Morgunblaðið - 17.06.2000, Blaðsíða 12

12 LAUGARDAGUR 17. JÚNÍ 2000
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Sigurður Bessason hefur tekið við formennsku í Eflingu - stéttarfélagi
Hætta á að samn-
ingarnir verði
aðeins til eins árs
Sigurður Bessason, formaður Eflingar - stéttarfélags, segir að ef
ekki takist að ná tökum á verðbólgu sé hætta á að kjarasamningum
verði sagt upp í byrjun næsta árs. Hann segir í samtali við Egil
Ólafsson að þær væringar sem nú eiga sér stað innan Verka-
mannasambandsins geti orðið til þess að ekkert verði af áformum
um stofnun nýs landssambands ófaglærðs verkafólks.
Morgunblaðið/Jim Smart
Sigurður Bessason, formaður Eflingar - stéttarfélags.
UM síðustu mánaðamót tók
Sigurður Bessason við
formennsku í Eflingu -
stéttarfélagi, en það er
annað af tveimur stærstu verkalýðs-
félögum landsins. Þótt félagið eigi sér
stutta sögu hvílir það á gömlum
merg, en að því standa m.a. Dags-
brún, sem lengst af þessari öld hefur
verið í fylkingarbrjósti í kjarabaráttu
verkafólks. Sigurður var fimmtugur í
vor en hann hefur starfað á skrifstofu
Dagsbrúnai’ og síðar Eflingar í tólf
ár. Hann hefur setið í stjóm í fjögur
ár og var lengi áður trúnaðarmaður
bensínafgreiðslumanna. Sigurður er
kvæntur Guðnýju Pálsdóttur og eiga
þau tvo syni.
Sigurður var fyrst spurður hvenær
hann hefði fyrst gerst aðili að Dags-
brún.
„Eg varð fyrst aukafélagi í Dags-
brún 1963, þá 13 ára gamall. Þá hátt-
aði þannig til að unglingar í Reykja-
vík fóra niður á höfn á laugardögum
og reyndu að verða sér úti um ein-
hveija aukavinnu. Þá var sekkjuð
vara og kassar hífð í stroffum og einn-
ig voram við í því að losa timbur úr
skipum. Frá þessum tíma er mér
minnisstæðast aðstaða karlanna sem
unnu við höfnina. Á þessum tíma var
kaffistofa þeirra þar sem Gaukur á
Stöng er í dag. Þar stóðu menn gjam-
an á morgnana þegar vinna var að
hefjast og síðan kom verkstjórinn og
benti á menn og valdi úr þá sem fengu
vinnu. Þetta fannst mér ákaflega nið-
urlægjandi. Ég man sérstaklega eftir
ungum, hraustlegum manni sem fékk
ekki vinnu dag eftir dag og ástæðan
var sú að hann hafði eitthvað verið að
rífa kjaft við verkstjórann. Það var
nóg til þess að hann var sviptur vinn-
unni í einhverja daga. Þetta er tími
sem mátti sannarlega hverfa. Staða
hafnatverkamannanna batnaði 1966
þegar horfið var frá þessu fyrirkomu-
lagi og þeir fengu fastráðningu hjá
skipafélögunum.“
Kosinn trúnaðarmaður
Hvar ert þú uppalinn?
„Ég ólst upp í Bústaðahverfi í
stórri fjölskyldu en við vorum sex
systkinin. Við höfðum allan Fossvogs-
dalinn sem leiksvæði. Ég kláraði
landspróf og fór síðan í nám í útvarps-
virkjun. Sem betur fer fyrir sjónvarp-
ið og sjálfan mig kláraði ég aldrei
lokaprófið.
Ég hef unnið við margs konar ófag-
lærð störf svo sem byggingavinnu,
vinnu við virkjanir og vinnu í steypu-
stöð. Síðan vann ég í 13 ár á bensín-
stöð hjá Olíufélaginu hf. Mín fyrstu
afskipti af verkalýðsmálum vora þeg-
ar ég vann uppi í virkjun. Ég hafði
verið kosinn talsmaður verkamanna
sem störfuðu við byggingu stöðvar-
hússins. Verkamenn vora mjög
óánægðir með að þeir fengu engan
bónus eða uppmælingu eins og aðrar
stéttir. Þetta varð til þess að þeir
felldu niður vinnu í á annan sólar-
hring. Guðmundur J. Guðmundsson
heitinn, þáverandi formaður Dags-
brúnar, kom upp eftir og deilan var
leyst með þeim hætti að við fengum
bónus. Þama urðu jafnframt mín
fyrstu kynni af Guðmundi og ég man
að mér fannst mikið sópa að honum.
Tveimur áram eftir að ég hóf störf
hjá Oh'ufélaginu var ég kosinn trún-
aðarmaður."
