Morgunblaðið - 09.11.2000, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 9. NÓVEMBER 2000 33
LISTIR
Hin milda
melankólía
Jón Nordal hefur skrifað klarínettukons-
ertinn Haustvísu fyrir Einar Jóhannesson
og verður hann frumfluttur á tónleikum
Sinfóníuhljómsveitar Islands í Háskólabíói
í kvöld kl. 19.30. Orri Páll Ormarsson
fór til fundar við þá félaga.
Morgunblaðið/Kristinn
Haustvísumenn: Jón Nordal, Einar Jóhannesson og Petri Sakari.
„ÉG VEIT ekki hvað kom yfir mig.
Sennilega hafa útsendarar heilagrar
Sesselju vitjað mín. Ég fór bara í sím-
ann einn daginn, hringdi í Jón Nordal
og spurði hvort hann hefði áhuga á að
skrifa fyiir mig konsert. Það er ólíkt
mér að vera svona djarfur. Jón hugs-
aði sig um stundarkom en sagði svo
já. Ég varð hissa - en jafnframt mjög
glaður," segir Einar Jóhannesson
klarínettuleikari um tildrög þess að
hann fékk Jón Nordal til að skrifa
konsertinn Haustvísu sem frumflutt-
urverðuríkvöld.
Tónskáldið situr honum við hlið í
fundarherbergi Sinfóníuhljómsveit-
arinnar á Hagamel og getur ekki
stillt sig um smákankvísi: „Þú hittir
bara þannig á mig.'Ég hefði ekki allt-
af svarað svona!“
„Ég veit það,“ segh- Einar hlæj-
andi. „Þess vegna varð ég svona
hissa.“
Hann sér aftur á móti ekki eftir því
að hafa verið svona frakkur. Þvert á
móti. „Það besta sem við flytjendur
gerum er að fá bestu tónskáld sam-
tímans til að skrifa fyrir okkur verk.
Ekki aðeins sjálfra okkai- vegna,
heldur ekki síður fyrir komandi kyn-
slóðir. Það er okkar hlutverk að laða
fram verk sem lifa.“
- Er Haustvísa verk af þeim toga'!
„Tvímælalaust!"
- Hvað er Haustvísa?
„Þetta er lítill konsert fyrir klarín-
ettu og hljómsveit, þó ekki í hefð-
bundnum stíl,“ svai’ai' Jón. „Heitið,
Haustvísa, á að gefa andblæinn í
verkinu. Ég er kominn á þann aldur
að ég er orðinn haustlegur í tónsmíð-
um. Ekki svo að skilja að það hafi
reynst mér erfitt. Ég hef alla tíð verið
unnandi haustsins, allt frá barnæsku.
Það er eitthvað við haustið, litirnir í
umhvei’flnu, stemmningin í veðrinu."
Einar tekur undir þetta. „Ég hef
alltaf verið haustmaður líka. Hin
milda melankólía haustsins hefur allt-
af heillað mig. Samt er ég í seinni tíð
að reyna að skilja vorið betur.“
Jón færist í aukana við þetta inn-
legg. „Já, það er til. Að byrja í haust-
inu en snúa sér með aldrinum að vor-
inu. Það er ágætt.“
Alltaf óttast tímamörk
- Hvað hefur vísan verið lengi í
smíðum?
„Það er nokkuð langt síðan Einar
nefndi þetta við mig. Ég varð strax
uppveðraður. Það er heiður að skrifa
fyrir hann. Síðan var þetta í undir-
meðvitundinni um tíma en gangverk-
ið í mér virðist ganga eitthvað hægar
en í öðrum mönnum. Ég hef alltaf ótt-
ast tímamörk. Eigi að síður eru það
mín örlög að semja iðulega verk sem
skila þarf á tilsettum tíma. Það kem-
ur mest niður á tónlistarfólkinu. Ein-
ar hefur þó sýnt ótrúlega þolinmæði.“
- Varstu að skila verkinu afþér um
síðustu helgi?
„Svo að segja. Ætli endanleg út-
gáfa hafl ekki legið fyrir fyrir ellefu
dögum. Það er heldur í fyiTa lagi fyr-
ir mig,“ segir tónskáldið og glottir
stríðnislega.
- Erþetta satt, Einar?
Klarínettuleikarinn svarar ekki
með orðum en segir þeim mun
meira með augunum. Hann
gjóir þeim á tónskáldið og
kinkar svo kolli, varfæmislega.
Þeir skella báðh’ upp úr.
Félagarnir upplýsa raun-
ar að þeir hafl hist reglulega
síðustu vikur til að fara yfir mál-
in. Þannig að það er ekki eins og
Einar hafl verið að fá fyrstu hug-
mynd um verkið fyrir ellefu dögum.
