Skírnir - 01.12.1915, Blaðsíða 18

354
Um Hallgriin Pjetursson.
enda má líka oft finna, að grundvöllurinn hefur ekki ætíð
verið sem alvarlegastur. Þess konar kvæði, harmagrátur
yfir spillíngunni og eymdinni og volæðinu meðal manna
og lýsíng á öllu þessu, stundum samfara lofi og gyllíngu
fyrri tíma, eiga víst rót sína í siðaskiftunum, í óánægju
þeirra sem hjeldu fast við fornu trúna, og hún hefir svo
ósjáifrátt runnið til annara ýngri og lúterskra kynslóða,
enda var sumt sem lúterskunni fylgdi ekki geðslegt, jeg
minni á djöflatrúna og galdraöldina með brennunum, sem
einmitt geisaði á Islandi um ævi sjera Hallgríms. I vís-
um Jóns Arasonar kemur ekki slíkt fyrir, því að það er
annað, þó að honum hryti vísur á gamalsaldri, þar sem
hann kvartar yfir trúarhnignun, þar tók hann á því, sem
í raun og veru átti sjer stað frá hans sjónarmiði.
Merkast allra þess konar kvæða eftir sjera Hallgrím
er Aldarháttur hans, 22 v. með einhennilegum brag-
arhætti. Fyrst eru 10 vísur um fyrri tíðir (»Áður á tíð-
um« — er upphafið) og ágæti þeirra og dýrð — það er
líkt og í »Í8land farsældar frón«. Þá var manndómur og
hreysti, fagrar ástir og leikir, siglingar og auðlegð —
>’Island má sanna það átti völmanna þá alt stóð í blóma«,
það er kjarninn. En svo kemur ránghverfan»Nú er
öld snúin«, og alt ilt upp talið sem mótsetníng við fyrri
kaflans efni, lydduskapur og leti, heimska og fáviska, raup
og þó volæði í öllu, ágirnd og mútur o. s. frv. »Mann-
kosta hægðir, en lastanna nægðir í landinu spretta« er
kjarninn í þessum þætti. Því er síst að neita að kröftugt
sje kvæðið, og því sem mest er í varið, að efni þess sýn-
ist vera römm alvara skáldsins, og ekki látalæti og tómt
glamur. Hann hefur viljað bregða upp skuggsjármyndum
fyrir samtíðarmenn sína, til uppörvunar og viðvörunar.
Hjer er eftirtektarvert, í hvílíkum gullaldarljóma að hann
sjer fornöldina. Enginn vafi er á því, að Hallgrímur hef-
ur þekt fornsögur og fornkvæði, t. d. Völuspá og líklega
flest eddukvæðin (sbr. »sem yrki fornróma«). Kvæðið sýn-
ir, að hann var mjög vel að sjer í gamla skáldskapar-
málinu.