Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1985, Page 129

RÚSTIRNAR VIÐ RÉTTARFELL OG LEIÐÓLFSFELL
133
verið „margt bygða“ á þessum slóðum. Kringum Leiðólfsfell er víðlent
graslendi enn í dag, en líklegt er að þar sé vetrarríki talsvert, því hæðin
yfir sjó er um 300 m. Austan undir fellinu rennur Hellisá og hefur svo
verið frá því að Skaftáreldahraun rann, en fram til þess rann áin vestan
við fellið. Jarðvegur er þykkur einnig á þessu svæði yfirleitt, og svo er
einnig austan í fellinu. Par liggja jarðvegstorfur upp eftir hlíðinni,
nokkuð þó sundurskornar af giljum, sem sum eru gróin. Þeir sem
þekktu þetta svæði best hafa vitað um rústir mannvirkja þar og því
gerði Brynjúlfur Jónsson frá Minna-Núpi sér ferð þangað og gerir grein
fyrir athugunum sínum í Árbók 1909, bls. 13—14. Hér verður aðeins
staldrað við þar sem hann lýsir rústunum. Hann segir m.a.: „Ofarlega
á vesturbakka eystra gilsins, eigi all langt frá hjallabrekkunni, er tóftar-
brot sem liggur langs með gilinu og svo nærri því, að austurveggur
tóftarinnar er fallinn í það. Þar er það mjög grafið og sést hleðslugrjótið
þar hrapað niður lengra og skemra ofan moldarbrekkuna." Þann 11.
okt. 1984 kom ég að þessum rústum. Ljóst er að þar hafa nánast engar
breytingar orðið frá því að Brynjúlfur var þar. Rústin á gilbarminum er
eins, og dreif af hleðslugrjótinu enn í gilvanganum. Áhugi minn fyrir
þessari rúst snerist fyrst og fremst um það, frá hvaða tíma hún væri. Ég
hreinsaði því frá norðvesturhorni byggingarinnar, því heita mátti að
það stæði út úr rofinu. Kom í ljóst að þar er undirstaðan óhreyfð og að
nokkru úr stórum steinum. Það virðist því vera grjót úr efri hluta
veggjarins, sem hrunið hefur í gilið. Undirstaðan gæti því öll verið
óhreyfð, en ekki hafði ég tíma til að kanna það. Ég lét mér því nægja
að grafa frá þessum hluta undirstöðunnar. Það er stór og vel lagaður
steinn (3. mynd) og í ljós kom að hann liggur ofan á þykka, svarta
öskulaginu margumtalaða, en upptök þess eru í cldstöðinni vestan við
fellið. Það er því svo að sjá sem þessi mannvirki öll séu frá nokkurn
veginn sama tíma og því ekki frá landnámsöld. Um aldur gosstöðvanna
við Leiðólfsfell má bæta því við að í þessari ferð gat ég safnað gróður-
leifum undan gosmalarlagi sunnan við fellið. Standa nú vonir til að
hægt verði að aldursákvarða þær með C14 aðferð og ætti þá málið að
skýrast. Það skal tekið fram að svæðið kringum Leiðólfsfell var ekki
kannað mcð tilliti til fleiri mannvirkja, en garðlag er þar allgreinilegt á
sléttu góðan spöl neðan við rústirnar. Varðandi aldursákvarðanir með
hjálp öskulaga á þessum slóðum er vert að hafa í huga að eldstöðvar eru
þar margar fyrir utan þær, sem mest virkar hafa verið svo sem Katla og
Grímsvötn. Kunna sumar þeirra að hafa gosið oftar en einu sinni. í því
sambandi má nefna að vitað er um að a.m.k. 4 gos hafa á nútíma orðið
í dalnum sem verður milli Fögrufjalla og Blængs-Varmárfells-Galta.