Morgunblaðið - 13.12.2000, Blaðsíða 53

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 13. DESEMBER 2000 5f
UMRÆÐAN
Hvert eru ráða-
menn að horfa?
ÞEGAR þetta er rit-
að hefur verkfall fram-
haldsskólakennarar
staðið í fjórar vikur.
Enn einu sinni þurfa
kennarar á þessu skóla-
stigi að leggja niður
vinnu til þess að fá rík-
isvaldið til að leggja
meira fé til reksturs
framhaldsskólanna í
landinu. Það er á allra
vitorði að ísland leggur
minna fé til skólamála
en önnur sambærileg
lönd. Þannig er það
reyndar búið að vera
um langan tíma. Ein af-
leiðing þessa er að færri og færri vilja
taka það starf að sér að kenna. Menn
eru einfaldlega orðnir þreyttir á því
að þurfa á nokkurra ára fresti að
fóma launum sínum í fjórar til sex
vikur til þess að fá ríkisvaldið til þess
að átta sig á því að framhaldsskólinn
býr við fjársvelti. Þessai’ aðgerðir
kennaranna til að bjarga framhalds-
menntuninni eru þeim að sjálfsögðu
dýrar en þetta fólk hefur mikinn
metnað fyrir hönd þessara stofnana
og þeirra sem þangað sækja nám. Það
er mjög undarlegt að ein stétt manna
skuli knúin út í slíkar aðgerðir, ekki
síst á þeim tímum sem nú eru þar sem
tilvera þjóða, þá ekki síst smáþjóða,
byggist á því að þessir þættir í starf-
semi þjóðanna séu í sem bestu lagi.
Afleiðingar af þessari stefnu ríkis-
valdsins (eða kannski er það stefnu-
leysi í mótun framtíðarsamfélags) eru
þegar orðnar hrikalegar. Menn gefast
upp á því að sinna kennarastarfinu,
þreytast á því að þurfa íjórða eða
fimmta hvert ár að leggja af eigin fé,
þ.e. fóma launum í nokkrar vikur til
þess að reyna að bjarga framhalds-
menntuninni. Endumýjun verður
sáralítil í stéttinni og þeir sem hefja
þessi störf stansa stutt við.
Slá haus við stein
En þeir sem ráða stjómarfari á Is-
landi í dag slá haus við stein. Þeir hafa
hvorki hug né þor til að leggja í þá
fjárfestingu sem skila
mun betri arði en nokk-
uð það annað sem ríkið
leggur fjármuni í, en
það er menntun. Það
breytir engu þótt
nokkrir þingmenn ann-
ars stjórnarflokksins
hafi verið með greinum
í blöðum að lýsa þenk-
ingum sínum um gildi
menntunar því þeir era
máttlausir í þessu máli.
Hefðu þeir einhvem
hug og vildu fylgja fram
því sem þeir segja sína
sannfæringu þá eiga
mál af þessu tagi að
vera forgangsmál og þess vegna get-
að kostað stjómarslit.Það era nefn-
inlega þingmenn beggja stjórnar-
flokkanna sem standa að baki
ráðherram fjármála og menntamála.
Afstaða þessara ráðherra er reyndar
mjög undarleg. Fjármálaráðherra vill
ekki fjárfesta í því sem veitir bestan
arð fyrir samfélagið og menntamála-
ráðherra vill ekki leggja fram fé til
þess að hægt sé að framkvæma þær
aðgerðir í menntamálum sem hann
telur að séu aðkallandi. Báðir viija
þeir að kennaramir leggi fram þetta
fé.
Snemma á þessu ári gerði Félag
framhaldsskólakennara ríkinu grein
fyrir því að til þess að framhaldsskól-
inn ætti viðunandi líf fyrir höndum
þyrfti hann meira fé til ráðstöfunar.
Fyrsta skrefið væri að jafna þann
launamun sem væri orðinn milli kenn-
aranna og annarra með svipaða
menntun. Þetta væri fyrsta skrefið til
þess að geta haldið fagmenntuðu fólki
innan skólanna. Síðan þyrfti að sjálf-
sögðu að auka almennt fjármagn til
skólahalds tU þess að skóhnn væri í
stakk búinn til að takast á við þann
tíma sem við lifum á, þótt ekki sé nú
minnst á þá framtíð sem menn sjá fyr-
ir sér. I sumar sem leið hefði því strax
átt að gera þá leiðréttingu sem farið
hefur verið fram á, fyrst og fremst tíl
að fá fagmenntað fólk inn í kennslu.
