Morgunblaðið - 17.06.2000, Blaðsíða 20

20 LAUGARDAGUR 17. JÚNÍ 2000
VIÐSKIPTI
MORGUNBLAÐIÐ
Skýrsla um atvinnulíf á landsbyggðinni
Fj ármagnsskortur
ekki vandamálið
Seðlabanki Islands hækkar
vexti um 0,5 prósentustig
Afram að-
haldssöm pen
ingastefna
NY skýrsla, sem Haraldur L. Har-
aldsson hagfræðingur vann á vegum
Nýsis hf. fyrir Byggðastofnun, gefur
til kynna að þau vandamál sem við er
að glíma í atvinnulífi á landsbyggð-
inni stafi ekki af fjármagnsskorti.
Samkvæmt skýrslunni virðist vand-
inn frekar liggja í því að það fjár-
magn sem fyrir hendi er sé ekki nýtt
með nægilega hagkvæmum hætti.
Kemur þetta meðal annars fram í
samanburði á ýmsum kennitölum úr
ársreikningum rúmlega fjörutíu fyr-
irtækja sem fengu lán frá Byggða-
stofnun. Borin eru saman árin 1995
og 1998 í þeim tilgangi að sjá stöðu
fyrirtækjanna fyrir og eftir lánveit-
ingu. Seinna árið, þ.e.a.s. eftir að fyr-
irtækin höfðu fengið lán, sýndu
kennitölur fyrirtækjanna verri stöðu
þeirra en fyrra árið. Fjármagnið
hafði með öðrum orðum ekki nýst til
að bæta rekstrarafkomuna.
í ljósi þessa veltir skýrsluhöfundur
því upp hvort Byggðastofnun eigi
ekki samhliða lánveitingum að veita
þeim fyrirtækjum á landsbyggðinni
rekstrarráðgjöf, sem vegna smæðar
sinnar geti ekki borið hana uppi af
eigin rammleik.
Sparisjóðir jafna útlánadreifingu
Við athugun á dreifingu fjármagns
um landið í lok árs 1998 kemur í ljós
að viðskiptabankar lána tiltölulega
meira út á höfuðborgarsvæðinu en á
landsbyggðinni. Samningar eigna-
leigufyrirtækja dreifast hins vegar
mun jafnar um landið. Skýrsluhöf-
undur veltir þvi fyrir sér hvort
ástæðan kunni að vera sú, að veð í
eignum á höfuðborgarsvæðinu séu
talin betri en veð á landsbyggðinni.
VALGERÐUR Sverrisdóttir iðnað-
ar- og viðskiptaráðherra veitti átta ís-
lenskum frumkvöðlum viðurkenn-
ingu í gær í tilefni af útnefningu
fyrirtækja þeirra til 500 framsækn-
ustu fyrirtækja í Evrópu fyrr á árinu.
Sex fyrirtæki hlutu viðurkenningu:
Atlanta, TölvuMyndir, OZ.COM,
Tæknival, Landsteinar Intemational
og Hugvit.
Samtökunum Europe’s 500 var
komið á fót að frumkvæði Evrópu-
sambandsins með það að markmiði
að efla starf frumkvöðla í Evrópu.
Fyrr á þessu ári tilkynntu samtökin
val á 500 framsæknustu fyrirtækjum
Evrópu úr hópi milfjóna fyrirtækja
víðs vegar um Evrópu. Tilgangurinn
er sá að draga fram reynslu þeirra
sem bestum árangri hafa náð og nýta
þessa reynslu til að búa betur í hag-
inn fyrir frumkvöðla framtíðarinnar,
að því er segir í fréttatilkynningu frá
Samtökum iðnaðarins og iðnaðar- og
viðskiptaráðuneytinu, sem stutt hafa
þetta starf sl. fjögur ár. Miðað er við
að velja þau fyrirtæki sem vaxa hrað-
ast yfir fimm ára tímabil. Það tímabil
sem miðað var við í síðustu útnefn-
ingu er 1993-1998.
