Morgunblaðið - 13.12.2000, Blaðsíða 74

74 MIÐVIKUDAGUR 13. DESEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FOLKI FRETTUM
Forvitnilegar bækur
Leyndar-
mál og
lygar
The Last Life eftir Claire Messud.
Gefin út af Picador árið 2000.
376 siðna kilja og fæst
í Máli og menningu.
FULLKOMIN fjölskylda er vand-
fundin. Flestar fjölskyldur, ef ekki
allar, eiga sér einhver leyndarmál og
um leið og leyndarmálið verður til
hefst lygin og feluleikurinn. Þetta
setur mark sitt á fjölskyldurnar.
Claire Messud skrifar hér um fjöl-
skyldu, sem á sér nokkur leyndar-
mál. Sagan segir frá Sagesse, sem
_ lítur yfir farinn veg. Hún er fædd í
’suðurhluta Frakklands. Móðir henn-
ar, sem er amerísk, féll fyrir pabba
hennar, þegar hún var þar á
frönskunámskeiði. Faðir Sagesse er
franskur, en fjölskylda hans, sem
hafði búið í Alsír, var neydd til að
flýja land, þegar Alsírbúar hófu að
berjast fyrir sjálfstæði landsins og
gerðu tilkall til alls þess, er herra-
þjóðin Frakkar hafði tekið frá þeim.
Föðurafi Sagesse hefur hótelrekstur
við suðurströnd Frakklands og hjá
honum vinnur faðir hennar. Sá gamli
stjómar öllu með harðri hendi og
réttlætir harðneskju sína með því,
að hann beri hag fjölskyldunnar fyr-
ir brjósti. Sagesse er táningur, þeg-
ar afi hennar missir stjórn á sér og í
kjölfarið lyftist hulan af öllum lyg-
unum og leyndarmálunum.
En vandamálin eru víðar en hjá af-
anum, þau eru líka á hennar eigin
heimili. Samskiptin eru yfirborðsleg
og bróðir hennar, sem er fatlaður og
býr heima, virðist vera það eina, sem
sameinar þau.
Claire Messud hefur skrifað hér
fjölskyldusögu, sem í raun nær aftur
á síðustu öld, þótt aðallega sé fjallað
umlíf fjölskyldunnar á síðari hluta
þessarar aldar. Henni tekst afar vel
að setja sig í spor unglingsins, sem
skyndilega er þröngvað til að horfast í
augu við hinn harða heim. Hún lýsir
af miklu næmi, hvemig Sagesse tekur
afstöðu með öðru foreldra sinna og
ffe hvaða áhrif það hefur á framtíð henn-
ar. Þetta er vel sögð saga og kem-
ur eflaust mörgum til að hugsa
um sín eigin fjölskylduleynd-
armál.
Ingveldur Róberts-
dóttir
Marion Suge
Knight bíður
örlaga sinna.
BOFINNI
BÓFARAPPINU

y, ? • ■■'.
.... . ...... ...........................
Blómaskeið bófarappsins svonefnda var
um miðjan áratuginn og lauk með tveimur
morðum. Helsti útgefandi bófarappsins
var ofbeldisseggurinn Suge Knight sem
ekki var vandur að meðulum eins
og rakið er í nýlegri bók
TEXTAR bófarappsins svonefnda
fjölluðu á groddalega opinskáan hátt
um byssur og dóp, barsmíðar og
„niggara“, „glaum“ og „hórur“, en
svo vom konur jafnan nefndar í text-
unum. Siðvandir víða hrylltu sig yfir
ósköpunum, en hitt vissu fæstir að á
bak við helstu rappsveitir þessa tíma
var útgáfufyrirtæki sem minnti einna
helst á glæpaklíku, þar sem keppi-
nautum var misþyrmt og þeim hótað
lífláti, stjömumar lifðu á sult-
arlaunum og ef menn ekki mökkuðu
rétt vom þeir barðir í klessu eða ein-
faldlega drepnir. Svo er sagan að
minnsta kosti rakin í bókinni Have
Gun Vill Travel eftir Ronin Ro sem
segir frá Death Row útgáfunni og
þrjótnum Suge Knight sem stýrði
henni.
Vestur í Kalifomíu þar sem glæpa-
klíkumar Crips og Bloods berjast
um yfirráð yfir götum í svert-
ingjahverfum Los Angeles ólst Mar-
ion Hugh Knight yngri upp, í þeim
hluta Los Angeles sem kallast South
Central. Marion þótti indæll drengur
og faðir hans kallaði hann jafnan
Suge Bear, „sykurbjörn“, sem síðar
varð að Suge. Honum gekk bærilega
í skóla, ekki síst þar sem hann þótti
liðtækur íþróttamaður, stór og sterk-
ur og erfitt að stöðva hann í mðningi,
en fékk það orð á sig að sjást ekki
fyrir í sóknaraðgerðum og eins víst
að einhver væri á sjúkralista eftir
hvern leik.
