Morgunblaðið - 15.11.2000, Blaðsíða 32

32 MIÐVIKUDAGUR 15. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
r
LISTIR
Morgunblaðið/Halldór B. Runólfsson
Frá sýningu Gunnars Arnar - Sálir - í Hafnarborg í Hafnarfirði.
Sálnaflakk
Bach í Kammer-
músíkklúbbnum
TÓIVLIST
MYNDLIST
Hafnarborg,
Hafnarfirfli
MÁLVERK & GRAFÍK -
GUNNARÖRN
GUNNARSSON
Til 27. nóvember. Opið miðviku-
daga til sunnudaga frá kl. 11-18.
GUNNAR Óm á liðlega þrjátíu ára
ferii að baki og yfír fjörutíu einkasýn-
ingar, hér heima og erlendis. Á þess-
ari löngu vegferð hefur hann einkum
tekist á við lýsingu þeirrar tilveru
sem jafnan er hulin sjónum okkar og
kallst hinn innri maður. Að því leytinu
hefur Gunnar Óm alitaf verið óhlut-
lægur málari þótt myndir hans séu
vissulega hlutbundnar að forminu til.
Eins og listamaðurinn rekur í leið-
arvísi með sýningu sinni fór hann að
stunda jóga fyrir einum fimm árum.
Sú iðkun breytti sýn hans, án þess að
myndimar geti með nokkm móti tal-
ist jóga-verk. Það sem öllu heldur
virðist hafa gerst er að þau tóku að
hreinsast af öllum expressjónískum
tjáningarmáta sem einkenndi fyrri
stílbrigði hans. Um leið og bakgrunn-
ur fór að leysast upp í einlita og föl-
leita heild tóku hinir fígúratífu hlutar
að gufa upp. Sú sterka tilfinninga-
hyggja sem ávallt setti mark sitt á list
Gunnars Amar virðist smám saman
hafa vikið fyrir sérkennilega rólyndis-
legu látleysi í orðsins fyllstu merk-
ingu.
Þannig hefur hið sterka litaspil,
svörtu útlínur og þykka áferð lotið í
lægra haldi fyrir vatnskenndum - og
hvítum, hlutlausum - gmnni og þunnt
máluðum, dökkleitum, egglaga form-
um sem svífa um flötinn eins og
ryþmískar áherslur. Breytingunum
er best lýst með því að segja að hafi
listamaðurinn öðm fremur haldið sig
við jörðina og eldinn í eldri verkum,
hafí vatn og loft tekið við af því skeiði.
Gunnar Óm talar um sálir í þessu
sambandi, án þess að ástæða sé til að
ætla að hann sé horfinn á vit ein-
hverrar handanhyggju eftir storma-
saman og ástríðþranginn expressjón-
isma. Miklu frekar er um að ræða
mótíf sem taka mætti sem ógreinileg
og þokukennd andlit án sérkenna.
Listamaðurinn gerir ekki minnstu til-
raun til að skilgreina þessi fyrirbæri
heldur ítrekar að þau hafi einungis
þróast með þessum hætti. Þannig
ábyrgist hann ekki túlkun áhorfand-
ans á formmótuninni heldur telur sig
hafa komist að þessari niðurstöðu fyr-
ir tilstuðlan sjálfkrafa þróunar og
íhugunar.
Þetta er ekki í fyrsta skipti sem
stökkbreyting verður í list Gunnars
Amar og væntanlega em þetta held-
ur ekki síðustu umskiptin, til þess er
listamaðurinn enn of ungur og óbang-
inn við breytingar. Og óhætt er að
segja að list hans hafi öðlast nýja vídd
me_ð sýningunni í Hafnarborg.
Áður óþekktar hliðar koma í ljós,
svo sem léttleiki og gagnsæi auk
hrynjandi sem er í ætt við Bach eða
Glass - tónræn, fullt eins vel og
myndræn - en spunakenndur leikur
með eggformið dregur fi-am sérkenni
jaðranna. Stundum er sem bakgrunn-
urinn opnist og eggformin hljómi sem
tómar holur, en annars staðar er sem
sömu formin hvelfist móti áhorfand-
anum.
