Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1976, Blaðsíða 54

58
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
1 yfirborði mátti frá upphafi sjá móta fyrir bæjarhúsunum og
jafnframt mátti átta sig af teikningu Þorsteins Erlingssonar. Þess
vegna var fremur auðvelt að velja legu lóðskurða. Snemma var ákveð-
ið að a. m. k. tveir lóðskurðir skyldu gerðir í hverju bæjarhúsi. Ekki
var gerður lóðskurður langsum í aðalhúsunum vegna þess að grunnt
var á gólfum og undirstöðum og því lítilla upplýsinga að vænta miðað
við hve tímafrekt það yrði.
Það rask sem gert var við rannsóknina var í fyrsta lagi að ösku-
lagi sem féll í Heklugosinu 1970 var mokað af rannsóknarsvæðinu.
í öðru lagi var það sem lá ofan á gólfum fjarlægt. Oftast var farið
niður úr gólfum við lóðskurði til þess að kanna sjálft bæjarstæðið.
Þetta var gert með þröngum skurðum til þess að raska bæjarrúst-
inni sem minnst.
Lóðskurðir í skála, stofu, búri, fjósi og hlöðu voru gerðir með
þeim hætti að skildir voru eftir óhreyfðir bálkar af upprunalegum
jarðlögum þvert um húsin eða í kross langs og þvers um húsin. Lóð-
skurðir í kamri voru gerðir með því að skipta tóftinni í fernt, líkt
og tertu í fjóra geira, og fjarlægja síðan jarðlagafyllinguna í tveimur
fjórðungum sem áttu andstæð horn. Þannig fást samfelldir lóðskurðir
um tóftina þvera og endilanga. Bálkarnir og geirarnir sem eftir
stóðu voru síðan teknir burt svo að unnt væri að fullgera flatarteikn-
ingu fornleifanna. Þessar graftaraðferðir eru alkunnar í fornleifa-
fræði. Má kalla þær bálkagröft og geiragröft. Geiragrefti er hentugt
að beita þar sem þröngt er eða fornleifar ekki stórar, t. d. við lítið
hús eða litla gröf.
Athuganir og fundnir munir voru skráð jafnóðum og hin ýmsu
atriði komu í ljós, ýmist úti á staðnum, sem auðvitað er æskilegast,
eða að kvöldi vinnudags; það reyndist oft nauðsynlegt vegna veðurs.
Ljósmyndað var eftir föngum.
Að grafa upp fornleifar hefur oft verið líkt við að lesa bók með
því móti að blöðin eyðilegðust meira eða minna jafnóðum og þau
væru lesin. Þess vegna er seint nóg að gert við fornleifarannsókn.
Um margt má segja að rannsókn þessi á Sámsstöðum hafi ekki verið
gerð af þeirri natni og með þeim tækjakosti sem helst hefði mátt óska
sér. Reynt var þó að nýta tímann og þann tækjakost sem bauðst, en
hér fór eins og oftast að fjármunir hlutu að sníða rannsókninni
stakk.