Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1976, Blaðsíða 52
56
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
tungu innri. Ekki skal hér rakin sá langi slóði sem þessar frumrann-
sóknir drógu á eftir sér. Rannsóknir bæjarrústanna í Þjórsárdal
hafa veitt mikilvægar heimildir til menningarsögu íslendinga.
Það er ljóst af því sem hér hefur verið greint á undan að þekking
manna á rústum Sámsstaða virðist ekki hafa aukist að mun eftir
rannsókn Þorsteins Erlingssonar. Þvert á móti gætir misskilnings og
jafnvel afbökunar á heimildum þeim sem Þorsteinn safnaði á sínum
tíma. Rannsókn Þorsteins var gerð á skömmum tíma og því var ekki
að vænta að hún yrði ýkja fullkomin. Þrátt fyrir það var mikill
fengur að þessari rannsókn þegar hún var gerð, og hún varð til þess
að ymprað var á ýmsu sem vakti forvitni. Það var meðal annars þetta
sem olli því að brugðið var á það ráð að endurrannsaka rústir Sáms-
staða 1971.
Framkvæmdir voru hafnar við Búrfellsvirkjun í nágrenni Sáms-
staða 1967. Áður hafði Gísli Gestsson, 1. safnvörður, gert kort yfir
fornminjasvæðið (sjá 8. mynd). Þar sést að allmikil grjótdreif var
vestur undan bæjarhúsunum og einnig miklar rauðablástursleifar.
Þessar minjar voru ekki skráðar að öðru leyti og þeim eytt vorið 1967
(sbr. 1. mynd).
III Rannsókn á Sámsstöðum 1971—1972.
Rannsókn Sámsstaðarústa 1971—1972 var tvíþætt. Annars vegar
var um endurrannsókn bæjarhúsanna að ræða og var hún gerð sum-
arið 1971. Unnið var að henni í tæpa 40 daga á tímabilinu frá 13.
júlí til 27. ágúst. Bæjarhúsin voru rannsökuð í þessari röð: stofa,
búr, vesturhluti skála, kamar, austurhluti skála. Auk greinarhöf-
undar starfaði að rannsókninni Helga Guðmundsdóttir fornleifa-
fræðinemi allan tímann og Gísli Gestsson 1. safnvörður í þrjár vikur.
Hins vegar var gerð frumrannsókn á austasta bæjarhúsinu („úti-
búri“ Brynjúlfs frá Minna-Núpi) og fjósi og hlöðu; var hún gerð sum-
arið 1972. Að þeirri rannsókn var unnið í rúma 20 daga á tímabilinu
frá 5. júlí til 4. ágúst. Húsin voru rannsökuð í þessari röð: „útibúr"
eða „skemma", fjós, hlaða. Auk greinarhöfundar starfaði að rannsókn-
inni Helga Guðmundsdóttir fornleifafræðinemi allan tímann.
Við mælingu og teikningu á rannsóknasvæðinu var notað reita-
kerfi og reitirnir hafðir einn metri á hvern veg. Mælitæki voru
tommustokkar, stálmálbönd, lóð, hallamál, hornaspegill og hæðarmæl-
ir með stiku.