Morgunblaðið - 15.11.2000, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 15. NÓVEMBER 2000 29
Morgunblaðið/Golli
Vesturland
Ibúafjöldi 1990-99
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000
15.000
13.500
Atvlnnuleysi (%) 1992-2000
Brottfluttir
umfram
aðflutta
1992-99
Sl 52
§ 3
Austurland
Ibúafjöldi 1990-99
13.500
JllÍíiÍiÍítiÍtííÍtííilÍ
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997
2000
13.000
12.500
12.000
Brottfluttir
umfram
aðflutta
1992-99
kemur einmitt fram það álit starfshópsins að ál-
ver á Reyðarfirði geti haft margvísleg jákvæð
áhrif á samfélagið á Miðausturlandi. Álverið
styrki landshlutann í efnahagslegu tilliti og
stuðli aukinheldur að meiri fjölbreytni í at-
vinnulífi. Krafist verði þannig fagþekkingar í
flest ný störf sem tengist áliðnaðinum, þar af
háskólamenntunar í 10-15% starfanna.
Alls er gert ráð fyrir að um þúsund ný störf
verði til á svæðinu í álverinu og í tengslum við
starfsemi þess. Vegna svo mildls fjölda nýrra
starfa er gert ráð fyrir nokkurri fólksfjölgun, að
íbúum Miðausturlands fjölgi um allt að 2.000-
2.500 manns og íbúar gætu því orðið á bilinu níu
til tíu þúsund á svæðinu öllu eftir tíu ár, eða
2010.
Til samanburðar gefur starfshópurinn sér að
milli sjö og átta þúsund myndu byggja sama
svæði án álvers eða annarrar uppbyggingar at-
vinnustarfsemi.
Aukin samkeppni um vinnuafl
Starfshópurinn telur að mörg og stór verk-
efni blasi við sveitarstjómum vegna röskunar
sem óhjákvæmilega fylgi framkvæmdum af
þessum toga. Aukin samkeppni um vinnuafl
komi fyrst og fremst við starfsgreinar þar sem
laun séu lág og vinna einhæf eða stopul.
Starfshópurinn fjallar sérstaklega um ýmsar
nauðsynlegar ráðstafanir ef ákveðið verður að
ráðast í framkvæmdir við virkjun og álver á
Austurlandi. Þær varða íslensk stjórnvöld,
sveitarstjómir á Austurlandi og Reyðarál.
Þannig er mælt með því að menntamálaráðu-
neytið og Reyðarál aðstoði Verkmenntaskólann
í Neskaupstað og Menntaskólann á Egilsstöð-
um við að mæta nýjum kröfum um menntun þar
eystra vegna starfa í álverinu og í tengslum við
það. Fræðslunet Austurlands er einnig nefnt í
þessu sambandi. Lagt er til að aðstandendur
verkefnisins ræði við Heilbrigðisstofnun Aust-
urlands um nauðsynlega heilbrigðis- og neyðar-
þjónustu sem þarf að vera fyiir hendi þegar/ef
framkvæmdir hefjast og álver tekm- til starfa
eystra.
Nefnt er að þörf sé á að minnsta kosti 500
nýjum íbúðarhúsum á svæðinu á árnnum 2003-
2010 auk verksmiðjubygginga og tilheyrandi
skrifstofuhúsnæðis. Bent er á að Fjarðabyggð
þurfi að undirbúa nýtt skipulag sem taki til ál-
versins og allrar tengdrar starfsemi, sem og
nýrrar íbúðarbyggðar og iðnaðarsvæða.
Margt fleira er nefnt, m.a. að sveitarstjórnir
búi sig undir að mæta íbúafjölgun með tilheyr-
andi kröfum um skóla, dagvistir barna og ýmsa
félagslega þjónustu.
