Morgunblaðið - 15.11.2000, Blaðsíða 44

44 MIÐVIKUDAGUR 15. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Hver á hvað í „félags-
lega íbúðakerfinuu?
Á undanfornum vik-
um hefur mátt lesa
greinar um gamla fé-
lagslega kerfíð hér í
Morgunblaðinu.
Þeim sem þar tjá sig
má skipta í tvo hópa,
annar ver kerfið kerfis-
ins vegna og hamrar
stöðugt á því að hinn
•sjhópurinn eigi ekki það
sem hann keypti, hann
hafi bara fengið það að
láni. Málflutningurinn
er í föðurlegum um-
vöndunartón og þegar
það dugar ekki breytist Halldór
tónninn þannig að Hauksson
manni dettur helst í
hug hending úr þekktri vögguvísu,
...haltu kjafti, hlýddu og vertu góð-
ur.“
í grein formanns Leigjendasam-
takanna sl. laugardag er hnýtt í
„vögguvísutón“ í tvo einstaklinga
sem áður höfðu tjáð sig um málið en
þar segir: „Þau hafa því aldrei greitt
markaðsverð íyrir íbúðina og eiga
engan rétt á því þegar þau fara“.
Ekki veit ég hvað þau greiddu fyr-
ir sínar íbúðir og er til efs að for-
maðurinn viti það, ég get upplýst for-
manninn um að ég greiddi ekki
markaðsverð fyrir mína íbúð, ég
greiddi verð sem var yfir markaðs-
verði. Mér var uppálagt að greiða
líka niður kostnað við íbúðir í öðrum
áfanga sem fóru svo langt fram úr
markaðsverði að húsnæðisnefnd
Reykjavíkur var ekki stætt á að láta
þá íbúðakaupendur greiða kostnað-
inn og skelltu honum á áfangann sem
"T-g keypti í. Þetta er að vísu lögbrot
sem ég hef kvartað yfir við húsnæðis-
nefnd, Húsnæðisstofnun (íbúðalána-
sjóð), borgarstjóra og
félagsmálaráðuneytið
en svörin sem ég hef
fengið eru í „vögguvís-
ustílnum.“
Ég greiði líka fulla
vexti af láninu sem ég
fékk með íbúðinni,
kerfið er nefnilega svo
frábært að þar sem við
hjónin „slysuðumst" til
að fara yfir rúmar þrjár
milljónir í heildartekj-
ur á ári fyrir fimm
manna fjölskyldu
hækkuðu vextimir í
vexti á almennum
markaði og það án þess
að ég þyrfti að fara í
greiðslumat. íbúðalánasjóði er nefni-
lega alveg sama hvort ég stenst
greiðslumat þegar kemur að því að
hækka vextina. Það frábæra við kerf-
ið er svo, að þó að tekjur mínar lækki
niður fyrir tekjumörkin lækka vext-
irnir ekki, ég þarf ekki að hafa
áhyggjur af „niðurgreiddu" láni til
íbúðarkaupanna. Jafnvel þótt ég
verði öryrki lækka vextirnir ekki
enda vita allir að öryrkjar hafa það
svo gott.
Og bömin mín, hver er þeirra
staða? Ef við hjónin féllum skyndi-
lega frá er kerfið svo frábært að þeim
yrði einfaldlega hent út úr íbúðinni,
borgaryfirvöld eiga forkaupsrétt að
íbúðinni en börnin mín engan rétt,
við þau yrði einfaldlega sagt
„...heiðra skaltu föður þinn og móð-
ur.“
Eitthvað fer það í taugamar á for-
svarsmönnum Ibúðalánasjóðs að
bæjaryfirvöld í Hafnarfirði leystu
vanda sinna umbjóðenda á mannleg-
um nótum og viðurkenndu eignarrétt
Ibúðalánakerfi
Tillagan verður tekin
fyrir á fundi borgar-
stjórnar nk. fímmtudag,
segir Halldór Hauks-
son, og ættu allir íbúð-
areigendur að fylgjast
vel með því sem þar
verður ákveðið.
þeirra á íbúðunum. Hafnfirðingar
geta hins vegar róað íbúðalánasjóð
með einföldum hætti með því að
kaupa íbúðir sem enn hvílir á kaup-
skylda og selja þær svo aftur til sömu
aðila á sama verði. Þannig myndast
enginn mismunur á kaup- og sölu-
verði og því enginn hagnaður. Selj-
endur hagnast ekki heldur þar sem
þeir kaupa til baka það sem þeir áttu
fyrir á sama verði.
Reykjavíkurborg leysir til sín
íbúðir í félagslega kerfinú á niður-
settu verði og breytir þeim í leiguí-
búðir í stað þess að kaupa eða byggja
íbúðir á almennum markaði og
myndast þar miHjónahagnaður.