Sem íþróttamaður naut Suge virð-
ingar meðal ungmenna í hverfinu
sínu og því létu bófagengin hann af-
skiptalausan. Þó hann hafi verið hall-
ur undir Bloods eða Priu gengið, átti
hann kunningja meðal Crips og gat
því óhultur farið um þau hverfi sem
þeir réðu. Hann notaði sér sam-
böndin til að komast inn í fíkniefna-
viðskipti, enda fáar leiðir þægilegri
fyrir unga blökkumenn að afla sér
fjár á þessum tíma. Reyndar lagði
hann fíkniefnasöluna á hilluna um
tíma þegar honum bauðst atvinnu-
mannssamningur í ruðningi, en verk-
fall leikmann setti það allt úr skorð-
um og svo fór að Suge sneri sér að
lífvörslu og almennri glæpastarf-
semi.
Tveir metrar að hæð og vel
á annað hundrað kílóa
Suge þótti liðtækur lífvörður og
dyravörður, enda er hann um tveir
metrar að hæð og vel á annað hundr-
að kílóa. Hann var gjarn á að láta
hendur skipta, en orðspor hans
dugði yfirleitt til að menn
héldu sig til hlés væri
hann nærstaddur.
Hann kunni þó
starfinu ekki
ýkja vel, fannst
sem meiri pen-
ingaværiað
hafa annars
staðar og sér-
staklega leist
honum á tón-
listariðnaðinn.
Hann tók því að
reyna að kom-
ast í mjúkinn hjá
tónlistarmönnum,
helst Andre Young,
sem kallaði sig Dr.
Dre, en Dre var
liðsmaður Niggaz
With Attitute,
NWA, sem
hrintu bóf-
Biggie Smalls eða Notorius B.I.G.
arappinu af stað með sinni fyrstu
plötu.
Suge var þá þegar farinn að beita
nýstárlegum aðferðum til að liðka
fyrir samningum og greiða úr laga-
flækjum; hann barði þá sem ekki
vildu semja eða ógnaði þeim þar til
þeir voru til í að skrifa undir hvað
sem er. Fræg er sagan af því hvemig
hann fór með hvíta rapparann Van-
illa Ice, en þegar Ice deildi um höf-
undarrétt við Chocolate, sem samdi
flest laga hans, fór Suge í heimsókn
seint að kvöldi og hélt Ice út af svöl-
um á fimmtándu hæð. Eftir á var
Vanilla, sem segist hefði betur verið
með bleiu, til í að skrifa undir hvað
sem er.
Suge þótti það ekki mikið mál að
beita álíka aðferðum til að losa Dre
undan samningi hjá Ruthless Re-
cords, sem gaf út NWA; hann fór ein-
faldlega í heimsókn til Eazy E, forð-
um félaga Dre, og „taldi hann á“ að
skrifa undir skjal um að Dre væri
laus allra mála. í kjölfarið gat hann
síðan lagt á ráðin með að stofna út-
gáfu með peningum sem hann fékk
að hjá fíkniefnasala. Þegar sú útgáfa,
sem fékk síðar heitið Death Row, var
komin á koppinn hófst Suge handa
um að fá til sín listamenn, með góðu
ogillu.
Búr með piranafiskum
Listamennimir sem Death Row
var með á snærum sínum voru alltaf
að taka upp, en þeir voru ekki allir
gefnir út eins og þeir höfðu ætlað sér,
því Suge fór með upptökumar sem
hann ætti þær að öllu leyti og átti það
til að nota til að mynda undirleik í
lagi fyrir annan rappara en þann sem
samdi sýndist honum svo. Þannig
urðu sumar upptökumar að hráefni
fyrir lög annarra en höfundanna, en
hinir síðarnefndu þorðu ekkert að
segja í það minnsta. Það vekur
kannsld ekki furðu að fáir hafi orðið
til að steyta göm við Suge Knight,
sem var stór og mikill eins og getið
er, en hann var líka ævinlega vopn-
aður og sveifst einskis. Fræg saga
var af því er hann rak höfuð manns
ofan í búr með piranafiskum til að
leggja áherslu á mál sitt.
Jafnan vora svo á skrifstofu Death
Row bófar úr Bloods genginu og
lögðu hendur á gesti og gangandi
sýndistþeim sem svo. I sama húsi
vom skrifstofur Interscope-
Snoop Dogg.
útgáfunnar, sem dreifði útgáfum
Death Row, og stjórar Interscope
létu slíkt og þvflíkt afskiptalaust.
