Skírnir - 01.12.1906, Page 46

334
Islenzfc ltöfuðból.
Skirnir.
tala þeirra sé um 60 með útihúsum. f ritgerð hans era
húsin talin, og þeim helztu lýst nákvæmlega.
»Skrá um eignir dómkirkjunnar á Hólum í Hjaltadal
í lausafé, kviku og dauðu«, 1. okt. 1374, Isl. fornbréfasafn
III, bls. 287, gefur góða hugmynd um hvað Hólakirkja
átti fyrrum.
Að segja hve miklar tekjur katólsku biskupanna á
Hólum hafa verið er afar erfitt, og enda ekki mitt með-
færi, með þeim heimildum, sem eg hefi; samt má gefa
hugmynd um það, án þess að ætla sér að reikna það út
í krónutali.
Hinn fyrsti stofn til tekna biskupanna var tíundin.
Tíundin var l/10 hluti af hinni hæstu lagaleigu alls þess fjár
sem menn áttu skuldlaust og ekki þurfti að hafa sér til fæðis
eða matar, eða 1/1(l<1 partur af þessari eign manna. Til
tíunda átti því að telja allar skuldlausar eignir manna,
bæði dautt og lifandi, fyrir utan hversdagsbúning og mat-
bjöi’g. Næði tíundarstofninn, eignin, ekki 5 hdr, féll hún
öll til fátækra. En tíund allra annara, sem áttu 5 hdr.
eða þar yflr, var skift í fjóra jafna parta, einn handa
biskupi, einn handa kirkjunni, einn handa prestum eða
kirkjubændum, einn handa fátækun. Fékk biskupinn
þannig fjórðung allrar tíundar, sem náði 5 hdr. og þar
yfir. Og þegar þess er gætt, að tiundin var ekki að eins
tekin af jörðum og lausafé eins og nú, heldur ýmsum
öðrum munum, sem virtir voru til peninga, og af pen-
ingaeign, þá má sjá, að þetta hafa verið mjög miklar
tekjur, því að margir voru gjaldendurnir. En auk þessa
hafði biskupinn miklar aukatekjur, sem mest voru fólgnar
í sektum, er hann lagði á menn fvrir ýmsar sakir, Og
þau mál voru mörg, sem biskup átti sakir á, t. d. öll
brot í hjúskaparmálum, sektir fyrir misþyrming á kirkjum
og kennimönnum, fyrir tíundarhald, fyrir okur, öll mál
sem snertu arfleiðslur og sálugjafir. Og sektirnar voru
háar, frá 12 merkur til 60 merkur, og gengu sumpart til
biskups en sumpart til dómkirkjunnar. Ein mörk sam-
svaraði 48 ál. 15 marka sekt samsvaraði því eftir nú-