Eitt er víst að Gunnar Öm leyfir
sér sjálfsprottnari vinnubrögð en
nokkra sinni fyrr, eða réttara sagt
átakalausari, líkt og hann hafi fundið
beinni og sjálfsagðari tengsl við miðil-
inn. Afrakstur jógaiðkunarinnar og
íhugunarinnar em trúlega meiri á
tæknina sjálfa en inntakið. Blæbrigði
era alltént mun sterkari þáttur í þess-
um nýju verkum Gunnars Amar en
þeim fyrri um leið og litameðferðin
verður snarpari, fínlegri og snöggtum
næmari. Þetta er merkileg sýning,
einkum fyrir þá sem þekkja þróunar-
sögu listamannsins. Hún sannar að
málaralistin er þess eðlis að hún verð-
m- ekki fyllilega metin fyrr en hægt er
að sjá hana afturvirkt, eða retrospek-
tíft eins og það kallst alþjóðlega.
ERLENDAR
BÆKUR
Spennusaga
„PAST DYING“
Eftir Malcolm Shuman.
Avon Mistery 2000.213 sfður.
MALCOLM Shuman heitir banda-
rískur spennusagnahöfundur sem
sent hefur frá sér einar fjórar bækur
um þekkilegan fomleifafræðing að
nafni Alan Graham, sem tekur stund-
um að sér morðrannsóknir eins og
óvart. Oftast flækist hann í þær gegn
sínum vilja enda enginn spæjari
nema þegar kemur að aldagömlum og
steindauðum hlutum gröfnum í jörð-
ina.
í nýjustu bók Shumans, „Past Dy-
ing“, sem kom út í vasabroti hjá Avon
- útgáfunni fyrir skemmstu, er Alan
Graham kallaður til aðstoðar í grennd
við dæmigerðan amerískan smábæ í
suðrinu þegar roskin kona, bóka-
safhsfræðingur reyndar, telur sig
Hiístaöaki rkja
KAMMERTÓNLEIKAR
Verk eftir Jóhann Sebastian Bach.
Gunnar Kvaran lék Sellósvítu nr. 5
í c-moll BWV 1011, Sigrún Eðvalds-
dóttir lék Partítu fyrir fiðlu nr. 2 í
d-moll, BWV 1004, Martial Nardeau
lék Partítu fyrir flautu í a-moll
BWV 1013 og sama léku þau með
Elfnu Guðmundsdóttur semballeik-
ara Tríósónötu fyrir fiðlu, flautu og
fylgirödd íc-moll BWV 1079 úr
Tónafóminni. Sunnudag kl. 20.
í ÁR er 250 ára ártíðar Jóhanns
Sebastians Bachs minnst með ýmsu
móti. Kammermúsíkklúbburinn
heiðraði minningu skádjöfursins með
tónleikum á sunnudagskvöldið þar
sem flutt vora þijú einleiksverk, og
tríósónata úr Tónafóminni. Einleiks-
verk Bachs era einstakar tónsmíðar;
- eitthvað sem allir hljóðfæraleikarar
viðkomandi hljóðfæra þurfa fyrr eða
síðar að spreyta sig á. Það segir sig
sjálft að aðferðimar era margar og
ólíkar, og á sunnudagskvöldið gat
einmitt að heyra ólíka nálgun okkar
bestu listamanna við túlkun á Bach.
Sérhannaðir
sýningar-
gripir
Sauðárkróki. Morgunbiaðið.
ÞESSA dagana stendur yfir í
Safnahúsi Skagfirðinga á Sauðár-
króki, sýningin Nytjalist úr náttúr-
unni, en um er að ræða farandsýn-
ingu, sem var framlag Handverks
og hönnunar til dagskrár Reykja-
víkur menningarborgar 2000.
Sýningin var fyrst sett upp í
Ráðhúsi Reykjavikurborgar, en
fór þaðan að Gunnarssetri á
Skriðuklaustri, og verður að lok-
um sett upp í Stykkishólmi.