Þetta er framkvæmd burtséð frá öll-
Kennarar
Leggið meira fé til
framhaldsskólanna, seg-
ir Kári Arnórsson, og
tryggið að hægt sé að
halda þeim gangandi
með sóma.
um venjulegum kjarasamningum,
leiðrétting svipuð þeirri sem Kjara-
dómur ákvað handa þingmönnum og
mig minnir að hafi verið 29,6%. Sú
leiðrétting vai- ekki látin virka á aðra
kjarasamninga. Kjarasamningar í
framhaldi af þessari leiðréttingu
hefðu svo gengið fyrir sig svipað og
kjarasamningar annarra háskóla-
menntaðra stétta, þ.e. á svipuðum
prósentugrandveUi.
Yfírvinna hamlar þróun
Eg vU svo að endingu aðeins minn-
ast á „heUdarlaunaumræðuna" sem
ég kalla svo. Þar er klifað á þeirri upp-
hæð sem menn fá sem vinna mikla yf-
irvinnu. Yfirvinna hefur lengi þekkst í
okkar samfélagi og yfirleitt verið aUri
framþróun tU bölvunar. Þetta fyrir-
bæri þekkist ekki í neitt svipuðum
mæU með öðrum vestrænum þjóðum.
í kennslu er þetta mjög af hinu verra
og hefur að mínu mati staðið meira en
annað öllu þróunarstarfi fyrir þrifum.
MUdl yfirvinna leiðir fyrr eða síðar tU
þess að störf falla í rútínufarveg sem
er hermll á aUar framfarir. Þetta fyr-
irbæri í íslensku samfélagi sem m.a.
kemur fram í lítilli framleiðni er svo
veigamUdð verkefni að fjalla um að tíl
þess þarf nokkrar blaðagreinar og
verður að bíða betri tíma.
Mín lokaorð era þessi og snúa að
ríksstjómarflokkunum: Leggið meira
fé tál framhaldsskólanna og tryggið að
hægt sé að halda þeim gangandi með
sóma.
Höfundur er fv. skólastjóri.
Kári Amórsson
Sitjum við uppi
með ráðþrota
ráðherra
menntamála?
, ÞJÓÐFÉLAGIÐ
ísland er sameigin-
legt hlutafélag okkar
sem hér búum. Við
höfum valið okkur
stjórn og falið henni
yfirumsjón með félag-
inu. Forstöðumenn
hinna ýmsu sviða
nefnum við ráðherra.
Auk hinna virðulegu
nafnbóta þykjumst
við gera nokkuð vel
við þessa stjórnendur
fyrirtækisins okkar,
a.m.k. hefur sjaldnast
skort umsækjendur
um ráðherrastörfin.
En við gerum jafn-
framt miklar ki’öfur til þessara
einstaklinga og ef þeir reynast
Kennarar
Hér hefur ríkt neyðar-
ástand meðal a.m.k.
1.300 framhalds-
skólakennara, segír
Jakob Frfmann
Magnússon, og nítján
þúsund framhaldsskóla-
nemenda um margra
vikna skeið.
ekki vanda sínum vaxnir neyðumst
við til að skipta þeim út fyrir aðra
hæfari stjórnendur. Þannig er það
a.m.k. í flestum alvöru félögum.
Þannig ætlumst við til að mynda
til þess að utanríkisráðherrann
standi vörð um hagsmuni íslands á
alþjóðavettvangi, við ætlumst til
þess að umhverfisráð-
herrann standi vörð
um hreina og óspillta
náttúru íslands og ssá.
menntamálaráðherr-
ann tryggi börnunum
okkar fyrsta flokks
skóla og menntun, á
hverju sem gengur.
Hér hefur ríkt
neyðarástand meðal
a.m.k. 1300 hundruð
framhaldsskólakenn-
ara og nítján þúsund
framhaldsskólanem-
enda um margra
vikna skeið. Mennta-
málaráðherrann svar-
ar með skætingi sé
reynt að draga hann til ábyrgðar.
Stjórnarandstaðan hefur stungið
upp á því að forsætisráðherrann
komi að lausn deilunnar. „ÞeixiT
hlýtur að vera grín,“ svarar for-
sætisráðherra svo langsóttri hug-
mynd, líkt og að honum komi mál-
ið ekki við. Flokkur hans hefur þó
farið með menntamálin allan síð-
astliðinn áratug og hefði fyrir
löngu mátt vera búinn að koma
kjaramálum kennara og öðru er
varðar skólastarf í landinu í ásætt-
anlegt horf.
