Morgunblaðið - 24.09.2000, Qupperneq 26

26 SUNNUDAGUR 24. SEPTEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Dagurflogaveikra erí dag. Anna G.
Ólafsdóttir kynnti sér af því tilefni ýmiskon
ar fræósluefni um flogaveiki og ræddi vió
Kolbein Pálsson formann Landssamtaka
áhugafólks um flogaveiki.
Landssamtök áhugafólks
um flogaveiki (Lauf) efna
til opinnar fjölskylduhá-
tíðar á degi flogaveikra í
dag. Dagskráin verður
tileinkuð alþjóðlegu átaki gegn
flogaveiki undir yfirskriftinni Floga-
veiki út úr skugganum. Alþjóða
heilbrigðisstofnunin WHO, Al-
þjóðasamtök lækna gegn floga-
veiki og Alþjóðasamtök leikmanna
gegn flogaveiki standa að átakinu
í samstarfi við samtök flogaveikra
í hverju landi. Alls er talið að um
50 milljónir manna um heim allan
stríði við flogaveiki af einhverju
koma fram þegar rafboð í öllum
heilanum raskast. Sá flogaveiki
verður skyndilega stífur, missir
meðvitund, fellur til jarðar, blánar
og taktfastir kippir fara um líkam-
ann. Oft kemur froða úr munnvik-
um og getur verið blóðlituð ef
tunga eða gómur særist. Við
vöðvasamdrátt í líkamanum geta
þvagblaðra og ristill tæmst. Lang-
oftast stendur krampaflogið sjálft
aðeins yfir í 4 til 5 mínútur. Á eftir
þurfa flestir að fá að sofa í um 30
mínútur og geta vaknað upp tals-
vert ruglaðir.
Lauf hefur gefið út sérstakan
Morgunblaðió/Árni Sæberg
flog einhvern tíma á ævinni. Um
50 milljónir hafa verið greindar
með flogaveiki í öllum heiminum.
Tvær milljónir manna bætast í
þann hóp á hverju ári. Um 75% fá
fyrsta kastið undir tvítugu. Annars
er flogaveiki algengust á meðal
barna, unglinga og eldra fólks.
Eftir að flogaveiki hefur verið
greind fara flestir flogaveikissjúkl-
Alþjóðlegur dagur flogaveikra
tagi.
Ekki er alltaf hægt að greina or-
sakir flogaveiki. Algengar skýring-
ar eru höfuðhögg, ýmsir heilasjúk-
dómar og arfgengi. Eins og nafnið
gefur til kynna einkennist floga-
veiki af endurteknum flogaköstum
eða svokölluðum flogum. Með
nokkurri einföldun er hægt að
segja að flogin verði við truflun á
eðlilegum rafboðum heilans. Flog-
in koma fram með mismunandi
hætti eftir því um hvers konar
truflun er að ræða.
Krampaflog algengust
Krampaflog eru algengust og
bækling um flogaveiki og eðlileg
viðbrögð við flogum. Þar er lögð
áhersla á að allir viðstaddir haldi
ró sinni gagnvart flogaveikum í
krampakasti. Ráðlagt er að snúa
hinum flogaveika á grúfu með höf-
uðið til hliðar og hökuna fram.
Hins vegar er skýrt tekið fram að
ekki skuli troða neinu upp í munn-
inn. Ef krampakastið varir lengur
en í 10 mínútur eða endurtekur
sig er eðlilegt að leita læknis.
Störuflog algeng hjá börnum
Störuflog eru algengust hjá
börnum á skólaaldri og standa yfir
í stutta stund (oftast 5-30 sekúnd-
ur). Barnið verður skyndilega fjar-
rænt, „dettur út“ og starir fram fyrir
sig án þess að falla til jarðar.
Stundum deplar barnið augunum
ótt og títt eða kippir sjást í andliti
eða útlimum. Köstin geta endur-
tekið sig og truflað barnið í námi
og leik. Dæmi eru um að aðstand-
endur haldi að um dagdrauma
eða vísvitandi einbeitingarleysi sé
að ræða. Ekki er þörf á sérstakri
skyndihjálp og oftast eldast ein-
kennin af börnunum. Af öðrum
tegundum floga er hægt að nefna
ráðvilluflog, fallflog, kippaflog og
ungbarnakippi.
Vandi í vanþróuðu ríkjunum
Nákvæmustu áætlanir gera ráð
fyrir að um 100 milljónir manna fái
ingar á Vesturlöndum á flogaveik-
islyf. Lyfin ná í yfir 70% tilvika að
halda einkennunum niðri og al-
gengt er að hægt sé að hætta
lyfjagjöf hjá börnum eftir tveggja til
fimm ára árangursríka lyfjameð-
ferð.