Þóra Guðmundsdóttir hlýtur
verðlaun í fjórða skipti
Þeir íslensku einstaklingar sem
eru á listanum yfir 500 framsæknustu
fyrirtæki í Evrópu i ár veittu viður-
kenningunum móttöku í gær: Am-
grímur Jóhannsson og Þóra Guð-
mundsdóttir frá Atlanta ehf., Friðrik
Sigurðsson frá TölvuMyndum hf.,
Guðbjartur Páll Guðbjartsson frá
Landsteinum Intemational ehf., Guð-
jón Már Guðjónsson og Skúli Mogen-
sen frá OZ.COM, Ólafur Daðason frá
Þetta skipti hins vegar ekki máli þeg-
ar eignarleiga sé annars vegar, því þá
sé tækið í eigu lánveitandans, það sé
tryggingin og litlu skipti hvort það er
staðsett á höfuðborgarsvæðinu eða
ekki.
Dreifing útlána sparisjóðanna er
með öðram hætti en dreifingin hjá
viðskiptabönkunum. Sparisjóðirnir
lána tiltölulega minna til höfuðborg-
arsvæðisins en landsbyggðarinnar og
lánveitingar þeirra verka því, ásamt
lánveitingum opinberra lánasjóða, til
að jafna dreifingu útlána um landið.
Heildardreif ing jöf n
milli kjördæma
Þegar öll útlán og fjárhæð eignar-
leigusamninga era lögð saman fæst
út að dreifingin á milli kjördæma er í
ágætu samræmi við íbúafjölda. Höf-
uðborgarsvæðið fær nánast ná-
kvæmlega þá upphæð að láni sem
búast mætti við þegar miðað er við
íbúafjölda og yfirleitt gildir hið sama
um landsbyggðina. Þó má sem dæmi
nefna að til Vestfjarða, þar sem 3,1%
landsmanna bjó í árslok 1998, var
veitt 4,3% af heildarlánsfé landsins.
Til Vestfjarða rann því meira fé að
meðaltali á íbúa en í öðram kjördæm-
um. Telur skýrsluhöfundur þessar
tölur sýna að vandi hinna dreifðu
byggða sé ekld fjármagnsskortur.
Mest verið lánað til sjávarútvegs
Eins og að framan segir telur
skýrsluhöfundur að til álita komi að
Byggðastofnun breyti um stefnu að
því leyti að hún fari meira út í rekstr-
arráðgjöf samhliða lánveitingunum,
en slíka ráðgjöf stundi stofnunin ekki
í dag.
Hugviti hf. og Rúnar Sigurðsson frá
Tæknivali hf. Ámi Sigfússon tók á
móti viðm-kenningu Rúnars og Jó-
hann P. Malmquist fyrir hönd Ólafs
Daðasonar. Arngrímur, Þóra, Frið-
rik, Rúnar og fyrirtæki þeirra hafa
áður hlotið útnefningu á fyrrnefndan
lista. Þóra var einnig valin frumkvöð-
ull ársins úr hópi kvenna á síðasta ári,
af sömu samtökum, og hefur því alls
hlotið verðlaun fjóram sinnum.
Fyrirtæki þurfa að uppfylla ýmis
skilyrði um vöxt og eignarhald fram-
kvöðuls til að komast á listann. M.a.
era sett skilyrði um að frumkvöðlarn-
ir þurfi að vera eigendur 15% eigin
fjár fyrirtækis, krafist var a.m.k. 50%
Skýrsluhöfundur telur einnig að til
ársloka 1996 hafi „útlán stofnunar-
innar verið nokkuð einhæf og að
stærstum hluta farið til sjávarút-
vegs,“ eins og segir í skýrslunni.
Fram á síðustu ár hafi aðrar atvinnu-
greinar, til dæmis iðnaður og ferða-
þjónusta, hins vegar ekki fengið stór-
an hluta lánanna. Segir að á óvart
komi að Byggðastofnun hafi lagt svo
ríka áherslu á sjávarútveg þar sem
telja verði að í flestum tilfellum hefði
hann getað fengið lán á almennum
markaði. Því er velt upp hvort ekki
hefði verið ástæða til að leggja meiri
áherslu á lánveitingar til annarra at-
vinnugreina en sjávarútvegs og
stuðla þannig að fjölbreyttara at-
vinnulífi á landsbyggðinni.