íbúðalánsjóður sendir áreiðanlega
reikning fyrir þessum mismuni á
sama tíma og hann sendir Hafnar-
fjarðarbæ reikning íyrir mismuni
sem aldrei varð til.
Hvert er markmiðið með kaup-
skyldu sveitarfélaga, hvernig stend-
ur á því að kaupskyldan er tíu ár við
sölu en fimmtán ár þegar um nauð-
ungarsölu er að ræða? Svarið er ein-
falt og hafi einhver haldið að það sé
til að gæta hagsmuna íbúa félagslega
kerfisms skjátlast hinum sama
hrapalega. Upphaflega var meining-
in að hafa eingöngu kaupskyldu við
nauðungarsölu en svo áttuðu hinir
sömu sig á því að þá myndu þeir sem
ættu íbúðir í félagslega kerfinu á
landsbyggðinni snarlega skila inn
íbúðunum (og trúlega flytja á höfuð-
borgarsvæðið) til að sitja ekki uppi
með illseljanlegar eignir við gildis-
töku laganna. Fimmtán ára markið
er til að tryggja hagsmuni Ibúða-
lánasjóðs þar sem þá ætti að vera
tryggt að eignarhluti íbúðaeigenda
er orðinn nægur til að óhætt sé að
selja ofan af honum án þess að sjóð-
urinn skaðist, skítt með íbúðareig-
andann.
Til að létta undir með sveitarfélög-
um í vanda var sett í lögin ákvæði um
að ef þau breyttu þeim íbúðum sem
þau neyddust til að leysa til sín með
þessum hætti í leiguíbúðir gætu þau
skuldbreytt áhvílandi lánum í lengri
lán með niðurgreiddum 1% vöxtum.
Borgaryfirvöld í Reykjavík sáu sér
hins vegar leik á borði og settu fram
kröfu um að forkaupsréttur sveitar-
félaga yrði áfram tÚ staðar, auðsjá-
anlega í þeim tilgangi að ná til sín
ódýrum íbúðum og fá í leiðinni niður-
greidd lán til að fjármagna leiguíbúð-
ir í Reykjavík. Þetta eru sömu aðilar
og halda því fram að íbúðareigendur
í gamla félagslega kerfinu eigi engan
rétt til að teljast eigendur þar sem
þeir hafi fengið „niðurgreidda“ vexti
sem er í raun rangt þai’ sem stór
hluti íbúðaeigenda borgar sömu
vexti og á almennum markaði. Þetta
eru líka sömu aðilar og halda því
fram að það sé brot á jafnræðisreglu
að íbúar í Reykjavík fái að selja íbúð-
ir sínar á frjálsum markaði en íbúar á
landsbyggðinni ekki þegar þeir vita
að sveitarfélög á landsbyggðinni hafa
fyrir löngu fallið frá forkaupsrétti
sínum og heimilað íbúðaeigendum að
selja íbúðir sínar ef þeir geti og ekki
borgar varasjóður tap þessara ein-
staklinga þrátt íyrir að þeir hafi
greitt í varasjóðinn og eigi hann í
raunogveru.
Varasjóður var upphaflega trygg-
ingasjóður ætlaður tii að bæta galla
sem kæmu fram á íbúðum í félags-
lega kerfinu. Gjald í sjóðinn var 1%
álag á íbúðaverð allra íbúða í félags-
lega kerfinu sem framlag íbúðakaup-
enda í sjóðinn. Þarna söfnuðust upp
nokkui’ hundruð milljónir vegna þess
að stöðugt var greitt í sjóðinn en
sáralítið fór úr sjóðnum. Þeir, sem
eiga íbúðir í þessu kerfi, vita af feng-
inni reynslu að lítið þýðir að kvarta
yfir göllum á íbúðum þar sem svör
húsnæðisnefndar eru yfirleitt í
„vögguvísustílnum.“
Einhver snillingurinn fékk þá
bráðsnjöllu hugmynd að hirða sjóð-
inn og nota hann til að greiða niður
tap sveitarfélaga sem sátu uppi með
illseljanlegar eignir. Mér hugnast sú
hugmynd raunar ágætlega að greiða
niður tap landsbyggðarfólksins með
þessum sjóði enda greiddi það í sjóð-
inn en það lýsir hins vegar fullkom-
lega viðhorfi kerfispostulanna til ein-
staklinganna í kerfinu að reglumar
gera eingöngu ráð fyrir að greiða
niður tap sveitarfélaga sem sitja uppi
með dýrar eignir en þeir einstakling-
ar sem sitja uppi með eignir í sama
kerfi verða að bera tapið sjálfir.