Hvað varð til þess að þú hættir að
vinna hjá Olíufélaginu?
„Það var ágætt að vinna hjá Olíufé-
laginu. Þetta var þægilegur vinnu-
staður og gott starfsfólk. I framhaldi
af gerð kjarasamninga árið 1988 var
ég hins vegar ráðinn til Dagsbrúnar.
Þá var Þröstur Ólafsson starfandi hjá
Dagsbrún og ég þykist vita að hann
og Hjálmfríður Þórðardóttir, sem þá
var ritari Dagsbrúnar, hafi haft eitt-
hvað með það að gera að ég var ráð-
inn. Þetta var mikil breyting fyrir
mig. Ég segi nú stundum að það taki
mann a.m.k. eitt ár að fá þokkalega
innsýn inn í kjaramál og réttindamál
launafólks. Síðan era menn auðvitað
alitaf að bæta við sig þekkingu.
Ég var ráðinn annars vegar til að
fara út á vinnustaðina og hins vegar
að svara til um réttindamál, sem era
hefðbundin störf á skrifstofu stéttar-
félags. Skrifstofa félagsins var þá
mjög ólík því sem hún er í dag. Við
voram sjö sem unnum á skrifstofunni
og menn urðu að ganga í öll störf. Það
gafst Mtið færi á því fyrir menn að sér-
hæfa sig.
Dagsbrún var þá undir forystu
Guðmundar J. og Halldórs Bjöms-
sonar, sem var varaformaður. Þeir
vora um margt ólfldr persónuleikar.
Guðmundur var mjög áberandi og
þekktur maður. Hann var fylginn sér
og kom hlutum í verk. Halldór er mik-
ill diplómat í samningum og sam-
skiptum við fólk. Hann er ákaflega
lipur í samskiptum sem hefur komið
honum til góða í sameiningarmálum.
Ég held að það sé ekki á nokkum
mann hallað þó að ég segi að þessi
stóra sameiningarmál, sem hafa átt
sér stað innan hreyfingarinnar sem
hófust með sameiningu lífeyrissjóða
verkafólks í Lífeyrissjóðinn Framsýn
1995 og síðan sameining fimm stétt-
arfélaga í Eflingu, hafi verið leyst
með svo ágætum hætti sem raun ber
vitni vegna dugnaðar og samningalip-
urðar Halldórs Bjömssonar. Þessi fé-
lög era Dagsbrún, Framsókn, Félag
starfsfólks í veitingahúsum, Sókn og
Iðja.
Þessi skipting verkafólks í félög í
Reykjavík var löngu úrelt. Fyrsti
vinnustaður sem ég heimsótti eftir að
ég hóf störf hjá Dagsbrún var Grandi.
Mér fannst merkilegt að upplifa að
þar störfuðu bæði karlar og konur
sem unnu eftir nákvæmlega sama
kjarasamningnum, en ég átti hins
vegar einungis erindi við karlana.
Þeir vora í Dagsbrún en konurnar
vora í Framsókn. Þetta fyrirkomulag
hafði verið við lýði í næstum heila öld
þegar þessi félög vora sameinuð í árs-
byrjun 1997. Ég held að það hafi verið
árið 1916 sem konur óskuðu eftir að-
ild að Dagsbrún, en því erindi var
hafnað þar sem menn óttuðust að þær
myndu draga svo úr siðferðisþreki
karla á félagsfundum."
Miklar breytingar
á starfseminni
Hafa ekki orðið miklar breytingar í
kjölfar sameingar félaganna og með
stofnun Eflingar?
„Jú, þær era miklar. Grannatriðin
era samt enn þau sömu, þ.e. að berj-
ast fyrir hagsmunum félagsmanna og
að sinna þjónustu við þá. Þetta er orð-
ið stórt félag og í stóru félagi er enn
mikilvægara en áður að rækta vel
samstarfið við félagsmenn. Við þurf-
um stöðugt að hafa þetta í huga í öllu
okkar starfi. Til að bregðast við þess-
um áformum þurfum við að defldar-
skipta félaginu. Rætt er um að skipta
því í 4-5 deildir, en ég vænti þess að
niðurstaða um þetta liggi fyrir um
áramót.
Það verður að viðurkennast að
þessi sameining fimm stéttarfélaga
hefur tekið gríðarlegan tíma. Það hef-
ur þurft að fara í breytingar á lögum
félaganna aftur og aftur, breytingar á
félagssjóðum og öðra því sem fylgir.
Ég er hins vegar samifærður um að
þetta var nauðsynlegt og held að það
sé margt sem hafi komið félagsmönn-
um til góða. Sjúkrasjóður Eflingar er
miklu öflugri en þeir sjóðir sem félög-
in höfðu áður. Félagið á núna nálægt
60 orlofshús. Þegar fólk var að færa
sig á milli vinnustaða þurfti það um
leið að skipta um félög, en við það
missti það oft félagsleg réttindi eins
og t.d. tfl að fá úthlutað orlofshúsi.
