Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Blaðsíða 69

73
mati miðar jarðabók Árna Magnússonar að því er virðist oft við
fyrri ártölin hér tilfærðu. Þar mun því getgáta en engin vissa, að
Ketla hafi þar áður verið 20 hundruð.1 Þó ber ekki fyrir að synja,
meðan jörðin var látin bera 6 kvígildi. Afgjaldið var oft afskaplega
mikið, og,jarðamatið því líka óeðlilega hátt, fyrir og um siðaskipti.
Ekki eru kvígildin orðin nema þrjú 1711, og hefir lítið eða ekkert
verið farið að ganga á hagana þá, því ekki eru nefnd önnur spjöll en
þessi: „Engjaslægjum litlum, sem voru, hefir Hróarslækur spillt og
borið upp á grjót, eru nú að svo litlu sem engu gagni“. — Ef þessi
lýsing er ekki nokkuð lituð fjasi (og barlómi bænda eins og oft virðist
koma fyrir, í bókinni, til að draga niður væntanlegt matsverð, einkum
að því er snertir heyafla og framfleyting jarðanna, sem víða nægir
ekki hálfri áhöfninni), þá hefir slægjan batnað síðar. Og aldrei hefir
jörð þessi farið í eyði, svo að vitað sé af ágangi einum saman, eða
af þ ví að þar væri ólifandi. Þótt stór blettur hafi evðzt af högum,
hefir túnið haldið sér, án þess að blása upp. En fokið hefir þó mikið
á það að vestanverðu, fyrst 1850, svo árið 1882 og næstu árin þ?v
á eftir.
Þegar Ketlan losnaði úr ábúð Stefáns Brynjólfssonar (eldra, frá
Selalæk) 1888, þá tóku eigendur hana til slægna, sem útengjar íyrir
sig: Ólafur í Selsundi og Ófeigur í Næfurholti. Var þó langur engja-
vegurinn, um 20—24 km. — Urðu þá margir bændur á Rangár-
völlum að sækja heyskap aðra eins leið og sumir lengri, í Oddaflóð
eða Safamýri í sneggjuárum.
Nú nýlega, 1935, var byggður steinbær að nýju, lítið austar en
áður. Stendur hann mikið lægra, meðfram vegna langrar leiðslu
r.eyzluvatns frá dælu (,,hrút“). Er þar láglendi undir brún og
engjablettur út frá túni við krók Hróarslækjar, þar sem hann er til
varnar að austan og sunnan, og um 1850 var búið að afgirða túnið
og nesið með torfgarði, 4V2 km suðvestur frá nýja Gunnarsholti og
2 km nnv. frá Vestri-Kirkjubæ. Gamli bærinn stóð vestar og hærra.
Þar var fagurt útsýni, en erfitt til vatns og langt niður að læk. Bæjar-
rústir miklar sáust þar, en uppfylltar og yfirgrónar.
21. Hraunteigur. Nýbýli. Um miðja 19. öldina er vaknaður
búskaparhugur bóndasonarins í Næfurholti, Halldórs Jónssonar, upp
úr tvítugsaldri. Vill hann þá byggja sér nýbýli í Næfurholtslandi, og
fær leyfi föður síns til byggingar nýbýlis í Hraunteig. Sækir Halldór
1) Orðalagið „meina menn“ og „halda menn“ sýnir, að vantað hefir
jarðabækur og fleiri gögn við lýsing jarðanna.