Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Blaðsíða 33

37
Þá er og ólíkleg gleymska og öldungis óvanaleg, að nefna ekki hurðir
i'yrir göngum, búri né eldhúsi, hafi þær veriS til. Bæjardyrahurð nefna
þeir þó, en ekki að hún væri „á járnum“ og með loku eða læsingu, eins
og hvarvetna var siður úttektarmanna.
Eftir Eyjólf bjó í Bolholti (1813—41?) Magnús Björnsson frá
Víkingslæk Ólafssonar, þá Brynjólfur Brynjólfsson (1841 til dauða-
dags 1878) frá Þingskálum, góður bóndi og gestrisinn, eins og kona
hans Kristín dóttir Magnúsar Björnssonar. — Öll áðurnefnd. Hún
dó 1881, og var 8. manneskjan, sem dó í Bolholti á tæpum fimm
árum.
Eftir þetta fólkshrun og fellinn 1882, fór Bolholtið ennþá í eyði,
og var svo í 9 ár. En 1891 byggði þar upp aftur á sama stað Jón
Ólafsson, vinnumaður Keldnaprestsins, séra Skúla í Odda, með hans
aðstoð. Og þótt lítið sé nú eftir af þeirri miklu jörð, hefir byggðin
verið þar varanleg rúmlega hálfa öld. En er nú yfirgefið í fjórða sinn,
vorið 1950. Abúandinn, Böðvar Böðvarsson flutti þá á næsta býlið,
Kaldbak. En þaðan flutti Engilbert að Pulu í Holtum.
70. Svínhagi. Hann er ennþá ofar, og ekki langt frá Rangá,
þ. e. landnámsjörð Björns, bróður Eilífs í Litla Odda. Námu þeir
báðir land upp með Ytri Rangá. Hafa þeir notið gæða úr landnámi
Ketils hængs, og líklegt að Björn hafi í fyrstu helgað sér allt frá Vík-
ingslæk til Rangárbotna eða inn um Næfurholtslönd og allt til Heklu-
hálsa. Að öðrum kosti hefði hann eigi síður getað byggt mikið neðar
og nær bróður sínum. En þótt landnámið hefði verið nokkru minna,
hefir þó fljótt verið af því klippt býsna mikið og margar jarðir. Svo
nærri gengið, að árið 1681 er Svínhagi aðeins talin 13% hundruð,
minni en afbýlisjarðirnar. Sjálfsagt hefir höfuðbólið þá þegar liðið
mikið tjón, og þá ekki síður en hinar nálægu jarðirnar spillzt mjög
á síðasta áratug 17. aldar, því að 1696 er matið hrapað niður í 5
hundruð (er þá samt afgjaldið að Odda: smjör 4 fjórðungar og land-
skuld 36 álnir, en af kóngsparti aðeins 14 álnir). Jarðabókin 1711
segir þó, að Svínhagi sé 20 hundraða jörð haldin að forngildu, og
er líklegt, að svo hafi lengi verið. Hins vegar lítur út fyrir, að jörðin
hafi löngu síðar skánað heldur meira en skemmzt, því að 1861 er
hún færð upp í 9,3 hundruð, og 1800 kr. 1932, en 2100 kr. 1942.
— Skömmu fyrir siðaskiptin eignaðist Oddakirkja þrjá fjórðu hluta í
Svínhaga, en (þá?) síðar, 1641, átti konungur fjórða hluta jarð-
arinnar.1 Partur sá er orðinn bóndaeign (Jón Pétursson á Hliði á
1) Um kóngspart þennan votta þrír menn í Svínhaga 1691: „Að við höf-