Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Side 72

76
nefsstaðir orðnir eign Keldnakirkju, en ekki sést hver hafi gefið eða
hvenær. En þó mun það orðið löngu fyrr. Síðasti ábúandinn á Rauð-
nefsstöðum, Björn Guðmundsson, Árnasonar frá Reynifelli,- átti jörð-
ina, sem Keldna-arf að einhverju leyti. En hann var þá að selja jörð-
ina og ætlaði að hætta búskap þar, sökum heilsulasleika, þegar
ósköpin dundu yfir. Nýi eigandi jarðarinnar, Helgi bóndi Erlends-
son á Hlíðarenda, leigir hana nú Fljótshlíðarbændum til afréttar-
nota.
1 Jarðamatsbókinni 1681 kemur það einkennilega fyrir og lítt
skiljanlega (nema ritvilla sé þar), að jörðin er ekki talin nema 13%
hundraðs. En svo eftir 15 ár, 1696 (þegar búið var að lækka í verði
margar jarðir eftir Heklugosið 1693), þá er jörðin 20 hundruð og
jafnan úr því til 1861, en hækkar þá í 23,2 hundruð. Og landverðið
1932 er 3500 kr. og 1942 4000 kr. Tún var þar gott og engja-
slægjur í ,,fjallinu“ nokkuð víðlendar, en fremur snöggar. Aðalkost-
urinn er mikið og gott beitarland, einkum fyrir sauðfé. Skjólgott í
grösuga hrauninu vestan ár og bæjar, en hrakningshætta í gil í
fjallinu, og erfið smalamennska. En dugnaðarbændur hafa búið á
Rauðnefsstöðum og oft haft þar mikið bú, — aldrei nema einbýli,
svo vitað sé. Til dæmis var áhöfn þar 1711: nautgripir 11, sauðfé
223 og 8 hross. Aldrei hefir þar orðið uppblástur til muna eða jarðar-
spjöll umfram aðra staði, svo að kunnugt sé, fyrr en nú. Þó er sagt
1711, að „engjum spilli mold og grjót í leysingum“.
Bœjarrústirnar hefi ég ekki skoðað, og sleppi þeim, sömuleiðis á
Þorleifsstöðum. En um bæina þar 1930, vísa ég til bókarinnar ,,Rang-
árvellir“, bls. 61—65, og uppdrátta bæjanna.1 Timburhús var reist
þar síðar.
23. Þorleifssta&ir. Þeir eru stuttri bæjarleið neðar en Rauð-
nefsstaðir, við Fiská að vestanverðu. Hamrar nokkrir eru við ána og
bæði túnin, svo að erfitt var um vatnsból, áður en kostað var til þess
að ná vatni heim. Hærra ber á túni og bæ þar en á Rauðnefsstöðum,
og er því víðsýnna og fegurra útsýni.
Allt er í óvissu um fyrstu byggð á Þorleifsstöðum, en langt er
síðan, því að á 13. öld er þar árleg skattskylda um fullorðinn sauð
að Odda, og ef til vill mikið fyrr. Síðar bætist þar við önnur kvöðin,
um tvævetran sauð að Breiðabólstað, og er hún þar föst orðin 1332.
Hversu lengi slíkar kvaðir hafa getað haldizt, fyrir fjárfellum og hall-
1) í bók þeirri eru teikningar af bæjum öllum á Rangárvöllum, eins og
þeir voru 1930, með meira fróðleik.