Því fer fjarri.
- En hvað segii• einleikai-inn um
verkið?
„Haustvísa er engin flugelda-
sýning fyrir einleikarann. Þetta er
ekkert virtúósasprikl. Það er líka
ágætt. Það er skrifað svo mikið af
svoleiðis verkum í dag. Við þurfum
meira af djúpum, íhugulum verkum á
borð við þetta. Haustvísa er afar
póetískt verk og nær auðveldlega
fram réttu litunum - haustlitunum.“
Haustvísa er fimmti konsertinn
sem íslenskt tónskáld semur sérstak-
lega fyrir Einar. Áður hafa Karólína
Eii-íksdóttir, John Speight, Áskell
Másson og Jón Ásgeirsson verið að
verki. Raunar er síðastnefndi kons-
ertinn enn ófluttur en Einar vonast til
að úr því verði bætt áður en langt um
líður.
Haustvísa er samin með styi’k frá
Reykjavík - menningarborg.
Flutningi í kvöld verður stjórnað af
gömlum kunningja íslenskra tón-
leikagesta, Petri Sakari, sem um ára-
bil gegndi starfi aðalhljóm-
sveitarstjóra Sinfóníuhljóm-
sveitar íslands. Einar og Jón
lýsa báðir ánægju með
hann - Petri sé rétti mað-
urinn.
- En hvernig horfír Haustvísa við
honum ?
„Þetta er fjórða verk Jóns Nordal
sem ég stjóma, hin eru Sellókonsert,
Choralis og Epitaphion sem öll eru
samin snemma á níunda áratugnum.
Haustvísan er ólík þeim öllum. Þetta
er ákaflega fallegt og Ijóðrænt verk.
Gagnsætt. Jón notar hljómsveitina,
sem fyrr, af snilld. Finnur hið gullna
jafnvægi milli hennar og einleikar-
ans, þannig að sá síðamefndi drukkn-
ar ekki, heldur nýtur sín til fulln-
ustu.“
- Þú hefur komið nokkrum sinnum
hingað til lands sem gestastjómandi
frá því þú lést af störfum sumarið
1998. Hvað hefwðu verið að sýsla að
öðru leyti?
„Ég hef haft nóg að gera. Ég er
alltaf hjá Lohja-hljómsveitinni í
Finnlandi og í haust tók ég við starfí
listræns stjórnanda sinfóníuhljóm-
sveitarinnar í Gavle í Svíþjóð. Það
leggst mjög vel í mig. Eitt af fyrstu
verkum mínum þar var að stjórna
flutningi á Choralis eftir Jón Nordal.
Verkinu var vel tekið. Síðan hef ég
verið á þeysireið um Evrópu. Ber þar
hæst tónleika Austurrísku útvarps-
hljómsveitarinnai’ sem ég stjómaði í
Musikverein í Vínarborg fyrir
skemmstu. Hljóp í skarðið fyrh’ ann-
an mann með skömmum fyrirvara.
Tónleikarnir heppnuðust mjög vel og
hefur mér verið boðið að koma aftur.
Það era því ýmsar dyr að ljúkast upp,
einkum í hinum þýskumælandi
heimi.“
Auk Haustvísu eru á efnisskrá
kvöldsins verkin Ránardætur efth’
Jean Sibelius og konsert fyrh’ hljóm-
sveit eftir Béla Bartók.
Verk Bartóks var frumflutt undir
stjóm Serge Koussevitzky í Boston
hinn 1. desember 1944 og hefur frá
þeim degi skipað sess sem eitt af
meginverkum Bartóks og 20. aldar-
innar. Það var einmitt Koussevitzky
sem hafði pantað verkið frá Bartók
ári áður og virtist sá áhugi og vænleg
greiðsla sem fylgdi hafa leyst tón-
skáldið úr andlegri kreppu sem hafði
plagað það allar götur frá því það
fluttist búferlum til Ameríku í byi’jun
fimmta áratugarins.
Sibelius var oft að heiman en
komst þó aðeins einu sinni til Banda-
ríkjanna. I þeirri ferð stjórnaði hann
framflutningi á verki sínu Aallottar-
et, eða Ránardætur upp á íslensku.
Þetta tónaljóð skipar nokkra sér-
stöðu meðal tónverka Sibeliusar því
margir þykjast kenna óvenjumikil
áhrif franskra impressjónista þótt
höfundareinkenni Finnans leyni sér
aldrei.
Tónleikamir era í samvinnu við
Reykjavík - menningai-borg.