Á sýningunni eru verk tuttugu
og fimm handverks- og listiðnað-
armanna, sem öll eru unnin út frá
þemanu „vatn“.
Við opnunina ávarpaði Ómar
Bragi Stefánsson formaður menn-
ingarnefndar Skagafjarðar gesti,
en si'ðan gerði Sunneva Hafsteins-
dóttir grein fyrir sýningunni og
þeirri ákvörðun að sýna það besta
hafa séð fljúgandi furðuhlut falla í ána
sem rennur þar í gegn.
Fomleifafræði
Shuman er sjálfur fomleifafræð-
ingur og á heima í Baton Rouge í
Louisiana. Hann ferðaðist áður um
heiminn og tók þátt í fomleifaupp-
greftri víða um lönd, t.d. Frakklandi
og Mexíkó, en hefur snúið sér að
spennusagnaskrifum hin síðari ár.
Hann notfærir sér þekkingu sina á
fomleifafræði og sagnfræði til þess að
búa til áhugaverðan bakgrann fyrir
aðalpersónu sína auk þess sem hann
vitnar mjög í sögu þess héraðs sem
hann fjallar um. í þetta sinn fæst
hann við eina af frægustu landnema-
hetjum Bandaríkjanna, Jim Bowie,
sem hnífurinn góði er nefndur eftir og
lést í hinum hetjulega bardaga við Al-
amo.
Sagnfræði er eitt af helstu áhuga-
málum fomleifafræðingsins Grahams
sem er að öðra leyti nokkuð dæmig-
erð reyfarahetja. Hann er skýr og
greinargóður sögumaður, býr einn en
á kærastu sem hann kallar Pepper og
þau eiga í nokkuð húmorísku sam-
Gunnar Kvaran hefur oft heillað
gagnrýnanda með leik sínum á svít-
um Bachs. Nálgun hans er mjög inn-
ræn, íhugul og nánast tilbeiðslu-
kennd. Gunnar er spar á tóninn óg
boginn er léttur. Fyrir vikið er hver
einasti tónn sem tær perla og hver
hending sem sindrandi perluband.
Næm túlkun Gunnars getur líka ver-
ið brothætt og stöku óhreinir tónar
flutu með perlunum. En túlkun hans
er fyrst og fremst gegnmúsíkölsk og
fullkomlega yfirveguð og hittir mann
beint í hjartastað. Það var mikil upp-
lifun að hlusta á Gunnar leika fimmtu
svítuna.
Meðan lausnarorð í túlkun Gunn-
ars eru íhygli og einlægni má segja
að lausnarorð Sigrúnar Eðvaldsdótt-
ur sé ástríðan, en túlkun hennar er
talsvert öðra vísi en Gunnars. Sigrún
beitir þéttum tón og frekar þungum
boga og leyfir sér að nota víbrato eins
og henni hentar þótt það sé ekki öll-
um að skapi í Bach-túlkun í dag. En
Sigrún er ekki síður músíkölsk en
Gunnar og hún komst á mikið flug og
lék dæmalaust vel.
Sjakkonnan í lok verksins er ein-
stakt meistaraverk, - meira að burð-
um en fjórir fyrri þættir partítunnar
samanlagt. Flutningur Sigrúnar á
þessu verki hlýtur að verða lengi í
sem gerðist meðal þeirra sem
störfuðu að listhönnun, og veita
sem flestum tækifæri til að kynn-
ast störfum þeirra og list.
bandi auk þess sem hann á vin og
lærifóður að nafni Sam, sem liggur
fyrir dauðanum. Það kemur í Ijós að
Graham er miklu meiri spæjari en
fomleifafræðingur og flækist æ
dýpra í flókið morðmál í smábæ þar
sem allir þekkja alla, ráðandi öfl eiga
hagsmuna að gæta í rannsókn máls-
ins og enginn virðist eins og hann
sýnist. Að þessu leytinu sver sagan
sig í ætt við aðrar spillingarsögur sem
gerast í amerísku smábæjunum og
segja frá gömlum ættarveldum og
undirmálsmönnum í bland.
