Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Årgang

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1985, Side 132

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1985, Side 132
136 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS HARALDUR MATTHÍASSON HEIÐNAREY Barðastrandarsýsla cr mjög vogskorin. Ganga firðir margir og langir frá Breiðafirði inn í landið, cn milli þeirra cru nes, stór að sama skapi. Eitt hið mesta er milli SkálmarQarðar að austan og KerlingarQarðar að vestan. Það er að lögun sem rétthyrndur þríhyrningur, og snýr langhliðin gegnt austri, að Skálmarfirði, önnur skammhlið til norðvesturs, að Kerlingarfirði, en hin til suðvesturs og veit til hafs. Nesið tengist með mjóu lágu eiði við annað nes, sem gengur fram milli Vattarfjarðar og MjóaQarðar. Allt nesið sunnan eiðisins cr eitt samfellt fjall, hamrar hið efra, en neðar snarbrattar skriðuhlíðar beggja vegna allt í sæ niður. Þar hafa því leiðir vcrið afar erfiðar, áður en vegur kom. Nesið nefnist Skálmarnesfjall. Talsvert láglendi er undir þeirri hlíðinni sem snýr til hafs, og eru þar nokkrar bújarðir. Syðst og austust þeirra er kirkjustaðurinn Skálmarnesmúli. Syðsti hluti nessins hcitir nú Skálmarncs, og hefur bærinn heitið svo áður, svo sem fram kemur í Sturlungu. Yzt heitir þó Haugsnes. Nafnið Skálmarnesfjall hefur verið dregið af bæjarnafninu, en sennilcga hefur nesið allt heitið upphaflega Skálmarncs. Mikill eyjaklasi liggur út af Skálmarncsi. Yzt er Heiðnarey, til suðvesturs frá nesinu, og er hún raunar stök utan við cyjaþyrpinguna sjálfa. Er rúmlega hálfrar stundar ferð með vélbáti þangað frá nesinu. Ég og kona mín komum í cyna 1. júlí 1984. Eyin er ekki stór, mest frá norðri til suðurs, hæst að norðan, 13 m samkvæmt landabréfi. Er þar dálítill klettur út til hafs að norðan og norðvestan. Öll er eyin vaxin feikna miklu hvann- stóði, og hefur það mest komið á síðustu áratugum að sögn bóndans í Skálmarnesmúla, Jóns Finnbogasonar, er flutti okkur í eyna. Mikill jarðvegur er á eynni, allur útgrafinn lundaholum. Heldur er ógreitt að ganga um eyna, og veldur bæði hvönnin og holurnar. Hvammur er á eynni miðri, snýr til suðausturs, nær niður að sjávarklöppum. Hann er fallcga bogamyndaður í hálfhring, um 30 m að þvermáli. Klettabelti lágt er í brúninni, sem veit til lands, um 1-2 mannhæðir, og eru það að mestu stórbjörg. Rétt innan við klettabeltið vestanvert er eitt stakt bjarg mjaðmarhátt, nær ferhyrnt, flatt að ofan, svo sem borð væri, um 2 m langt frá norðri til suðurs, cn um 1 Vi m frá austri til vesturs. Steinn þessi heitir Blótsteinn, en hvammurinn Blóthvammur, allur vaxinn hvönn, svo sem er annars staðar á eynni. Munnmæli herma, að á þessum stað hafi verið framin blót eftir kristnitöku, er launblót töld- ust vítalaus, yrði vitnum ekki við komið. Segir svo í sóknarlýsingu, að í upphafi tvímánaðar (þ.e. seint í ágúst) hafi bóndinn í Múla flutt gegn hæfilegu gjaldi þá út í eyna, sem vildu blóta þar (sjá Kálund I 538-39). Um sannindi þcssarar sögu verður auðvitað ckkert fullyrt fremur en margt annað, en vcl hcfði staðurinn vcrið til slíks fallinn. Sjálfur er hvammurinn fallegur, veit til suðausturs, og sést því ekki í hann frá landi. Eyjan er allmjög stök þar á firðinum og auðvelt að skyggnast um cftir ferðum þeirra sem kynnu að hafa viljað ljósta upp launblótinu. Þá hlýtur einnig að hafa verið mjög fáförult fram á nesið sökum þess hve langt það er, en vegur mjög illur báðum megin. Saurlífisgjá hefur verið nefnd þar á eynni. Hún þekkist þar ekki nú, enda er þar fátt um gjár. Helzt væri að nefna bjargskoru eina, sem liggur upp í eyna að norðan, en allt er óvíst um það.
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186
Side 187
Side 188
Side 189
Side 190
Side 191
Side 192
Side 193
Side 194
Side 195
Side 196
Side 197
Side 198
Side 199
Side 200
Side 201
Side 202
Side 203
Side 204
Side 205
Side 206
Side 207
Side 208
Side 209
Side 210
Side 211
Side 212
Side 213
Side 214
Side 215
Side 216
Side 217

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.