Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Blaðsíða 30

34
ófært fyrir prest þar að búa. Meginhluti sóknanna er kominn í sand-
blástur, og örðugt til yfirferðar vegna vegalengdar". Bréfið er dag-
sett á Keldum 1. júlí 1752. (Bps. VI. 13). Síðar kvartar næsti
prestur.
Séra Jón Hinriksson á Reyðarvatni (d. 1810) ritaði bréf til stift-
amtmanns 1. júlí 1785. Segir að lénsjörðin, Bolholt, spillist sífellt
af foksandi og vikri, en mest á síðustu tveimur árum. Nú sé því ekki
kostur að byggja fyrir meira en sjötta hluta af því, sem áður var, en
það voru 4 rd. specie. Það sé og sýnilegt, að jörðin geti aldrei batn-
að aftur. Samkvæmt tilskipun 19. maí 1783 biður prestur stipt-
amtmann að fyrirskipa sýslumanni í Rangárvallasýslu að kalla óvil-
halla menn til þess að meta Bolholtið.
Levetzou stiptamtmaður svarar með 3 línum á sama bréfi og
biður þar sýslumann að segja álit sitt og sannleika um efni bréfsins,
dagsett á Þingvöllum 21. júlí sama ár. Sýslumaður, Jón Johnsen, rit-
ar líka svar sitt sama dag, á sama bréf. Telur jörðina næstum eyði-
lagða. Túnið sé þakið foksandi, sem ómögulegt sé að hreinsa. Af því
sem eftir er af túninu, fékk bóndinn eitt kýrfóður. En af því að hagar
hafi verið víðlendir, sé enn eftir af þeim fyrir 50—60 kindur. Síðast-
liðið ár hafi bóndinn goldið eftir jörðina 1 rd. 2 mörk, og telji hann
víst, að jörðin verði aldrei framvegis byggð fyrir meira en tveggja
ríkisdala afgjald um árið. (Þskjs. A 10, 2).
Óvíst er hvort nokkurt mat eða lækkun þess á Bolholtinu fór fram
í þetta sinn. En menn þeir, sem áttu að álíta, hversu til hagaði um
hleðslu túngarða, eins og getið er um á Víkingslæk, þeir lýsa túninu
í ,,Bjólholti“, í júlí 1787, á þessa leið:
„Túnin eru hér hreint af af foksandi og bærinn sjálfur sést ekki að
standa kunni næsta ár fyrir daglega áfallandi sandfenni. Þar er held-
ur enga steina(I) eður garðhleðsluefni að fá“. Lýsing þessi er ekki
glæsileg, enda leið nú að lokum býlisins á þessum stað, og var algjör-
lega yfirgefið 1789. Þrátt fyrir það, að túnið væri „hreint af“ 1787,
mun grastorfan á hólnum aldrei hafa blásið burt. — Og þótt jörðin
væri í eyði 1803 ,,af sandfoki, vikur og blástur“, þá hélzt torfan og
var víst oft í bærilegu árferði slegið þar töðugæft hey á nokkra hesta,
allt til 1880, en aldrei eftir það. Þá var og slegið oft lauf og blaðka
á marga hesta á heiðarjaðri þar, sem nú er gjörsamlega horfinn í
hraun og sand.
Síðustu ábúendur þar. Eftir húsvitjunarbók er árið 1784 bóndi í
Bolholti (II.) Sigurður Þorgilsson og síðast 1788, en enginn er þar
1789, né heldur þar á eftir. Sigurður var sonur Þorgils bónda á Reyni-