Á hinn bóginn er dapurlegt af
því að vita að 85% flogaveikra
búa við skerta heilbrigðisþjónustu
í vanþróaðri ríkjum heimsins. Allt
að 90% hljóta enga meðferð við
flogaveikinni þó svo að ódýrasti
lyfjaskammturinn fyrir einn mánuð
kosti ekki nema 1 til 2 Banda-
ríkjadali (um 160 kr.). Sú stað-
reynd var ein af ástæðunum fyrir
Halldóra stytti sér stundir við hannyrðir í sírítanum fyrír aðgerðina í fyrra.
þegar hún var 17 ára. „Engu að
síður hélt ég áfram að vinna og
átti strákinn minn 19 ára gömul
án vandræða. Hið sama er að
segja um meðgöngu stelpunnar
minnar þremur árum síðar. Eftir
að hafa átt hana fór ég aftur út
á vinnumarkaðinn. Nú brá svo
við að ég þurfti að leyna veik-
indum mínum til að fá vinnu.
Hins vegar háðu sjálf veikindin
mér ekki til að byrja með.
Annars reyndist síðasti
vinnuveitandi minn mér sér-
staklega vel. Ég vann á vöktum
f Flugleiðaeldhúsinu og var far-
in að fá allt upp í 8 störuköst í
hverri viku árið 1996. Köstin
gátu varað í allt að eina mínútu.
A þeim tíma gat ég hagað mér
eins og algjör kjáni, t.d. rekið út
úr mér tunguna og sagt tómt
rugl.“
Æxli á stærð við vínber
Að lokum þurfti Halldóra að
láta í minni pokann, hætta að
vinna og fara á örorkubætur.
„Eftir að ég hætti að vinna var
ákveðið að senda mig í sírita
og fleiri rannsóknir. Niðurstað-
an úr rannsóknunum var að
hægt væri að fjarlægja meinið
með skurðaðgerð í Banda-
ríkjunum. Aðgerðin var gerð í
Rochester í Minnesota 8. sept-
ember í fyrra,“ segir Halldóra
og lýsir því í hverju aðgerðin
fólst. „Höfuðkúpan var opnuö
og æxli á stærð við vínber tekið
vm SjÍULUM 9í£FA
mmmu urmí
„Fjölskylda mín hefur
reynst mér ómetanleg í
veikindunum og í tengsl-
um við uppskurðinn úti f
Bandaríkjunum. Meira
að segja 10 ára gamall
sonur minn hefur sýnt
ótrúlegan styrk. Þegar
ég fékk síðasta kastið
vorum við í mat hjá for-
eldrum mínum. Hann
sagði öllum við borðið
að taka höndum saman
og gefa mömmu hans
styrk,“ segir Halldóra
Steina B. Garðarsdóttir,
29 ára gömul. Halldóra
segir að flogaveikin hafi
verið rakin til ristils í
auga. „Fyrsta flogið fékk
ég í heimsókn hjá vin-
konu mömmu þegar ég
var 10 ára. Allt í einu tók
mamma eftir því að ég
var eins og kjáni að
reyna að troða kexi inn í
innstungu. Mamma vissi
auðvitað ekki hvaðan á
sig stóð veðrið og dreif
mig til læknis eftir annað kastið
skömmu síðar. Viö bjuggum f
Borgarnesi og læknirinn var
lengi að átta sig á því
hvað væri að og sinnti
mér í samráði við sér-
fræðing allt til 18 ára
aldurs."
Flogaveikinni
haldið leyndri
Á meðan Halldóra var
á grunnskólaaldri var
hægt aö halda störuflog-
unum þokkalega í skefj-
um með lyfjum. „Sem
betur fer var smátyrir-
vari á flogunum. Eg
hafði því tækifæri til að
biðja kennarann um leyfi
til að fara á klósettið.
Ýmist var ég inni á kló-
settinu eða hjá húsverð-
inum á meðan á flogun-
um stóð. Fæstir
krakkarnir f bekknum
vissu því að ég væri
flogaveik. Veikindin
komu heldur ekki í veg
fyrir að ég stundaði
íþróttir af kappi, bæði
frjálsar og sund."
Með árunum urðu einkennin
aivarlegri. Lyfjaskammturinn
var stækkaður við Halldóru
Morgunblaóió/Jim Smart
Líf Halldóru Steinu B. Garðarsdóttur gerbreyttist í kjöl-
far skurðaðgerðar fyrír um árí.
fljótur að ákveða að senda mig
til barnalæknis í Reykjavík.
Barnalæknirinn var heldur ekki