Það var reyndar búið að samræma
reglur um sjúkrasjóðina þannig að
fólk tapaði ekki réttindum þegar það
skipti um félag.
Éin mesta breytingin sem ég hef
upplifað er viðhorfsbreytingin í
fræðslumálunum. Þegar ég hóf störf
hjá Dagsbrún gáfu menn ekkert sér-
staklega fyrir fræðslumálin. Menn
litu ekki á þetta sem hluta af framtíð-
arsýn verkalýðshreyfingarinnar sem
gæti snert kjör fólks. Það hefur orðið
gríðarleg breyting á viðhorfi innan fé-
laganna og kannski ekki síður hefur
orðið viðhorfsbreyting hjá atvinnu-
rekendum. Tfl langs tíma vora at-
vinnurekendur neikvæðir gagnvart
starfsmenntun og litu á hana fyrst og
fremst sem kostnaðarauka hjá fyrir-
tækjum. Nú era atvinnurekendur að
opna augun fyrir því að betri mennt-
un starfsfólks skilar sér í betri
árangri fyrirtækja.
í síðustu kjarasamningum sömd-
um við um að vinnuveitendur greiddu
sérstakt fræðslugjald. Það verður eitt
af stóru verkefnunum sem era fram-
undan að hrinda þessu verkefni í
framkvæmd. Þar skiptir samstaða
okkar og vinnuveitenda miklu máli.
Félagsmenn þurfa að sækja á um að
þeir eigi kost á starfsfræðslu inni í
fyrirtækjunum."
í síðustu kjarasamningum höfðu
Efling, Hlíf og Verkalýðs- og sjó-
mannafélag Keflavflrur með sér náið
samstarf. Kemur til greina að þessi
félög sameinist í eitt félag þar sem
þessi félög era nú þegar með sameig-
inlegan kjarasamning og sameigin-
legan fræðslusjóð?
„Það tók þessi félög í Reykjavík
ótrúlega stuttan tíma að sameinast
þegar sameiningarferillinn fór í gang.
Ég tel að menn eigi að skoða samein-
ingu þessara þriggja félaga. Það ligg-
ur fyrir að það era augljós rök fyrir
sameiningu Eflingar og Hlífar í Hafn-
arfirði þar sem félagssvæðin liggja
saman. Við höfum einnig átt ákaflega
gott samstarf við félagið í Keflavík við
gerð kjarasamninga."
Þurfum ekki á sérfræðiþekk-
ingu landssambands að haida
Efling er langstærsta aðildarfélag
Verkamannasambandsins. Breytir
þessi sameining félaga ekki stöðu fé-
lagsins innan sambandsins? Þarf fé-
lagið nokkuð lengur að leita eftir
sérfræðiþekkingu hjá landssam-
bandinu?
„Þessi sameining félaganna í
Reykjavík verður tfl þess að það
verður til önnur staða innan Verka-
mannasambandsins en menn þekktu
áður. Félagið er sjálfu sér nógt með
flesta hluti. Við eram með hagfræð-
ing í starfi og hjá félaginu starfa lög-
fræðingar. Skrifstofan er það öflug
að starfsfólk getur sérhæft sig all-
mikið. Sá tími er því liðinn að við
þurfum að leita eftir sérfræðiþekk-
ingu til landssambandsins. Það bend-
ir reyndar margt til þess að önnur fé-
lög séu að færast í stærri einingar, en
ég tel að sú þróun gangi allt of hægt
fyrir sig. Ég ætla ekki að fara að
segja mönnum hvemig þeir eigi að
standa að þessu, en ef við horfum á
hlutina út frá félagsmanninum sjálf-
um þá er augljóst að einstaklingur í
300 manna félagi hefui- ekki sömu
réttindi og möguleika og maður sem
á aðild að 15-16.000 manna félagi.
Eitt af því sem gerist þegar félög
stækka er að gerð er meiri krafa um
nýtingu fjármuna launafólks. Við
greiðum stóran hluta af kostnaði við
Verkamannasambandið og við hljót-
um að þurfa að spyija okkur hvort
við geram það eingöngu út frá því að
við séum félagar í landssambandinu
eða hvort við geram það vegna þess
að við sækjum þekkingu til lands-
sambandsins sem kemur félags-
mönnum til góða. Alla þessa hluti
verðum við að skoða á hveijum tíma.
Þegar félög breytast og til verða
stærri einingar getum við ekki látið
sem allt annað sé óbreytt. Ég er
reyndar þeirrar skoðunar að endur-
skoðun sé farsæl fyrir félögin öll. Þá
neyðast menn til að endurmeta hluti
sem menn töldu sjálfgefna."