Viðlíka úttekt fyrir Norðurál
Að sögn Þórðar Friðjónssonar, forstjóra
Þjóðhagsstofnunar, má gera ráð fyrir að nokkr-
ar vikur taki að vinna viðlíka úttekt fyrir Norð-
urál vegna stækkunaráforma íyrirtækisins á
Grundartanga, en forsvarsmenn fyrirtækisins
hafa formlega farið þess á leit að slík úttekt
verði framkvæmd.
Á Grundartanga standa nú sem hæst fram-
kvæmdir við stækkun verksmiðjunnar úr upp-
haflegri stærð, 60 þúsund tonnum, upp í 90 þús-
und tonn, en gert er ráð íyrir að starfsemi í
stækkuðu álveri geti hafist af fullum krafti
næsta vor. Byggingarframkvæmdum vegna
stækkunarinnar lýkur væntanlega um næstu
áramót, en gert er ráð fyrir að um 50 starfs-
menn verði ráðnir til álversins vegna breyting-
anna. Fyrir starfa um 180 starfsmenn í álverinu
á Grundartanga.
Stækkunin sem nú stendur yfir er sögð vera
annar áfangi álversframkvæmda á stóriðju-
svæðinu á Grundartanga, en þriðji áfanginn átti
að felast í byggingu 90 þúsund tonna skála við
hlið þess sem fyrir er, svo að samanlögð fram-
leiðslugeta færi upp í 180 þúsund tonn. Eins og
greint hefur verið frá hyggjast forsvarsmenn
Norðuráls hins vegar ganga skreftnu lengra en
áður hefur verið áætlað í þriðja áfanga og
stækka strax um 150 þúsund tonn, eða samtals í
240 þúsund tonn. Með nýrri tækni, þar á meðal
betri nýtingu á kerum, eru síðanáform uppi um
að ná framleiðsluaukningu til viðbótar upp á 60
þúsund tonn, svo að heildarframleiðslugetan
verði 300 þúsund tonn.
Byggingartími 20-24 mánuðir
Það er einmitt sú framleiðslugeta sem gert er
ráð fyrir í mati á umhverfisáhrifum af völdum
álversins sem nú er hafið á vegum Norðuráls.
Forráðamenn íyrirtækisins hafa metið það
svo að byggingartími þessa þriðja áfanga ál-
versins gæti verið 20-24 mánuðir. Segja þeir
ennfremur að gera megi ráð iyrir því að hið
minnsta 500 manns fái störf við byggingarfram-
kvæmdimar, en fyrir starfa þar nú um hundrað
iðnaðarmenn. Aukinheldur hafa Norðuráls-
menn sagt að margfalda þurfi starfsmanna-
fjölda álverksmiðjunnar til lengri tíma litið. 250
til 350 ný störf myndu þannig bætast við og alls
myndi því vel á sjötta hundrað manns vinna í
verksmiðjunni þegar upp verður staðið.
Þegar leitað er viðbragða Samtaka atvinnu-
lífsins (SA) við hugmyndum um svo umfangs-
mikla uppbyggingu álframleiðslu hér á landi
verður fyrir svörum framkvæmdastjórinn, Ari
Edwald. Hann kveðst ekki hafa trú á því að
hyggilegt verði metið að fara strax af stað með
allar þær hugmyndir sem gætu verið undir mið-
að við umræðuna að undanfornu.
Mjög mikil spenna á vinnumarkaði
„Það er væntanlega ekki raunhæft að ráðist
verði í allar þessar íramkvæmdir á sama tíma
og slíkt er tæplega í spilunum,“ segir hann.
Ari bendir á að á vinnumarkaði hér á landi sé
mjög mikil spenna um þessar mundir og spum
eftir vinnuafli sé miklu meiri en framboð. Flest
bendi til þess að eftirspum aukist enn á næstu
mánuðum og samkvæmt könnun Þjóðhags-
stofnunar verði hún 3% meiri í september á
næsta ári en nú.
Það var einmitt í framhaldi af slíkum spám
sem Ari sló því fram á aðalfundi Samtaka fisk-
vinnslustöðva nú nýlega að miðað við spá um
mannafla, meðaltalsframleiðniaukningu og 3%
hagvöxt muni vanta hér um 10.000 manns á
vinnumarkaðinn eftir áratug.
