynjar Bragi hefði orðið 25 ára
13. júlí nk. hefði hann lifað. Á yngri
árum var Brynjar mjög uppátækja-
samur, stríðinn og fremur baldinn, en
er hann þroskaðist varð hann stilltur,
rólegur og mun yfirvegaðri heldui- en
aldur hans sagði til um. Yfir honum
hvíldi stóísk ró og hann hafði góða
návist. En þegar skyggnst var undir
yfirborðið kraumaði eldur, heitar til-
finningar og mikil dulúð. Hann hafði
áhuga og áhyggjur af líðan vina og
ættingja en flíkaði lítt eigin líðan.
Brynjar var vinmargur og mjög
frændrækinn. Hann náði mjög vel til
bama og eldra fólks. Þá var hann
mikill dýravinur. Samband hans við
móðurafa sinn var einstakt meðan
hann lifði og hann átti mjög gott sam-
band við báðar ömmur sínar, Bryn-
hildi og Jódísi, sem dáðu hann á allan
hátt. Meðal frændsystkina sinna var
hann uppáhaldsfrændinn og fyrir-
mynd yngri frænda sinna. Sérstakt
samband var á milli Snædísar Perlu
dóttur minnar og hans, en þau fermd-
ust saman. Þrátt fyrir að ekki væru
nema þrír mánuðir á milli þeirra var
hún honum sem stóra systir sem
hann gat rætt við um margt sem
hann ræddi ekki við aðra. Mér fannst
ég alltaf eiga mikið í Brynjari. Hann
líktist Stebba bróður mjög, þrátt fyr-
ir að hafa alist upp fjarri honum og
hann varð móður minni mjög kær.
Mér fannst mikils virði að fá tæki-
færi til að hitta vini hans og fjöl-
skyldu í vikunni sem hann dó. Þessi
samverustund linaði sorgina örlítið,
skipst var á sögum og minningum um
Brynjar og maður fékk nýja sýn á
hann, vélagaurinn sem var mest fyrir
að takast hið ómögulega og ekkert
var honum ómögulegt í þessu aðal-
áhugamáli hans, sem voru bílar, mót-
orhjól ogvélasmíðar.
Brynjar var hörkuduglegur til
vinnu, mjög ósérhlífinn og viðhorf
hans til starfa minnti um margt á
hver viðhorf manna voru hér áður
fyrr. - Það eru rúmar þrjár vikur síð-
an hann kom til mín með túnþöku-
rúllur sem hann vissi ekki að þyrfti að
hífa upp í garð í Fossvoginum. Nú
voru góð ráð dýr, hann var ekki með
útbúnað til að hífa og ekki var í mann-
legum mætti að lyfta þungum rúllum
upp í mannhæðarháan garð. En
Binni lét ekki deigan síga frekar en
endranær og reddaði þessu á sinn
hátt.
Síðasta minning okkar mömmu um
Binna verður Binni standandi upp á
vörubílspalli, sterkur, útitekinn,
sallarólegur að takast á við hið
ómögulega.
Ég votta Bylgju móður hans og
fjölskyldu, ættingjum og vinum mín-
ar innilegustu samúðarkveðjur.
Margrét Hálfdánardóttir.
Það er erfitt að sætta sig við að
Binni sé ekki með okkur lengur. Mér
hefur alltaf liðið eins og hann sé
miklu meira en frændi minn. Mér
finnst eins og við hefðum alist upp
saman og nú er hann farinn frá okk-
ur. Það er ólýsanlegur söknuður sem
situr eftir en ég á þó öll árin mín með
Binna og minningamar og stundum
stend ég mig að því að brosa yfir ein-
hverju sem hann gerði. Hann hafði
gaman af því að stríða fólki og gera
mann hræddan.
Einhvem snjóþungan vetur þegar
hann var um 15 ára var hann að
skemmta sér við það að hoppa ofan af
þriðju hæð í snjóskafla sem vom fyrir
neðan blokkina og hvernig sem ég
bað hann þá neitaði hann að hætta
þessu, honum fannst ég bara vera
gunga að hoppa ekki líka. Svo fór
hann auðvitað í teygjustökk þegar
það kom, þá var þriðja hæð greini-
lega ekki lengui' nógu hátt uppi.
Við vomm mjög ólík og höfðum
ólíkar skoðanir og oftar en ekki
þrættum við yfir hinum ýmsu hlut-
um. En það kom aldrei neitt slæmt
upp á milli okkar, það var bara ekki
hægt að vera reiður út í hann, hann
glotti þá bara út í annað og þá var allt
búið.
Hann var ótrúlega duglegur og
vann mjög mikið. Oft þegar hann
kom í heimsókn var það seint á kvöld-
in og þá var hann að koma úr vinn-
unni.
Ég þekkti ekki betri mann en
Binna. Það var alltaf yfir honum ein-
hver góðmennska og hlýja og mér
leið mjög vel í návist hans. Hann var
alltaf svo jákvæður og glaður og allt-
af að gera eitthvað. Hann sat aldrei
auðum höndum og ef það var ekki til
kaffi þegar hann kom þá bjó hann
það bara til sjálfur.
Þó það væm bara nokkrir mánuðir
á milli okkar fannst mér ég alltaf vera
eldri frænkan og fannst ég þurfa að
passa hann og vemda. Skrítin tilfinn-
ing þar sem hann var bæði stór og
sterkur og hefði frekar getað passað
mig. Kannski var það bara af því
hann hafði átt erfiða æsku og ungl-
ingsár en hann lét aldrei á því bera.
Elsku Binni, hvar sem þú ert þá
veit ég að þú ert á góðum stað og að
þér líður vel þar sem þú ert núna og
ég veit að þú finnur að við elskum þig
öll og söknum þín og við munum
sakna þín um ókomin ár og það verða
heldur betur gleðifundir þegar við
hittumst á ný. Þessi heimur hefur
sýnt að það getur verið hvenær sem
er. Þangað til ber ég þig hér í hjarta
mínu, ég mun aldrei gleyma þér.
Þín frænka,
Snædís Perla.
Elsku Binni, en hvað ég á eftir að
sakna þess að þú birtist í dyragætt-
inni, brosandi út í annað munnvikið