Skírnir - 01.08.1909, Side 45

Abraham Lincoln.
237
raun réttri rúrair þrír firatu hlutar allra kjósenda honum
andvígir eða lítt fylgjandi, og gerði það forsetastöðu hans
enn örðugri, eins og að líkindum lætur.
Suðurríkjaraenn urðu hinir æfustu, er Lincoln var
kosinn forseti, og 7 Suðurrikin sögðu sig úr bandalaginu
við Norðurríkin og stofnuðu með sér sérstakt samband.
Ýmislegt bendir á, að Suðurríkjamenn eða réttara sagt
leiðtogar þeirra hafi verið fastráðnir í að rifta bandalag-
inu jafnvel áður en forsetakosningin var um garð gengin,
enda höfðu þeir þegar fengið að kenna á því, hve erfitt
var að reisa rönd við »frjálsu vinnunni« og uppgangi
Norðurríkjanna.
Hins vegar hafði Lincoln gert alt sem í hans valdi
stóð til að afstýra friðrofum. Nokkru áður en hann tók
við forsetaembættinu gekst hann í kyrþey fvrir sáttaum-
leitun milli Norður- og Suðurríkjanna, en það kom fyrir
ekki. Og þegar hann var settur inn í embættið 4. marz
1861 og gerði grein fyrir stefnuskrá sinni, fórust honum
enn mjög sáttfúslega orð. Hann kvað sér vera fjarri skapi
að ganga á réttindi hinna einstöku ríkja, en á hinn bóg-
inn telja það heilaga og órjúfanlega skyldu sína að sporna
við því af öllum mætti, að þau leystist sundur. Varð-
veizla bandalagsins var honum og hans mönnum fyrir
öllu. Hann gætti þess og ríkt, að ekki væri á nokkurn
hátt gengið á sérmálasvæði Suðurríkjanna né þeim gefin
nokkur átylla til þess að slíta friðnum. Mæltist það mis-
jafnlega fyrir hjá öllum hinum ákafari flokksmönnum
hans. Töldu þeir það heigulshátt, er gerði heldur að æsa
Suðurríkjamenn en sefa. Lincoln gaf sig ekkert að því,
heldur fór sínu fram.
Það er auðvitað mikið álitamál, hvort Norðurríkin
höfðu siðferðislegan rétt til að þröngva Suðurríkjunum
aftur til bandalags við sig. Og þess má geta, að margir
þjóðveldissinnar í Norðurríkjunum, að vér ekki nefnum
lýðveldissinna, voru á þeirri skoðun, að Suðurríkjamenn
ættu engu síður rétt til að vera sjálfum sér ráðandi en
forfeður þeirra 1776, er nýlendurnar gengu undan Bretum.