Skilaboð okkar hluthafanna til
þess manns sem treyst hefur verið
fyrir skóla- og uppeldismálum
barnanna okkar eru skýr og ein-
föld: Ábyrgðin er þín. Ef þú
treystir þér til að leysa málið
skaltu hafa forgöngu um að gera
það tafarlaust. Ef ekki, skaltu
firra okkur frekari skaða, segja af
þér og eftirláta nýjum forstöðu-
manni skólasviðs þá vandasömu
vegsemd að kalla sig menntamála-
ráðherra íslands.
Höfundur er tónlistarmaður.
Jakob Frfmann
Magnússon
Er þrælahald úr
sögunni og bannað?
VIÐGENGST
þrælahald í nýja hnatt-
ræna hagkerfinu, enn
óbilgjarnara en fyrr á
dögum? Þegar þræla-
eign var löghelg og
þrælar hlutfallslega
dýrir giltu þó lág-
marksmannasiðir, sem
hafa verið aflagðir, að-
hlynning veikra og
þessháttar. Kevin Bal-
es, höfundi nýútkom-
innar bókar, Dispos-
able People, New Slav-
ery in The Global
Economy kom ástand-
ið gersamlega í opna
skjöldu snemma á níunda áratugn-
um. Hann hefur um langt árabil
kappkostað að kynna sér þrælahald,
einnig á vettvangi glæpsins.
Þrælakistur víða um lönd halda
niðri verðlagi á mörgum eftirsóttum
vöraflokkum. Þrælahald heldur niðri
vinnulaunum í samkeppnisgreinum
og ógnar atvinnuöryggi í löndum þar
sem rétturinn til launa er, hvað sem
það kostar, sóttur, varinn.
Eins og nýleg dæmi sanna setja
ríkisstjórnir allt sitt í gang, til að
hindra flutning á efnamenguðum
matvælum milli landa. En engin
þeirra æmtir þó stál frá Brasilíu,
múrsteinar frá Pakistan, járn frá
Máritaníu, vefnaður og matvæli frá
Indlandi, sykur frá
Haítí, Dóminíkanska
lýðveldinu o.s.frv.
o.s.frv. sé unnið á mark-
að af þrælum. Og hvað
um stúlkubömin frá
Laos og Burma? Þræl-
ar era varlega áætlað
u.þ.b. 30 milljónir á
vinnumarkaði heims-
ins, framboðið gríðar-
legt og eykst stöðugt.
Eignaleysingjar flosna
upp af jörðum um allan
heim og fylla flokk
mestu þjóðflutninga
allra tíma, reika um-
komulausir og ólæsir
inn í borgimar.
Mannfjölgunarvandinn er yfir-
þyrmandi stórvandamál og mestur
hjá þeim allra snauðustu, hvað sem
líður ebóla, svefnsýki og eyðni.
Mannfjölgunin á ári fljótlega upp úr
árþúsundamótunum verður álíka og
heildarmannfjöldinn í heiminum fyr-
ir u.þ.b. 200 áram.
Eyðnin slapp laus úr mælikeri vís-
indamanna og svefnsjúkir dotta
áfram. Kapp skal lagt á að verða á
undan pólitíkusum, sem vinna skulu
bug á fátæktinni og mannfjölgun-
inni. Ætlunin er hvorki meira né
minna en að uppræta alla sjúkdóma.
Fjárfestar hafa bragðist vel við og
líka ríkisstjóm íslands. Verðlag á
Ánauð
Þrælahald heldur niðri
vinnulaunimi í sam-
keppnisgreinum, segir
Jón Bergsteinsson, og
ógnar atvinnuöryggi.
þrælum og allur kostnaður við þá er í
lágmarki. í nútímaþrælavilpum
kosta þrælar hlutfallslega jafnmikið
og tölvur og eru einnota líkt og þær.
Hvað segir nýfrjálshyggjan vestur í
Bráðræði eða austur í Ráðaleysu?
Fagna ber komu ungra kvenna frá
Austur-Evrópu vesturyfir. Gangi
þeim vel.
Mútur viðgangast og gegnumsýra
stjórnsýslu margra ríkja. Mansal á
stúlkubörnum í vændishús rentar
sig svo dæmi er um 800% og er ein-
hver öruggasti ábatavegur á hluta-
bréfamarkaði nú á tímum hnattrænu
og netvæðingar. Vinnukraftur er
auðendumýjanlegur, því nóg fram-
boð er á glimrandi fátæklingum í
hungraðum heimi. Kostnaður við
þrælatötrin er óveralegur, óbilgimin
algjör.