Þeir skýra það reyndar svo að þeir
hafi ekki vitað hvað átti sér stað, en
tæpast hægt að taka mark á því í Ijósi
þess að neyðar- og skelfingaróp bár-
ust frá skrifstofum Death Row og
blóðugir og rifnir menn leituðu á
stundum skjóls inni á skrifstofum
Interscope.
Tupac felldur
Á endanum hóf bandaríska alrík-
islögreglan aðgerðir til að stöðva
starfsemi Death Row og leitaði leiða
til að koma Suge á bak við lás og slá.
Áður en það verk bar árangur hafði
Suge fengið Tupac Shakur til liðs við
útgáfuna og féflett eins og aðra tón-
listarmenn sem hann var með á sín-
um snæmm. Segja má að ofbeldið í
kringum útgáfuna hafi náð hámarki
er Tupac var skotinn til bana í bfl
með Suge. Það mál er enn óupplýst
en margir gera því skóna að þar hafi
Crips-bófar verið að hefna sín á
Bloods-bófanum Suge Knight. Segir
sitt að Knight, sem var í bflnum og
fékk skot í sig, neitar að tjá sig um
morðárásina.
Eftir mfldl málaferli tókst mönn-
um loks að koma lögum yfir Suge
Knight, sem dæmdur var í níu ára
fangelsi. Hann hefur þó enn sín ítök
utan fangelsisins, enda segja margir
að morðið á Biggie Smalls, helsta
rappara Puff Daddy, keppinautar
Suges og óvinar, var skotinn til bana
eftur að Suge var kominn í steininn.
Margir bíða þess því með kviða þeg-
ar Suge losnar út rasphúsinu, enda
víst að hann taki til við sömu iðju.
Forvitnilegar bækur
C’jsn'tj.a Sfewtíifrd
Juanjtd TrAytior
Sra'stdfí tminamiM
AFR0BEAT
NEW BLACK BBITISH FICTION
#
EOITEO •¥ PATST ANTOiKE
Mynd af
menning-
arkima
Afrobeat, safn smásagna þeldökkra
rithöfunda breskra. Pulp Fiction
gefur út 1999.127 síðna kilja.
Kostaði um 800 kr. í Borders
í Lundúnum.
FYRIR nokkmm áram reis bylgja
ungra litra rithöfunda í Bretlandi.
Rithöfundum af indverskum ætt-
um hefur jafnan gengið prýðilega
að koma sér á framfæri þar í landi
en þeldökkum starfsbræðram
þeirra miður. Það þurfti því meira
átak fyrir þá til að vekja á sér at-
hygli, ekki síst í ljósi þess að þeir
áttu verulega erfitt með að komast
að hjá ráðsettum útgefendum. Þá
var það að ungir höfundar tóku
upp á því að gefa út sjálfir, ekki
síst eftir að einn þeirra, Q, náði að
selja bók, sem hann lét prenta og
binda, í þúsundum eintaka. í kjöl-
farið varð vakning meðal litra rit-
höfunda og á síðustu tíu áram hef-
ur þeim vaxið ásmegin.
Þótt setja megi spurningar-
merki við það að markaðssetja
bækur eftir húðlit eða kynferði
höfunda er athyglisvert að glugga
í bækur eins og Afrobeat, því sög-
urnar í hana eru greinilega valdar
saman til að gefa mynd af höf-
undum menningarkima sem hefur
sín sérkenni í efnistökum og um-
fjöllunarefni. Ekki er síst áhuga-
vert hve margir af höfundunum
sem sögur eiga í bókinni eru kon-
ur, því af fimmtán höfundum eru
þrettán konur.
Sögurnar eru misjafnar að gæð-
um en nokkrar þeirra fyrirtak.
Það er athyglisvert hve margar
þeirra era í fyrstu persónu og hve
margar snúast um brotakennd
samskipti karla og kvenna. Kyn-
þáttafordómar koma lítillega fyrir
í nokkrum sagnanna, en aðrar eru
sem þær gerist í heimi þar sem
ekki er að að finna annað fólk en
þeldökkt, þótt sögusviðið sé Lund-
únir. Rauður þráður í flestum
sagnanna er reiði eða örvænting
og reyndar athylisvert að eina sag-
an sem er það sem kalla má upp-
lífgandi og skemmtileg er eftir
karlmann, sem segir hugsanlega
eitthvað um stöðu þeldökkra
kvenna í bresku samfélagi.
Bestu sögurnar
í bókinni eru
hreint afbragð og
þótt obbinn sé
heldur rislítill gef-
ur safnið
skemmtilega vís-
bendingu um það
sem litir höfundar
era að fást við á
Bretlandi og vel
þess virði að leita
að frekari verkum
helstu höfund-
Ice Cube og Dr. Dre.
Reuters
Árni Matthíasson