Ekki selja!
Fyrir borgarstjórn liggur nú löngu
tímabær tillaga um að Reykjavíkur-
borg falli frá forkaupsrétti sínum að
félagslegum eignaríbúðum. Tillagan
verður tekin fyrir á fundi borgar-
stjórnar nk. fimmtudag og ættu allir
íbúðareigendur að fylgjast vel með
því sem þar verður ákveðið.
Hverjir verða með og hverjir á
móti tillögunni?
Verði tillagan felld er næsta skref í
málinu að nota tækifærið í næstu
borgarstjórnarkosningum og syngja
vögguvísu Káins yfir öllum þeim sem
greiða atkvæði gegn tillögunni.
Þangað til skaltu ekki selja íbúðina
þína!
Höfundur er fbúðareigandi í félags-
lega kerfinu.
Hálfsannleikur
umhverfisráðherra
Umhverfis-
vænn Háskóli
MEÐFERÐ umhverf-
isráðherra á álitsgerð-
um sem hann óskaði
eftir vegna stjómsýslu-
-ólteera á úrskurð skipu-
lagsstjóra um kísil-
gúmám í Mývatni er
best lýst í kvæði eftir
Klettafj allaskáldið
Stephan G. Stephans-
son:
Örðug verður úrlausn hér
illa stend að vígi. —
Hálf-sannleikur oftast er
óhrekjandi lygt
í úrskurði skipulags-
stjóra frá 7. júlí sl.
kemur fram það mat hans að kísil-
gúrvinnsla í Syðriflóa hafi ekki skað-
leg áhrif á lífríki Mývatns og því
-&ggst hann ekki gegn námagreftri
að uppfylltum ákveðnum skilyrðum.
Tíu stjómsýslukærur bámst um-
hverfisráðherra vegna niðurstöðu
skipulagsstjórans. í kjölfarið óskaði
umhverfisráðherra eftir umsögnum
um kærumar frá sérfræðingum í
vistfræði á nokkmm rannsókna-
stofnunum. Stofnanir sem hafa vist-
fræði sem sérsvið og veittu sérfræði-
álit um efni kæranna vom
Náttúmfræðistofnun íslands, Líf-
fræðistofnun Háskólans, Veiðimála-
stofnun og Náttúraverndarráð.
Meginniðurstaða allra þessara aðila
á sama veg. I stjórnsýslukæmn-
um væri „að finna veigamikil atriði
studd gildum líffræðilegum rökum
sem mæla sterklega á móti því að
leyfa kísilgúrvinnslu í Syðriflóa
Mývatns. Telja verður að þessi atriði
nægi til að hnekkja úrskurði skipu-
lagsstjóra“ (Líffræðistofnun Háskól-
ans), að „úrskurður skipulagsstjóra
•“■k'ðist byggður á veikum gmnni og
full ástæða til að end-
urskoða hann“ (Veiði-
málastofnun), að
,;Náttúrafræðistofnun
Islands [mælir] með
því við umhverfisráð-
herra að felldur verði
úr gildi úrskurður
skipulagsstjóra“ og
„N áttúraverndarráð
[tekur] undir fram
komnar kærar þar sem
lagt er til að úrskurður
skipulagsstjóra frá 7.
júlí sl. þar sem veitt er
heimild til kísilgúr-
vinnslu úr Syðriflóa
Mývatns verði felldur
úr gildi.“
í úrskurði sínum minnist um-
hverfisráðherra ekki á þessar meg-
inniðurstöður. í staðinn rífur hann
einstaka setningar úr ítarlegum
greinargerðum úr samhengi og af-
bakar með því að búa til hálfsann-
leika sem gengur þvert á álit sérf-
ræðinga hjá framangreindum
stofnunum. Þannig kemst ráðherr-
ann m.a. að þeirri niðurstöðu „að
ekki hafi verið sýnt fram á að kísil-
gúrnám í Mývatni raski lífríki vatns-
ins“ (bls. 48). Ekki síður er alvarleg
afbökun ráðherrans á umsögn frá
Náttúrurannsóknastöðinni við Mýv-
atn en rannsóknastöðin er ráðherra
til ráðgjafar um vernd og fram-
kvæmdir við Mývatn. í áliti frá Nátt;
úrarannsóknastöðinni stendur: „I
úrskurðinum er ekki tekið tillit til
ákvæða rammasamningsins um að
nýting vatna eigi að vera skynsa-
mleg og í honum er ekki tekið tillit til
þeirrar áhættu sem tekin yrði með
námagreftri í Syðriflóa vegna þess
að röskun á lífríki Mývatns af hans
völdum er líklegast óafturkræf.“R-
áðherra leggur út af þessari setn-
Náttúruvernd
Úrskurður umhverfís-
ráðherra um námagröft
í Mývatni er ómálefna-
legur, segir Hilmar J.