Þræll er jafnframt buguð mann-
eskja, sem verður að þola ólýsanlegt
Jdn Bergsteinsson
harðræði, andlega og líkamlega.
Efndir um ekrurnar fjörutíu og múl-
asnann era hrópandi krafa um að-
hlynningu, styrk, úthald, kærleika,
kjark. Ekki hrátt kjöt af feitum kap-
ítalistum.
Skuldaánauð heilu fjölskyldnanna
hefúr tíðkast á Indlandi frá upphafi
siðmenningar fyrir 5000 árum og því
um að ræða forna arfleifð í fjötrum.
Sama gildir um ýmis lönd islam líkt
og Máritaníu. I jöðram Amason-
skógar í Brasilíu hneppa ginningar-
tilboð allsleysingja í þrælakistur
stáliðnaðarins þar í landi. Til þess að
vinna stál þarf jám og viðarkol. Og
þræla, sem sveitast undir byssu-
kjöftum glæpahunda, undirverk-
taka, oftar en ekki helstu stórfyrir-
tækja heims. Þar gildir
allsherjarregla líkt og hjá þeim ríkj-
um, sem undirvikust bann við þræla-
haldi að hnýsast ekki að óþörfu um
ástæður lágra verktilboða eða að-
stæður múgafólks í fátæktarvilpum
jarðar. Hvert er bandarískur stáliðn-
aður annars fluttur? Til Kóreu?
Kraftaverk markaðarins þurfa sinn
tíma og markaðurinn leysir allt.
Rússneska mafían tók að hreiðra
um sig utan Sovét eftir
Helsinkifundinn upp úr 1970 þegar
sovétstjórnin greip tækifærið og los-
aði sig við alfúlasta glæpahyskið úr
fangelsum sínum í samfloti með hópi
innflytjenda til Israels. Eftir fall
Sovétríkjanna hefur þessi rússneska
mafía tekið höndum saman við gamla
kommisaradótið heimafyrir. Og er
bæði framúrskarandi nútímaleg og
stendur ef eitthvað er öðram framar
á alþjóðavísu. Græðir á öllu, sem
hægt er að græða vel á, vopnasölu,
mansali, vændi, dópi, eðalsteinum,
hlutabréfum, bankarekstri o.s.frv.,
smyr mekkanóið.
Frjáls samkeppni, framboð og eft-
irspum, hagræðing í rekstri ^yr
hnattvæðing era ekki einvörðungú*
lykilorð að framleiðslu og dreifingu á
vöra. Þau Ijúka upp völundarhúsi
þar sem rökþrot og óbilgimi, sem
svo mjög setja mark sitt á okkar
tíma, ráða algerlega ríkjum.
Ódýra vöru ofar öllu og á neyslu-
markað iðnríkjanna. Þeir sem kom-
ast upp með að nýta sér tækifærin
nýti sér þau. Við íslendingar bjóðum
fala ódýra, umhverfisvæna raforku
til framleiðslu á málmi, sem tengist
mjög koltvíildisspúandi úðakútum á
borð við risaþotur. Snertir þó ekki
síður iðnvæðingu og framþróun fá-
tækari ríkja heims. En við sækjum
um undanþágu. Og fómin? Ríkið
rakkar. íslenskir borga. Fáist ekki
aðrir tU að skjalla okkur og níðar
bæði fáa og smáa, hvað þá? Þræls-
lund aldrei þrýtur mann/þar er að
taka af nógu.
Væri ekki ráð, að utanríkisráð-
hema vor legði niður betlistafinn, af-
létti smáninni, tæki um bagalinn og
axlaði á sitt breiða bak eitthvað af
byrðum heimsins í góðum félags-
skap. Þvældist í neðra yfir Gjall-
arbrú, norður og niður líkt og Her-
móður hjá Snorra, og aftur til baka,
breyttur maður. Allt yrði betra og
bættara. ísland líka. Þökk mun
gráta/ þurram táram... Af óhófs úe.
læti og heimskuprakt er hann enn að
bíta úr nálinni garmurinn (Síðasta
setning er fengin, örlítið breytt, úr
íslensk-latneskri orðabók, að stofni
tU frá því um 1820-1830, með mikl-
um viðaukum innan máls og fjölda
smásnepla með hendi Hallgríms
Schevings. Sjá: Mergur málsins, Jón
Friðjónsson, 1993).
Höfundur er verkamaður.