Bæjarvillingxir
deyr
Þannig er að það sem féll í ána var
ekki beint fljúgandi furðuhlutur held-
ur bifreið bæjarvillingsins Jacko
Reilly. Hans hafði ekki verið sárt
saknað enda nær eina ástæða þess að
lögreglustjórinn í bænum hafði eitt-
hvað að iðja. Jacko hefur verið stung-
inn mörgum stungum en það furðu-
lega er að hann hefur á sér foma
spænska silfurmynt sem fornleifa- og
sagnfræðingurinn Gramham tengir
strax flökkusögnum um mikla silfur-
minnum hafður sem einstök músík-
upplifun. Eftir hlé lék Martial
Nardeau Partítu í a-moll fyrir flautu.
Einhvem tíma var talið að partítan
hefði verið samin fyrir hljómborð, -
en í dag er talið að flautan sé það
hljóðfæri sem Bach hafði í huga þeg-
ar hann samdi verkið.
Verkið er erfitt í flutningi og lítið
svigrúm fyrir flautuleikarann til að
anda, og það gæti hafa ýtt undir hug-
myndir um að verkið hefði verið ætl-
að öðra hljóðfæri. En Martial Narde-
au var ekki í nokkram vandræðum
með sína túlkun á Bach. Hún var ein-
staklega falleg og hendingar flaut-
unnar liðu mjög músíkalskt og alls-
endis vandræðalaust út í víðáttu
kirkjuskipsins. Sarabandan var sér-
staklega fallega spiluð; - fágað og yf-
irvegað.
Lokaverkið á tónleikunum var
Tríósónata í c-moll fyrir fiðlu, flautu
og fylgirödd; þar sem sellóið og sem-
ballinn era í hlutverki fylgiraddar
hinna hljóðfæranna tveggja. í því
felst að sembalhnn leggur til hljóma-
ganginn og sellóið bassalínuna og
kannski svolítið meir, en er ekki virk-
ur þátttakandi í mótun stefja eins og
seinna átti eftir að verða.
Elín Guðmundsdóttir lék á sem-
balinn með Sigrúnu, Martial og
Gunnari. Fylgiröddin, Elín og Gunn-
ar, var drifið í tónhstinni, meðan fiðl-
an og flautan spunnu sinn þokkafulla
stefjavef. Þetta yndislega verk var
sérdeilis fallega leikið, og gott niðm’-
lag á aldeilis frábæram tónleikum.
Fjöldi fólks var við opnun sýn-
ingarinnar og luku allir lofsorði á
glæsileik þeirra gripa sem þar
voru sýndir.
fjársjóði í hæðunum í kringum bæinn.
Skömmu síðar hverfur eina vitnið,
gamli bókasafnsfræðingurinn, með
dularfullum hætti og eftir því sem
Graham grefur dýpra í sögu bæjarins
og ekki síst sögu hetjunnar Jim
Bowies, því meiri hættu teliu- hann
sig vera í og það hður ekki á löngu áð-
ur en honum hefur verið stungið í
steininn sakaður um hrottalega
nauðgun.
Malcolm Shuman blandar ágæt-
lega saman sögulegum staðreyndum
við nútímaglæpasögu svo úr verður
athyghsverð flétta en aðeins hæfilega
spennandi. Hann er áhugasamur um
að taka gljáann af goðsögninni miklu
um Bowie, sem virðist ekki hafa verið
jafnmerkilegur pappír og þjóðsagan
segir og lýst er í óteljandi bókum og
kvikmyndum. Shuman hefur kynnt
sér til hh'tar sögu hans og kveikir
áhuga lesandans á gömlum sögnum
um leið og hann kryfur morðmál.
„Past Dying“ er þannig hin sæmileg-
asta krimmalesning, ekkert of
spennuþrangin en alltaf forvitnileg.
Arnaldur Indriðason
Halldór Björn Runólfsson
Fornleifafræðingur gerist spæjari
Bergþóra Jónsdóttir
Handverk og hönnun með sýningu í Safnahúsi Skagfírðinga
Frá sýningunni Nytjalist úr náttúrunni í Safnahúsi Skagfirðinga á
Sauðárkróki.