Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Síða 29

33
ippusson lögréttumaður. Landskuld 1 hundrað. Fyrir 17 eða 18 ár-
um (1693 eða 4?) var tvíbýli og kvaðir hjá báðum. Leigukúgildi 4,
áður 67. í kvaða nafni er 20 álna fóður. (Búpeningi er hér áður lýst).
Fóðrast á heyjum og blöðku og laufi 3 kýr, 1 hestur og 6 geldneyti
og 40 lömb. — „Lauf ljær ábúandinn að slá nokkrum mönnum á
Landi og Rangárvöllum, þá vel fellur. Betalast fyrir 20 hesta af því,
jafnvel 25, líka 30, 5 álnir“. — ,,Túni, engjum og högum spillir
stórum blásturssandur og liggur framvegis undir skaða. Vatnsból er
ekkert nær en í Rangá ytri, fyrir utan rigningar- og snjóvatn, sem
tíðum þrýtur, og er þá vatnsvegurinn mikið til bæjarleiðar lengd.
Torfstunga og rista er slæm og varla brúkandi. Sauðfé gjörir sand-
fjúk skaða, sérdeilis þegar á eftir koma stórvetur. Verður þá sandur-
inn í ullinni svo þungur, að það kann sig ekki að bera“
Athugasemd. Jarðarlýsing þessi gefur efni til athugasemda.
1. Fornu jarðarhundruðin 12 fara undarlega illa saman við 23
hundruðin 1681, og ekki betur við 6 hundruðin 1696. Manni hlaut
því að koma í hug ritvilla, sem þá væri líklegri 6 fyrir 12 (VI fyrir
XII). En svo mun þó ekki vera, því að 3 bókum (1695—99) ber
öllum saman um 6 hundruð.
2. Laufslægjan er alveg furðulega mikil, og hlýtur að hafa verið
á miklu víðlendi. Bóndinn, með slíkan fénaðarfjölda, sem fyrr er lýst,
getur í góðum árum lánað laufslægju í tugum hestburða, ekki aðeins
slægjulitlum nábúum, heldur líka út úr sveitinni. — Gróðri þá ekki
heldur hlíft, fyrir sáralitla þóknun. En hins vegar vafi þó, hvort árleg
hækkun af sandi, mikið meiri í óslegnum víðimelum, hefði ekki flýtt
ennþá meira fyrir uppblæstri eins og á blöðkuhólum.
3. Sandgárinn hefir þá fyrir löngu verið búinn að rífa sig áfram
milli bæjarstæðanna, en bakkar hafa tafið til hliða. Er því líklegt, að
enn um sinn hafi eitthvað verið slegið á gamla túninu, í flestum ár-
um. Og jafnlíklegt, að sandur gæti fokið á nýja túnið, einkum í mikl-
um norðanveðrum. En þrátt fyrir það hefir þó bólað á því býsna
lengi, allmikið á aðra öld, því að þar voru slegnir blettir í bærilegum
árum allt til 1880. En árin 1881—82 o. s. frv. rótaðist þar jarðveg-
urinn burtu, svo sem á fleiri stöðum.
4. Vegalengdin til vatnsbólsins í Rangá sannar það, að þá er búið
að flytja bæinn á þennan stað.
Prestar kvarta. Séra Ormur Snorrason Keldnaprestur (1737—
76) kvartar í bréfi til yfirvalda um þann örðugleika, að prestar hafi
enga jörð til ábúðar aðra en Bolholtið. En það sé á yzta horni sóknar-
innar. ,,Og er mestur partur hennar lands kominn í sandblástur, og
Árbólc Fornlelfafélagslna — 3