Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Årgang

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1933, Side 112

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1933, Side 112
112 virðist ekki hafa gerst fyr en seint á öldum. Stífla er aldrei nefnd í fornritunum, nema á þeim stöðum í Landnámu og Grettissögu, sem til var vitnað að framan, og þar er orðið, eins og áður er sýnt, nafn á hólunum en ekki á dalnum. Nafnið mun heldur ekki koma fyrir í öðrum heimildum, sem eldri eru en siðaskiptin. Margar af jörðunum í dalnum eru nefndar í bréfum fyrir siðaskipti, en aldrei er nein þeirra sögð vera í Stíflu, heldur annaðhvort í Fljótum, eða í Eystrum Fljótum, eða i Knappstaðasókn. Nafnið Stífla hefi ég hvergi séð í bréfum fyr en í bréfi frá 1563. Þar er talað um jarðirnar Lund og Þrasastaði, »liggjandi báðar fyrir framan Stíflu í Fljótum*.1) Þá er Stífla því enn eins og í fornöld aðeins heiti á hólunum, en ekki á dalnum, því Lundur og Þrasastaðir eru báðir í dalnum fyrir ofan hólana, þ. e. í Stíflu, sem nú heitir. í jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns, (1709), þar sem annars byggðanöfn venjulega sýnast vera tilgreind, er Stífla ekki nefnd, sem sérstök byggð með því nafni, en hinsvegar hefir dalurinn verið búinn að fá Stíflu-nafnið eptir miðja 18. öld, því Ólafur Ólafsson talar um Knappstaðasókn »eller, som det med et andet Navn kaldes, Stiflen«.2) Að svo stöddu verður ekki um það sagt, hvenær nafn hólanna hefir færst yfir á dalinn, en í manntalinu frá 1703 er upplýsingu að finna, sem ef til vill skýrir það, hvernig á nafnbreytingu þessari stóð. Samkvæmt Grágás mátti skipta hreppum »í fjórðunga eða þriðjunga eða sem þeir vilja skipt hafa til matgjafa eða tíundaskiptis«.3) Var ákvæði þetta seinna tekið upp í Jónsbók, Kvg. 31 (Frfb. 9). Þessi heimild hefir sjálfsagt stundum verið notuð, þar sem hreppar voru mjög stórir. Nú voru Fljótin öll einn hreppur langt fram eftir öldum, og svo var enn 1703. Hefir það verið bæði fjölmennur og víðlendur hreppur, og mun honum líka frá fornu fari hafa verið skipt i smærri hluta. Hélst sú skipting enn 1703 og segir í manntalinu, að hreppurinn skiptist þá í sex fimmtunga Af þessu má sjá, að hreppnum hefir fyrst verið skipt i fimm hluta. Sú skipting hefir líklega haldist lengi en síðar var sjötta hlutanum bætt við, en þá var það orðin svo rótgróin venja, að tala um fimtungana, að þeirri málvenju var haldið, þótt partarnir yrðu sex. Þessir hreppshlutar hétu hver sinu nafni: Hraunafimtungur, Holtsfimtungur, Stíflufimt- ungur, Brekkufimtungur, Flókadalsfimtungur og Bakkafimtungur4). 1) Jarðabókarskjöl Skagafjarðarsýslu 9, i Þjskjs. 2) Oeconomisk Rejse. I. bls. 260. 3) Grg. I. b. 171, II. 249. 4) Manntal á íslandi árið 1703 bls. 307—312.
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.