Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Blaðsíða 39

43
Hausti hjá Keldum, bæði Hvolhreppingar og Landeyingar. Og ekki
spöruðu ábúendur skóginn, eftir því sem kemur í ljós um einn bónd-
ann í Næfurholti. Þegar ofan á óáran og eldgos, sandfok og sauð-
fjárbeit í skóginum bættist ásælni margra hreppa á eina jörð, er eigi
furða, þótt illa færi. Enda er nú svipur hjá sjón að sjá gilskorurnar
gróðurlausar og holtin ber og blásin eða með grassneplum og rótum
út úr rofunum, í stað nærri samfelldra skóga með angandi reyrlykt
og skógarílmi. Skylt er þó að geta þess, að síðan föst regla var sett
um skógarhöggið og eftirlit strangt með því, hafa allir helztu skóg-
arnir batnað aftur til mikilla muna. Og það svo, að sums staðar hefir
þótt nauðsynlegt að grisja og höggva sum árin tvöfalt eða þrefalt
meira en leyft var fyrst. Enda er nú bæði takmarkaðri fjárbeitin en
áður og almenningur sækist ekki eftir hrísinu. Meðal annars vegna
þess, að nú eru allir hættir að nota það í lekaþökin á kofa sína. Árin
öll frá 1899—1940 hefir þó töluvert verið höggvið í allt að 9 ítök-
um, í heimaskógi og Hraunteig, svo og Selsundi og lítið í Haukadal.
— Samtals allt að 373 hestburðir mest, en um 140 hestar minnst,
og yfirleitt lægri tölurnar síðari áratugina. Eitt árið, 1922, voru
höggnir 150 hestar í Hraunteig, til fyrirhleðslu Djúpóss í Þykkvabæ,
annars þar ekki nema 20—30 hestar flest árin. Stólsjarðir þær
9, sem áður eru nefndar, fengu þá leyfi til að fella 1 viðarhest í
Hraunteig fyrir hver 5 hundruð í ábýlinu. Og notuðu það flestir
ábúendur. I sérstöku ítökunum gömlu er Vatnsdalstorfan mesta
skóglendið og flest árin langmest höggvið þar, t. d. 103 hundruð
árið 1899.1 '
Skemmdir. I Jarðabókinni 1711 sést það, hve geysilega Næfur-
holtsskógar hafa verið notaðir. Fyrir utan fyrrnefndu ítökin 19, og
sjálfsagt til fjölda bænda annarra, til húsa og eldiviðar, og í aðrar
þarfir heimilanna, hafa fallið mörg fögur tré í kolagrafirnar. Ábú-
andinn, Þórarinn Brynjólfsson, seldi viðarkol suður um Landeyjar
1) Skýrsla skógavarða: Gríms hreppstjóra í Kirkjubæ og Odds bónda á
Heiði. Dæmi um það, hvað höggvið var á ítökunum árið 1914, er þannig:
Vatnsdalstorfa 150 hestar, Geldingalækur 9 hestar, Gunnarsholt 10
hestar, Hof 11 hestar, Myrkviði 30 hestar, Lambatangi 8 hestar, Breið-
holt 20 hestar, Heimaskógur 25 hestar, Selsundsskógur 70 hestar
og Hraunteigur 48 hestar = 372 hestburðir. Bending er þetta um þá-
verandi magn og grósku skógarins á hverjum stað. Um það hvar ítökin
eru og margt fleira um skógana í Næfurholti, sjá ítarlega grein og upp-
drátt í Ársriti Skógræktarfélags íslands 1946, bls. 78—112, eftir Einar
E. Sæmundsen.