„Forsendur þessa útreiknings geta þó breyst
með skjótum hætti og drægi úr hagvexti myndi
meira jafnvægi komast á hlutina."
Ari bendir á að vinnumarkaðurinn hér á landi
sé mjög sveigjanlegur. Nægi þar að nefna bygg-
ingarmarkaðinn, en á þriðja þúsund hafi bæst í
hann á síðustu fjórum árum, eða frá 1996. Að
auki megi benda á að alls hafi framboð á vinnu-
afli hér aukist um 15% á sl. þremur árum, sem
sé gríðarlega mikið, eins og hann orðar það.
„I raun er svo mikil spenna á vinnumarkaði
nú að vart getur haldist til langframa. Við sjáum
hins vegar fyrir að eftirspumin geti dalað hratt
og vinnumarkaðurinn lagað sig að því með
skjótum hætti,“ segir Ari ennfremur.
Máli sínu til stuðnings bendir hann á að at-
vinnuþátttaka hér á landi sé nú svo há að óraun-
hæft sé að hún haldist. 86% íslendinga á aldr-
inum 16-74 ára séu þannig á vinnumarkaði, en
sambærilegar tölur á Norðurlöndunum séu um
70%.
„Við höfum raunar verið alltaf í hærri kantin-
um í þessum efnum, en samt sem áður er hægt
að tala um sögulegt hámark nú. Samsvarandi
tala var 80% fyrir aðeins þremur árum.“
Þegar Ari talar um vísbendingar um að eftir-
spurnin geti dalað hratt er hann að vísa í ástand
á byggingarmarkaði, einkum á suðvesturhorn-
inu. Þar hafa menn einmitt bent á þá staðreynd
að haustið 2001 og fyrir áramótin það ár muni
fjölmörg stórverkefni enda og lítið sé vitað um
hvað taki þá við. Verkefni sem nefnd eru í þessu
samhengi eru stækkun Flugstöðvar Leifs Ei-
ríkssonar, bygging Vatnsfellsvirkjunar, annar
áfangi álversins á Grundartanga og bygging
verslunarmiðstöðvar við Smáralind í Kópavogi.
Átti fund með forkólfum Norsk Hydro
„Komi ekkert nýtt til getur samdrátturinn
orðið mun meiri en við vildum strax á árinu
2002,“ segir Ari og er á honum að skilja að
ákjósanlegt sé að ráðist verði í bæði álverkefnin
út frá sjónarhóli vinnumarkaðarins - en bara
ekki bæði á sama tíma.
Þegar helstu forkólfar Norsk Hydro voru hér
á landi á dögunum og áttu hér fundi með stjórn-
völdum og fleiri aðilum átti Ari fund með þeim
þar sem farið var yfir stöðu mála á vinnumark-
aði.
Ari segir að á þeim fundi hafi verið farið al-
mennt yfir málin og litið yfir sviðið. Bent hafi
verið á að íslenski vinnumarkaðurinn tekur í
auknum mæli mark af stærri vinnumarkaði og
sýni æ stærri hluti erlends vinnuafls slíkt glögg-
lega.
„Eg fjallaði um stöðuna á vinnumarkaði, þá
spennu sem rfidr nú um stundir og tölur um
breytingar á vinnuframboði frá einu ári til ann-
ars sem sýna fram á mikinn sveigjanleika mark-
aðarins. Síðan kom ég inn á það að útlit væri
fyrir að drægi úr eftirspuminni upp úr árslok-
um 2001, en áform þeirra ganga einmitt út á
framkvæmdir á árunum 2002 til 2009,“ segir
Ari.
Á morgun
Efnahagsm
Báðarframkvæmdir myndu þýöa tvöföldun
útflutningstekna af áliðnaði. Verður að
áfangaskipta verkefnum? Hvað segja aðilar
markaðarins? Hvað hefur stóriðjan gert fyrir
þjóðarbúið?