Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1976, Blaðsíða 87

SÁMSSTAÐIR í ÞJÓRSÁRDAL
89
jaðar þessarar neðri byggingar. Hola birtist í vikrinum um 4.5 sm
í þvermál, renndi ég mjóum tommustokk í hana og sýndi hann 20
sm dýpt þegar hann nam staðar í hörðum botni. Hola þessi var
utan við steinana, sú í gær var innan við þá. Þessari holu hallaði
frá múla. Báðar þessar holur hljóta að vera úr þessari neðri bygg-
ingu.“ 1 elstu mannvistarleifunum við G—H fannst jaðarbrot af
járngjallsköku (fundaskrá nr. 88) svo að rauðablástur hefur verið
stundaður á skeiði þessarar elstu byggingar.
Að sjálfsögðu hafði ekki orðið vart við þessar byggðaleifar við
fyrri rannsóknir á Sámsstöðum. Helst virðist mega ætla af þessum
fátæklega vitnisburði sem hér hefur verið dreginn fram að hús hafi
verið þar undir sem skálinn er. Hafi norðvesturhorn þess ef til vill
verið undir skála nálægt búrdyrum og norðurveggur legið þaðan
í átt að dyrum skálans ofan á. Holur þær sem fundust eru ef til vill
hliðstæðar holum þeim sem fundust við veggi einnar af skálatóft-
unum í Hvítárholti í Hrunamannahreppi.84
Mesta breidd sem sjáanleg er á húsi þessu er 2.5 m og mesta lengd
rúmir 6 m. Gæti það hafa verið bæði breiðara og lengra. Utan þess
að norðanverðu hefur ef til vill verið stétt eða steinlögn.
VI Tímasetning foniminjanna.
A. JarðlagaskÍTpan.
1) Neðstu lög: húsastæðin.
Þegar litið er á kort með jafnhæðarlínum af bæjarstæði Sámsstaða
og umhverfi þcirra, sést að bærinn hefur staðið á nokkurs konar
hæðarrana sem teygist til suðvesturs frá Sámsstaðamúla. Tvennt
virðist helst koma til greina til að skýra þennan hæðarrana. Annars
vegar að berggrunnurinn sé þar hærri en umhverfis og hins vegar
að laus gosefni hafi safnast undir múlann á þessum stað og áfallin
gosefni hafi einhvern veginn sloppið undan ágangi vatns og veðra
þarna.
Það kom í ljós við rannsóknina að Sámsstaðabærinn hefur verið
byggður á alldjúpum ljósum gjóskuhaug. Mun sú gjóska hafa fallið
í Heklugosi, sem reyndar er helst þekkt af gjóskunni sjálfri, H3.
Samkvæmt athugunum Sigurðar Þórarinssonar virðist Heklugos
84 Þór Magnússon (1973), bls. 24.