Morgunblaðið - 09.11.2000, Síða 28

28 FIMMTUDAGUR 9. NÓVEMBER 2000
MORGÚNBLÁÐIÐ
ERLENT
Tvístígandi
kjósendur og
tvísýn úrslit
ÚRSLITIN HÁÐ ENDURTALNINGU Í FLÓRÍDA ***★
Úrslit bandarísku forsetakosninganna voru enn óljós
er endurtalning atkvæða hófst í Flórída í gær
BUSH
Repúblikanafl.
Hlutfall atkvæða*
Kjörmenn**
é2S2s
GORE
Demókratafl.
. Uma
* Samkv. uppl. sjónvarpsslöðva kl. 14:00 í.
KJORMENN I FORSETAKOSNINGUNUM 2000**
Ríki Flokkur Kjör- menn Ríki Flokkur Kjör- menn Riki Flokkur ND Norður-Dakóta R Kjör- menn 3
AL Alabama R 9 KY Kentucky R 8
AK Alaska R 3 LA Louisiana R 9 OH Ohio R 21
AZ Arizona R 8 ME Maine D 4 OK Oklahoma R 8
AR Arkansas R 6 MD Maryland D 10 OR Oregon 7
CA Kalifornía D 54 MA Massachusetts D 12 PA Pennsylvania D 23
CO Coiorado R 8 Ml Michigan D 18 Rl Rhodelsland D 4
CT Connectlcut D 8 MN Minnesota D 10 SC Suður-Karoiina R 8
DE Delaware D 3 MS Mississippi R 7 SD Suður-Dakóta R 3
DC Washington D.C. D 3 MO Missouri R 11 TN Tennessee R 11
FL Florida 25 MT Montana R 3 TX Texas R 32
GA Georgía R 13 NE Nebraska R 5 UT Utah R 5
Hl Hawall D 4 NV Nevada R 4 VT Vermont D 3
ID Idaho R 4 NH New Hampshire R 4 VA Virginia R 13
IL lllinols D 22 NJ NewJersey D 15 WA Washington D 11
IN Indiana R 12 NM NewMexico D 5 WV Vestur-Virginía R 5
IA towa D 7 NY New York D 33 Wl Wisconsin D 11
KS Kansas R 6 NC Norður-Karotína R 14 WY Wyoming R 3
Samkvæmtupplýsingum sjónvarpsstöðva kl. 11:24 ígæraðisl.tima REUTERS [S
R
O
Fjöldi kjörmanna frá hverju ríki samsvarar fjölda þingmanna
þess
BUSH
GORE
í Washington

Bandarískir kjósendur voru margir hverjir
ekki sáttir við eigið val á frambjóðanda í
forsetakosningunum en höfðu þó meiri
áhyggjur af því hvað yrði ef þeirra maður
ynni ekki. Ragnhildur Sverrisdóttir segir
kjósendur vissulega hafa verið ráðvillta en
að líklega muni flokkur þess frambjóð-
andans sem tapar verða enn ráðvilltari.
KJÓSENDUR áttu í stökustu vand-
ræðum með að ákveða hvort A1 Gore
varaforseti eða George W. Bush rík-
isstjóri ætti heima í Hvíta húsinu.
Peir virtust stundum tala sér þvert
um hug, a.m.k. sagðist stór hluti
þeirra, eða nærri sjö af hverjum tíu,
vera hinn lukkulegasti með efnahag-
inn eftir stjómartíð Clintons og Gore,
en margir þeirra ákváðu samt að tími
væri kominn til breytinga og kusu
Bush.
Sex af hverjum tíu kjósendum
töldu þjóðina á hættulegri braut í sið-
ferðismálum, en sami fjöldi sagði að
það væri mikilvægara að forsetinn
væri góður stjómandi en að hann
væri fyrirmynd í siðferðismálum. Sex
af hveijum tíu sögðust óánægðir með
framkomu Clintons í gegnum tíðina,
jafnvel þótt margir þeirra teldu hann
hafa staðið sig ágætlega í starfi. Um
44% kjósenda sögðust telja að
hneykslismál Clintons hefðu haft
nokkur eða mikil áhrif á kosninga-
baráttuna og einn af hverj-
um fimm sagðist hafa notað
tækifærið í kjörkiefanum
og nýtt atkvæði sitt til þess
að lýsa óánægju með Clint-
on. Stór hluti stuðnings-
manna Bush sagðist fylgja .........
honum að málum af því að hann væri
betri kostur að þessu leyti en Gore,
heiðarlegur og einlægur. Kjósendur,
sem voru spurðir hvaða eiginleika
forseti þyrfti að hafa, sögðu margir
að heiðarleiki væri mitólvægastur. Af
þeim sem svöruðu á þennan veg kusu
heil 78% George W. Bush.
