Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Side 77

81
Stígssyni bónda þar, Stíg gamla, eins og hann var þá kallaður (f.
1832, d. 1899). Stígur bóndi að Horni var þjóðkunnur smiður, bæði
á tré og járn, og fann upp sjálfur ýmislegt, sem nota þurfti til smíða,
verkfæri og annað. (Um Stíg og smíðar hans sjá Hornstrendingabók
Þórleifs Bjarnasonar, Akureyri 1943, bls. 85—94).
Jens fór að Horni unglingur, til að leita frægðar og frama, eins
og hann orðar það. Horn var þá stórbýli og helzti staðurinn þar
vestra á þessum tímum, margt fólk og félagsskapur mikill. Jens get-
ur um, að þeir, sem þar hefðu dvalizt, hefðu borið sig betur á velli
en aðrir og haft betri og frjálsmannlegri framkomu. Þar voru iðkaðar
ýmsar íþróttir, glímur, leikir og stökk (handahlaup). Jens dvaldist
öllum stundum hjá Stíg gamla og horfði á handtök hans við smíð-
arnar og tók vel eftir öllu. Þar kynntist hann bezt rennibekknum.
Seinna þegar hann fór að eiga með sig sjálfur, smíðaði hann sér
sams konar bekk til að renna í og telur víst, að Benedikt bóndi í
Reykjafirði hafi líka haft sína fyrirmynd frá Horni og ef til vill fleiri.
Jens renndi mikið í þessum bekk í Smiðjuvík, og telur hann, að þar
hafi þessi gerð af bekknum lognazt út af og sé nú ekki til nema þetta
líkan, sem hér um ræðir, enda sé það áreiðanlega elzta gerðin, sem
þar vestra hafi verið. Um uppruna bekksins veit hann ekki annað en
það, sem áður er skráð, og býst við, að enginn núlifandi maður viti
meira.
Hér á eftir fer lýsing rennibekksins eftir líkaninu (sbr. mynd) og
skýringum Jens sjálfs.
Bekklíkanið er 35 sm að lengd og 7 sm að breidd, og sýnir þetta
hlutföllin (sjá mynd). Undir bekknum eru fjórir lágir, en sterklegir
og rammlega festir fætur, en engu að síður var bekkurinn í notkun
látinn hvíla á öðrum föstum bekk, hefilbekk eða einhverju öðru föstu,
og var þá skrúfaður eða negldur á, því að hann mátti ekki vera laus
né heldur hreyfast hið minnsta. Upp af bekknum standa tveir armar
eða uppstandarar, sem kallaðir voru kinnar, sterklegir vel.* 1 Onnur
er nær enda bekksins og er alveg föst í bekknum. Hin kinnin, sem er
um miðjan bekk, er laus, þannig að niður úr henni gengur tappi, sem
leikur í aflangri rauf á bekknum, og er þannig hægt að færa kinnina
son, hafði oft í æsku dregið bekkinn, þegar Benedikt var að renna. —
Kerlingin hafði verið um eitt fet á lengd, og má af því marka stærð bekks-
ins, en Jens Jónsson hefur ekki tekið fram, í hvaða hlutfalli líkanið er við
sjálfan bekkinn.
1) Jakob Kristjánsson í Reykjarfirði sagði mér, að Benedikt Hermanns-
son hefði kallað kinnarnar á í’ennibekknum dokkur (eint. dokka).
Arbók Fornlelfafélagsins — 6