Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Blaðsíða 12

16
þar ennþá, og neðan túna, vegurinn til efri bæjar, bílfær allt að
Næfurholti eins og þúsundum manna er kunnugt frá ferðalagi til
Heklu 1947. Brekknatúnið var stórt og grasgefið á 19. aldar mæli-
kvarða, gaf allt að 200 töðuhesta. Girt var það allt umhverfis með
torfgarði að mestu, og líklega að mestu eða öllu leyti á 19. öld eins
og næstu býli. — Bæjarrústin, með fjósi austan við, og túnið yfir-
leitt, er eins útlits og á Kornbrekkum. Og geta bændur, sem engar
engjar hafa, notað þar slægjubletti, þótt langt sé að flytja. (Eins
og t. d. frá Haukadal 1946). Svona mikið hafa þessi yfirfenntu tún
batnað frá því að vera sandeyri ein að kalla mátti. Og gróðurinn orð-
inn lítill 1936, nema léleg lauf, maðra og dálítil blaðka. Kálgarður
nokkuð stór var neðan við bæinn í skjóli hans eins og algengt var
um Rangárvelli og víðar. Neðan við kálgarðinn hafði líka verið
hvannagarður með blómum nokkrum.
Bændumir síðustu á býli þessu voru feðgar þrír, hver eftir annan,
og samtímis að nokkru leyti frá því um 1811—76. Voru þeir allir
mætir menn og greindir vel. 1. Arni Gíslason frá Ægissíðu (dáinn
1839). Börn hans voru: Ingiríður (d. 1829), fyrsta kona Guðmund-
ar Brynjólfssonar á Árbæ og Keldum; 2. Gísli (d. 1902). Meðal
annars gerði hann nýjan brunn neðst í túninu, djúpan og upp hlað-
inn með tröppum, svo að ganga mátti niður að vatninu. Þá Finnur
(d. 1902). Meðal margra barna hans eru bræðurnir Hákon bóndi
á Borgum (d. 1946) og smiðirnir Gísli og Sigurgeir í Reykjavík.
Oftast var einbýli á Brekkum. Þó voru þar að síðustu bændur
tveir fátækir (Finnur og Guðmundur Þorsteinsson). Þeir flýðu þaðan
árið 1876 vegna sandgára, sem þá var kominn heim á tún. Þar með
var jörðin mannlaus í fjögur ár, svo var fólk þar í tvö ár.1 — Þó að
1) Árið 1881 eru skrifuð á Brekkum Ingveldur Jónsdóttir frá Korn-
brekkum, systir Guðmundar, og hefur hagnýtt þá jörð, en byggt upp í koti
því næst nefnda. Hjörtur ,,snikkari“ Oddsson bæjarsmiður, er þar þá líka
oft til heimilis, síðar bóndi í Eystri Kirkjubæ. — Dæmi eitt hefur Sigur-
geir sagt mér um ógrynni sandfoksins og ofstopa fellisins í sumarmála-
sandbyljunum 1882. Þegar ofviðrinu slotaði, svo að fært þótti til húsa,
gaf að líta dapurlega sjón í borg einni í Brekknalandi. Á fögrum stað og
góðu skjóii, sv. undir hárri brún, milli lækja og litlu vestar en Brekkur II.,
stóðu fjárborgir nokkrar. (Dyr á borgum þeim, eins og alls staðar, voru
svo lágar, að hross kæmust þar ekki inn). Þegar þar var komið að, hafði
sandskafl svo mikill borizt að einni borginni, að hann lokaði dyrunum
gjörsamlega. Þegar farið var að moka frá þeim, var þar fyrst fyrir þeim,
er mokaði (Einar á Bjólu) hrútur mórauður, er verið hafði frískur vel og
fallegur, og er inn úr dyrunum kom, var borgin næsta full af fé, köfnuðu