Kanna sameiningu
opinberra sjóða
Skýrsluhöfundur telur einnig at-
hyglisvert hversu lágar þær upphæð-
ir era sem stofnunin er að lána. Með-
altalið á árinu 1996 hafi verið 5,5
milljónir króna, en þegar nokkrar
stærri lánveitingar séu teknar út
megi sjá að fiestir lántakendur hafi
fengið innan við þrjár milljónir króna
að meðaltali að láni. „Þar sem megin-
þorrinn af lánveitingum stofnunar-
innar á árinu 1996 nam svona lágum
fjárhæðum,“ segir í skýrslunni, „er
vandséð hverju þær valda til eflingar
atvinnulífs á landsbyggðinni.“
Að auki telur skýrsluhöfundur
„vert að taka til athugunar hvort ekki
eigi að sameina þá opinbera sjóði sem
nú starfa til eflingar atvinnulífs á
landsbyggðinni í einn deildarskiptan
Byggðasjóð," eins og segir í lokaorð-
um skýrslunnar.
veltuaukningar á fimm ára tímabil-
inu, krafist var að a.m.k. 50 starfs-
menn hefðu unnið við fyrirtækið árið
1998 og bæði veltuaukning og fjölgun
starfsfólks varð að hafa átt sér stað
að mestu á vegum fyrirtækisins
sjálfs.
Sterk fnimkvöðlamenning
á íslandi
í ávarpi sínu í móttökunni í gær
sagði Valgerður Sverrisdóttir m.a. að
ekki væri áhlaupaverk að komast á
umræddan lista. „Það verður að telj-
ast afar glæsilegur árangur að sex ís-
lensk fyrirtæki skuli komast á þenn-
an lista. Ég tel að það sé merki um
BANKASTJÓRN Seðlabanka ís-
lands hefur ákveðið að hækka vexti
bankans í viðskiptum hans við lána-
stofnanir um 0,5 prósentustig og tek-
ur hækkunin gildi á mánudag.
„Vaxtahækkunin nú staðfestir þann
ásetning bankans að fylgja áfrarn
peningastefnu sem stuðlar að sterku
gengi krónunnar og þar með minni
verðbólgu en ella,“ segir í frétt frá
Seðlabankanum.
Ávöxtun í tilboðum bankans á
Verðbréfaþingi íslands í ríkisvíxla
hækkar samsvarandi. Þá hækkar
ávöxtun bankans í endurhverfum við-
skiptum um 0,5% á næsta uppboði og
vextir á viðskipta- og bindireikning-
um lánastofnana hinn 21. júní.
Þetta er í þriðja skipti sem Seðla-
bankinn hækkar vexti á árinu og
nemur hækkunin alls 1,6 prósentu-
stigum. Seðlabanki íslands hækkaði
vexti síðast í febrúar. Vextir seðla-
banka í ýmsum nágrannalöndum
hafa verið hækkaðir undanfarna
daga og vikur, síðast í Sviss en einnig
í Danmörku og Noregi, auk Seðla-
banka Evrópu og í Bandaríkjunum.
Birgir ísleifur Gunnarsson seðla-
bankastjóri segir í samtali við Morg-
unblaðið að ákveðið hafi verið að
hækka vexti í Ijósi þess að aðhalds-
stig Seðlabanka íslands hafi minnkað
vegna vaxtahækkana seðlabanka í
ýmsum nágrannalöndum. „Við töld-
um líka ástæðu til að senda skýr
skilaboð inn á markaðinn um að við
ætluðum okkur að halda áfram að-
sterka framkvöðlamenningu á ís-
landi og þann dugnað og kraft sem
býr í þjóðinni. Framkvöðlar skapa
þúsundir starfa og margháttaðar
telq'ur fyrir þjóðina."