Malmquist, og byggist á
afbökun málsatriða.
ingu og niðurstaðan verður: „Ráðu-
neytið telur ekki ástæðu til að taka
undir þá málsástæðu kærenda að
röskun á lífríki Mývatns sé ekki
sjálfbær, líklega óafturkræf og að
ekki sé hægt að snúa við neikvæðu
ferli sem leitt gæti af námavinnsl-
unni“ (bls. 56). Sem sagt, umhverfis-
ráðherra telur að röskunin sé sjálf-
bær og afturkræf. Hér er algerlega
ný hugmyndafræði á ferð sem þekk-
ist hvorki í alþjóðasamþykktum né
umhverfisfræði.
Ómálefnaleg meðferð umhverfis-
ráðherra í þessu máli staðfestir enn
einu sinni að alvarlegt sambands-
leysi ríkir milli hans og fagaðila sem
sýsla með náttúrufræði og umhverf-
ismál í landinu. Hér verður að eiga
sér stað breyting ella brennir um-
hverfisráðherra allar brýr að baki
sér og náttúra landsins svíður fyrir.
í mikilvægum álitamálum er sú
krafa sjálfsögð að umhverfisráð-
herra byggi niðurstöður sínar á áliti
og ráðgjöf þeirra fagaðila sem hann
leitar til, í stað þess að afbaka mál
viðkomandi og hundsa.
Höfundur er doktor ( vatnalíffræði
og stjómarmaður ( Náttúruverndar-
samtökum íslands.
DAGANA 16. og 17.
nóvember fer háskóla-
fundur Háskóla ís-
lands fram í þriðja
sinn. Þar verður um-
hverfisstefna Háskóla
íslands lögð fram til
samþykktar auk tillögu
um að komið verði á fót
starfshópi sem hafi
framkvæmd stefnunn-
ar með höndum. Þetta
er skref sem tími er
kominn til að taka og
gæti orðið háskólasam-
félaginu til mikils fram-
dráttar.
Frumkvæði
stúdenta
Röskva hefur lagt mikla áherslu á
umhverfismálin á þessu starfsári og
það var fyrir tillögu stúdenta á síð-
asta háskólafundi að settur var á fót
starfshópur til að fullklára umhverf-
isstefnu Háskólans úr þeim drögum
sem fyrir lágu frá 1998. Hópinn skip-
uðu tveir stúdentar og tveir fulltrúar
Háskólans. Starfshópurinn hefur
undanfama mánuði unnið að mótun
stefnunnar og samstarfið hefur verið
mjög gott, enda liggur nú fyrir ein-
róma tillaga starfshópsins.
Áhersla umhverfisstefnunnar
Áhersla umhverfisstefnunnar er
tvíþætt. Hún leggur annars vegar
áherslu á daglegt starf og rekstur
Háskólans og hins vegar leggur hún
áherslu á rannsóknir og kennslu á
öllum sviðum umhverfismála.
í stefnunni er lögð áhersla á að í
daglegu starfi skólans sé leitast við
að valda sem minnstri mengun og
álagi á auðlindir og umhverfi. Einnig
að haft sé í huga að allar fram-
kvæmdir sem og við-
hald mannvirkja og
lóða valdi sem minnst-
um umhverfisspjöllum.
Þetta felst meðal ann-
ars í því að velja viður-
kenndar umhverfis-
vænar vörar, endur-
vinna úrgang eftir því
sem kostur er og
tryggja að vinnuum-
hverfi starfsfólks og
nemenda sé ávallt
heilsusamlegt.
I stefnunni er mikil
áhersla lögð á rann-
sóknir og fræðslu á öll-
um sviðum umhverfis-
mála, þó sérstaklega
þeim er varða ísland.
Auk þess er lögð áhersla á það hlut-
verk Háskólans að miðla visku sinni
til samfélagsins. Þetta felst til dæmis
Umhverfisstefna
Röskva hefur sýnt mikið
frumkvæði í umhverfis-
málum, segir Margrét
Vilborg Bjarnadóttir,
7
og Háskóli Islands get-
ur nú stigið stórt skref
fram á við.
í því að bjóða upp á þverfaglegt nám
til meistaraprófs í umhverfisfræð-
um. Einnig skuli Háskólinn stuðla að
fræðilegri umræðu, miðlun upplýs-
inga og útgáfu um umhverfismál
sem ofarlega era á baugi hverju
sinni. Auk áherslu á umhverfismál
Hilmar J
Malmquist
Margrét Vilborg
Bjarnadóttir