Skoðanakannanir sem gerðar voru
meðal kjósenda við kjörstaði sýndu
margt forvitnilegt í fari þjóðarinnar,
Forsetaposningar
sem stóptist hnífjafnt á milli fram-
bjóðenda demókrata og repúblikana.
Flokksbundnir kjósendur áttu að
vísu ektó í neinum vandræðum að
velja, m'u af hveijum tíu flokks-
bundnum kusu sinn mann. Þeir sem
höfðu skráð sig sem óháða kjósendur
virtust ívið haliari undir Bush en
Gore, þótt varla hafi mátt á milli sjá.
Tilraunir frambjóðendanna til þess
að hafa flokksbundna kjósendur hvor
af öðrum báru ekki árangur, þessar
kosningar voru barátta tveggja
órjúfanlegra fyltónga.
Prír af hverjum fimm
byssueigendum kusu
Bush, eins og við var að
búast. Þrír af hverjum
fimm félögum stéttar-
félaga kusu Gore, og
aldrei var gert ráð fyrir
Fólk í hjóna-
bandikaus
Bush, óiofaðir
kusu Gore
öðru. Konur kusu fremur Gore, karl-
arnir Bush. Reyndar var fylgi Bush
sérstaklega mitóð meðal hvítra karla
enda er það haft í flimtingum að í
syðri hluta landsins sé orðið
repúblikani annað heiti yfir hvítan
karlmann. Gore tókst aftur á móti
ekki að vinna meira fylgi meðal
hvítra kvenna en Bush, þar voru þeir
jafnir, en konur af öðrum kynþáttum
veittu Gore fremur stuðning sinn.
Fólk í hjónabandi kaus Bush, ólof-
aðir kusu Gore. Varaforsetinn hafði
meira fylgi meðal fólks í lægri tekju-
þrepunum, Bush náði þeim tekju-
hærri þótt honum tækist vissulega að
næla í töluvert fylgi hjá þeim tekju-
lægstu.
Gore hlaut fylgi sitt í stærri ríkjun-
um og í borgum með fleiri en 500 þús-
und íbúa fékk hann þijú atkvæði af
hverjum fjórum. í 50 til 500 þúsund
manna byggðarlögum fékk hann þijú
af hveijum fimm atkvæðum. Bush
fékk hins vegar þrjú af hverjum fimm
atkvæðum í smærri bæjum og dreifð-
ari byggðarlögum.
Skattar og skólamál
Eftir þessar jöfnustu kosningar í
manna minnum greinir stjómmála-
skýrendur á um hvort ástæðan sé sú
að þjóðin sé að færast öll að miðju eða
hvort hún sé í raun klofin í tvær fylk-
ingar. Þrír af hverjum fimm kjósend-
um Bush sögðu að þeir hefðu látið
siðferðileg gildi ráða vali sínu. Fjórð-
ungur nefndi skattamál, sem hlýtur
að teljast lágt hlutfall miðað við þá
miklu áherslu sem frambjóðandinn
lagði á áætlanir sínar um skattalækk-
anir. Þá nefndi fimmtungur kjósenda
Bush menntamál og fóstureyðingar
sem ákvarðandi þætti. Hugmyndir
Bush um úrbætur í skólamálum áttu
augljóslega ekki upp á pallborðið hjá
kjósendum, sem svöruðu því flestir,
eða 77%, að þeir vildu fremur bæta
opinbera skólakerfið en gera fóltó
kleift að borga fyrir börn sín í einka-
skólum.
Kjósendur Gore höfðu hins vegar
aðra sögu að segja. Þriðjungur þeirra
sagðist styðja varaforsetann vegna
þess hve efnahagur þjóðarinnar væri
góður, tæpur þriðjungur nefndi
stefnu hans í menntamálum og fjórð-
ungur nefndi lífeyrismál. Aðeins
tíundi hluti nefndi skattamál og einn
sjötti hluti nefndi siðferðisleg gildi.
Og svo má hnykkja á því, að kjósend-
ur voru alls ektó allir sáttir við eigið
val. Þeir vissu margir ektó í hvom
fótinn þeir áttu að stíga, til dæmis
sagðist þriðjungur þeirra vera sam-
mála stefnu Gore um hvert umfang
rítósafskipta ætti að vera, þriðjungur
var sammála Bush og þriðjungur
sagðist ýmist vera sammála báðum
eða hvorugum. En þegar sömu kjós-
endur voru spurðir afmarkaðri
spurninga breyttist þessi mynd fram
og til baka. Það sem mælir gegn
þeirri skoðun að þjóðin sé að færast
að miðju er sú staðreynd, að kjósend-
ur tóku mjög sterkt til orða þegar
þeir voru spurðir hvemig þeim litist á
ef andstæðingurinn settist í forseta-
stól. Þeir lýstu sig mjög áhyggjufulla
eða óttaslegna, svo ektó er að sjá að
þeir eigi erfitt með að greina á milli
flokkanna eða að þeim sé nokk sama
hvorum megin völdin liggja. Þrátt
fyrir að kjósendur hafi skipt atkvæð-
um sínum nánast jafnt á milli forseta-
frambjóðenda blasir við að
repúblikanar halda meirihluta í báð-
um deildum bandaríska þingsins. Nái
Bush að vinna forsetaembættið verða
repúblikanar með töglin og hagldim-
ar. Það yrði í fyrsta stópti í 48 ár sem
Repúblikanaflokkurinn sæti að völd-
um í Hvíta húsinu, fulltrúadeildinni
og öldungadeildinni.