Sveinn Hannesson, framkvæmda-
stjóri Samtaka iðnaðarins, gerði af
þessu tilefni grein fyrir miklum vexti
upplýsingatækniiðnaðar á Islandi en
af þessum sex fyrirtækjum starfa
fimm á því sviði. Arið 1999 var heild-
arvelta í íslenskum upplýsingatækni-
iðnaði 52 milljarðar, sem er fjórð-
ungsaukning frá árinu áður. Heild-
arfjöldi starfa í upplýsingatækni-
iðnaði á íslandi var 4.500 á síðasta ári,
sem er 12,5% aukning frá árinu 1998.
haldssamri peningastefnu til að
styrkja gengið og reyna að kæla nið-
ur þensluna í efnahagslífinu.“
Tveir kostir og hvorugur góður
I Markaðsyfirliti Landsbankans,
sem birt var í gær, áður en tilkynnt
var um vaxtahækkun Seðlabankans,
kemur fram að allsendis óvíst sé að
vaxtahækkun styrki krónuna að ein-
hverju ráði „enda minnkar trúverð-
ugleiki slíkrar vaxtahækkunar eftir
því sem tíminn líður. Það er einnig
mikið áhtaefni hvort hægt sé að auka
aðhald í peningamálum frekar með
hækkun stýrivaxta. Styrkur krón-
unnar hefur dregið úr samkeppnis-
hæfni íslenskra fyrirtækja og því
myndi hækkun vaxta og hugsanleg
styrking krónunnar aðeins auka á
þann vanda.“
Þegar þetta er borið undir Bfrgi Is-
leif, segir hann: „Þegar svo mikil
þensla er í efnahagslífinu, eigum við
tvo kosti og hvoragan góðan. Annars
vegar að reyna að stuðla að hærra
gengi sem dregur ótvírætt úr verð-
bólgu en hefur í för með sér vissa erf-
iðleika fyrir atvinnuvegina. Hinn
kosturinn er að sjá verðbólguna
halda áfram án þess að gera nokkuð í
málinu. Ég held að enginn vafi leiki á
að verðbólga er miklu verri fyrir bæði
samkeppnis- og útflutningsatvinnu-
vegina. Raungengi nú er ekki nálægt
því sem það var hæst á áranum 1987-
1988,“ segir Birgir ísleifur.
Tilkynnt var um vaxtahækkunina
eftir lokun markaða í gær og áhrif
hennar hafa því ekki komið fram.
Gengisvísitala íslensku krónunnar
lækkaði rétt fyrir lokun markaða,
þ.e. krónan styrktist, og endaði vísi-
talan í 111,55 stigum sem er svipað og
lokagildið í fyrradag.
I upplýsingum frá Kaupþingi kem-
ur fram að sérfræðingar þar telja að
vaxtahækkunin styðji við krónuna til
skemmri tíma litið og hún muni
styrkjast lítillega á nýjan leik. Þegar
litið sé lengra fram á veginn muni
krónan á endanum byggjast á því
trausti sem fjárfestar hafa á íslensku
efnahagslífi næstu misseri.
I Hálffimmfréttum Búnaðarbank-
ans í gær segir að Seðlabankinn hafi
með vaxtahækkuninni tekið af allan
vafa um ásetning sinn og dregið úr
óvissu á gjaldeyrismörkuðum til
skemmri tíma. „Ljóst er að áfram
verður mikill þrýstingur á gengi
krónunnar og Búnaðarbankinn Verð-
bréf telur enn að vaxtahækkanir ein-
ar og sér séu ekki líklegar til að bera
árangur til lengri tíma.“
-------*-+-4------
Kaupþing
á 5,1% í
Búnaðar-
bankanum
EIGNARHLUTUR Kaupþings í
Búnaðarbanka Islands er nú 5,1%
eftir viðskipti sem fram fóra í gær.
Miðað við lokagengi á VÞÍ í gær er
markaðsvirði hlutarins um 1.100
milljónir. Sigurður Einarsson, for-
stjóri Kaupþings, segir í samtali við
Morgunblaðið að Kaupþing telji
gengi bréfa Búnaðarbankans viðun-
andi um þessar mundfr og því æski-
legt að auka eignarhlutinn sem var
lítill fyrir. „Það er margt að gerast á
bankamarkaði en óljóst hvernig
hann mun þróast. Við teljum það
góðan kost að eignast svo stóran hlut
í Búnaðarbankanum nokkurn veginn
sama hvað gerist á þessum markaði."
Sex íslensk fyrirtæki í hópi
500 framsæknustu í Evrópu
Morgunblaóiö/Jim Smart
Átta frumkvöðlar frá sex fyrirtækjum veittu viðurkenningunni móttöku í gær úr hendi Valgerðar Sverrisdóttur
ráðherra og Sveins Hannessonar, framkvæmdastjóra Samtaka iðnaðarins.