Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Side 8

12
inum, sumir þeirra eða brot af þeim jafnvel notað til hleðslu í bæjar-
kampa. Var það trú sumra að af þessu, ásamt fleira kæruleysi, stöfuðu
ýmisleg óhöpp, sem þar steðjuðu að, bæði á fólki og fénaði. — En slíkt
á ekki heima hér, og verður því ekki lýst nánar.
54. Gunnarsholtshjáleiga vestri. Enginn veit upphaf þess
bæjar, en hann stóð vestast á túni gamla Gunnarsholts, og var um
40 fm. milli bæja. Talið var býlið að mati 5 hundruð, og þó með 60
álna landskuld og 2 kvígildum 1711, eða réttum helmingi meira en
algengt var á 5 hundruðum á 19. öld. Jarðabókin gamla nefnir ekki
spjöllin þar sérstaklega, því að þau hlutu að vera sameiginleg með
höfuðbólinu. Slægjulaust utan túns, blástur í högum og hætta af
lækjum. Þó er þar þá fénaður þessi, 2 kýr, vetrungur, 35 kindur og
4 hross. Arið 1803 er landskuldin ekki orðin nema 26 álnir. Eyðing
túns og bæjar hefur orðið eins og í Gunnarsholti, nema heldur fyrr,
því að sandjaðar vesturgárans náði þar föstum tökum nokkru áður,
svo að hjáleigan lagðist alveg í eyði 1829. Þaðan flutti þá Hannes
Bjarnason (29 ára) með konu og 3 börn, að Stórholti á Bakka-
bæjum.
Torfa stóð eftir af túninu, er var slegin sum árin á 19. öld, og lauf-
slægja fyrr, þar sem nú eru berir melar. Nú sést aðeins hálfgróin
rústabunga eftir af býlinu og vottur af 1 hústótt, 4 m. á lengd.
55. Gunnarsholtshjáleiga eystri. Staðið hefir hún sunnan
í sama holti og hin býlin, en líklega laust fyrir austan heimatúnið,
því að þar er drjúgur spölur milli. Grjótbunga lík og í hinni hjá-
leigunni, en hér er samfelldari gróður niður að læknum. Lítil rúst er
þar austan við og þurr vatnsrás milli.
Hjáleiga þessi hefur verið minni en hin, síðast a. m. k., með 30
álna landskuld og 1 kvígildi. Lögð var hún til hcfuðbólsins um 1694,
fremur af þörf þess en fullri eyðingu þá af sandi, og var túnið notað
til slægna. Enda hafði kot þetta verið óbyggt öðru hvoru áður. ,,Hús
öll eru affallin og í burtu“, er sagt 1711, eins og íleira hér.
56. Kornbrekkur (Kotbrekkur að réttu nafni). Þær eru byggð-
ar úr Gunnarsholti og eru fjórði hluíi þess, eins og íyrr er sagt. En
óvíst, hversu langt er síðan, því að ekki er það kunnugt fyrr en 1332.
Bærinn var sunnanundir heiðarbrún, sem er neðsta hraunbrún frá
Heklu á þeim slóðum. — Nær brún sú líka sa. að Reyðarvatnstúni
og n. um Efra-Geldingarlækjartún að Rangá. — Túnið var gott og
nokkuð stórt, laust norðaustur frá hólnum, sem Gunnarsholt III stóð
á, og var og er vegur þar á milli túna. Að matsverði hefur jörðin