Örlög þess sigraða
Þótt ektó sé ljóst þegar þetta er
ritað hvor frambjóðendanna fer með
sigur af hólmi þegar öll atkvæði hafa
verið talin og endurtalin era menn
þegar famir að velta því fyrir sér
hvað verður um þann sem tapar.
Fréttaskýrendur telja flestir að
frama þess sigraða í stjórnmálum á
landsvísu verði lokið, en áhrifin á
flokk hans muni jafnframt verða gíf-
urleg.
Ef Bush tapar þykir hæpið að
hann eigi möguleika á að hasla sér
völl að nýju utan Texas og frétta-
skýrendur telja líklegt að tapið kæmi
einnig í veg fyrir frekari frama bróð-
ur hans, Jeb Bush, rítósstjóra í Flór-
ída. Og ef þetta var álit
manna fyrir nokkrum
dögum hefur það svo
sannarlega styrkst eftir
að í ljós kom að Flórída
ræður úrslitum í kosning-
unum. Ef Bush tapar þá
verður það í þriðja stópti í röð sem
flokksmaskína repúblikana velur
frambjóðanda sem nær ektó að kom-
ast alla leið í Hvíta húsið. Til þess að
koma í veg fyrir að sú saga endurtaki
sig að fjóram áram liðnum verða ein-
hverjir hausar látnir fjúka. Flokkur-
inn verður að endurskoða stefnu sína
í ýmsum málum, en þar verður áreið-
anlega hver höndin upp á móti ann-
arri. Eiga repúblikanar til dæmis að
láta af andstöðu sinni við fóstureyð-
ingar, eða eiga þeir að herða hana
enn, til að skerpa skilin á milli sín og
demókrata? Tapi A1 Gore þessum
kosningum verða afleiðingamar enn
alvarlegri fyrir demókrata. Það er
ekki nóg með að þeir missi Hvíta hús-
ið heldur verða þeir jafnframt í
minnihluta á þingi. Hvernig er hægt
að skýra tap eftir átta ára góðæri?
Stjómmálaskýrendur spá miklum
innanflokksátökum, þar sem vinstri
og hægri armar flokksins muni tak-
ast harkalega á.
Kerfíð endur-
skoðað?
Fyrir utan fyrirsjáanlega upp-
stokkun innan flokkanna gætu aðrar
afleiðingar kosninganna orðið þær að
Bandaríkjamenn endurskoði kosn- i
ingakerfi sitt. Með núverandi kjör-
mannakerfi gæti farið svo í tvísýnum
kosningum að annar frambjóðandinn
fengi þau 270 kjörmannaatkvæði sem
til þarf en hinn fengi fleiri atkvæði
samanlagt. Ef kosið væri almennum
kosningum, þar sem sá frambjóðandi
ynni sem fengi flest atkvæði saman-
lagt yfir allt landið, yrði kosningabar-
áttan töluvert frábragðin því sem nú
er. Fyrir þessar kosningar var bar-
áttan nánast eingöngu í 17 ríkjum
þar sem úrslitin töldust ektó ráðin
fyrir margt löngu. Kjósendur í þess- J
um ríkjum nutu ríkrar athygli fram-
bjóðenda, sem kepptust t.d. við að
kynna sér þau mál sem brannu á Jóni
og Gunnu í Flórída en létu sérmál
kjósenda víða annars staðar sem vind
um eyra þjóta. Ef kjörmannakerfinu
væri varpað fyrir róða myndu stjórn-
völd í hverju rító einnig ;
leggja hart að sínu fólki
að kjósa, til að gera þátt
ríkisins sem mestan, og |
það myndi án efa auka |
kosningaþátttökuna
veralega. Hver sem nið-
urstaðan verður í þessum kosningum
breytii- það engu um að kjörmenn
hittast 18. desember nk. og tilkynna
formlega hver telst réttkjörinn for-
seti Bandaríkjanna. í 25 ríkjum eru
engin lagaákvæði um að kjörmönn-
um beri að kjósa í samræmi við niður-
stöður í kosningum þar, en þeir víkja
afar sjaldan af þeirri braut. 20. jan-
úar á næsta ári tekur nýr forseti við
embætti af Bill Clinton.
Demókrata-
f lokkurinn í
kreppu, tapist
Hvíta húsið