Tilraun til að sameina gæti
runnið út í sandinn
Þrátt fyrir að það hafi fallið hörð
orð milli félaganna sem mynda Flóa;
bandalagið og annarra félaga í VMSI
í vor, erað þið tilbúnir til að taka þátt í
stofnun nýs landssambands?
,gVfstaða okkar tfl spuiningarinnar
um vera okkar í landssambandi er al-
veg skýr. Við teljum að það komi ekki
til greina að hér verði áfram til þijú
landssambönd ófaglærðs fólks eftíi’
alla þessar sameiningar, þ.e. Verka-
mannasambandsins, Þjónustusam-
bandsins og Landssambands iðn-
verkafólks. Sameining þeirra er fyrsta
skrefið í þá átt að koma lagi á hlutina.
Við höfum líka séð fyrir okkur að við
stofnun nýs landssambands notuðu
menn tækifærið tfl að fara í endurskoð-
un á lögum og skipulagi. Það era gallar
á skipulagi VMSI og ég get neíht sem
dæmi að sambandið er deildarskipt, en
þessi deildarskipting tekur hins vegar
ekld yfir hafiiarverkamenn eða verka-
fólk í mjólkuriðnaði.
Það er kannski erfitt að tala um
sameiningarmál af einhveiju viti
þessa dagana eins og málum er kom-
ið. Mér sýnist að menn leggi meira
upp úr því að finna einhveija söku-
dólga heldur en að ná skynsamlegri
lendingu í máhnu. Það var mjög erfið-
ur tími í vetur þegar þessar deilur
vora uppi og það varð niðurstaða að
fara í að sameina landssamböndin.
Þetta var hluti af viðleitni við að setja
niður deilurnar og reyna að koma lagi
á hlutina. Ég óttast mest að þessi
orrahríð sem nú stendur yfir verði til
þess að menn nái ekki þessu mark-
miði og menn sundri þessu enn á ný.
Ég stóð í þeirri trú að fullur hugur
stæði á bak við þessa vinnu. Mark-
miðið var að stofna kröftugt samband
sem kæmi með mikla vigt inn á þing
Alþýðusambandsins í haust. Ég vona
að það takist."
Ná verður tökum
á verðbólgunni
Hvert er meginverkefni Eflingar
að þínu mati?
„Stærstu verkefnin innan stéttar-
félaganna á hveijum tíma era kjara-
málin. Þar skiptir miklu máli að við
náum árangri í hækkun lægstu launa.
í samningunum 1997 og aftur núna
höfum við lagt höfuðáherslu á að lyfta
lægstu laununum sérstaklega. Ég
geri mér grein fyrir að það verði seint
sem menn koma fram með tölur sem
fólk er sátt við, einfaldlega vegna þess
að þessi laun era enn allt of lág.
Mér finnst margt benda til að sú
launastefna sem var mótuð við gerð
síðustu kjarasamninga hafi fest sig í
sessi. Ég óttast hins vegar að verð-
bólgan verði ekki í samræmi við for-
sendur samninganna og ef það gerist
er mikil hætta á að þessi samningur
verði aðeins til eins árs. Við höfum
komið þessum áhyggjum okkar vel á
framfæri við stjómvöld. Menn verða
að átta sig á að það skiptir samfélagið
gríðarlega miklu máli að hér haldist
stöðugleiki. Ef menn era ekki tflbúnir
til að halda hér stöðugleika sem
tryggir verkafólki og þeim sem eru á
lægstu laununum umframhækkanir
þá munum við ekki tryggja slíka leið
inn í framtíðina. Við eram tflbúnir að
taka þátt í þessu vegna þess að við
geram okkur grein fyrir því að verð-
bólgan étur upp þær launahækkanir
sem láglaunafólkið hefur samið um.
En ef það era aðrir í samfélaginu sem
telja að hlutimir eigi bara að snúast
um að hafa sitt á hreinu þá nær okkar
samstaða ekki yfir það.“
Geta stéttarfélögin gengið út úr
þessum kjarasamningi fari verðbólga
úr böndunum?
„Það vora tvö ákvæði inn í kjara-
samningana sem hagfræðingar Al-
þýðusambandsins og Samtaka at-
vinnulífsins eiga að meta. Annars
vegar launahækkanir annarra hópa
og síðan verðbólga á árinu. Þetta
tvennt verður tekið til skoðunar í
febrúar eða mars á næsta ári. Ef það
verður niðurstaða að þarna sé að-
gerða þörf þá getur það gerst með
tvennum hætti. Annars vegar geta
komið til viðbótarhækkanir launa og
hins vegar, ef ekki næst samkomulag,
getur Flóabandalagið sagt upp samn-
ingum.“