Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1995, Side 92

96
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Ekki ber myndin með sér hvaða atburður þetta er. Hún er ódagsett og
ómerkt, þótt handarverk Gröndals leyni sér ekki, en ekki er við að búast að
þetta sé tilbúinn atburður listamannsins. Enda er hér um raunverulegan at-
burð að ræða, sem getið er í samtímaheimildum.
Skipsbrunans er getið í blöðum, í Isafold 2. júní árið 1900, daginn eftir að
hann varð, og í Reykvíkingi blaði Valtýs Breiðfjörðs, en þó ekki fyrr en 1.
júlí. Frásögn Isafoldar er ítarleg og skal hún til gamans og fróðleiks tekin
upp hér öll, þar sem hún kemur svo vel heim við myndina. I Reykvíkingi
gætir nokkurrar beiskju í garð yfirvalda yfir því að ekki skyldi skörulegar
gengið fram í að bjarga því sem hægt hefði verið af farmi skipsins, en hann
virðist allur hafa ónýtzt.
Frásögn Isafoldar er svohljóðandi:
„Skipsbruni. Reykvíkingar gátu fátíða sýn að sjá í gærmorgun, er þeir
komu á flakk: skip í ljósum loga hér á höfninni.
Það var gufuskipið Moss (163 smál., skipstj. B. Eriksen), er hingað var
komið í fyrra dag frá Mandal með timburfarm, er fara átti sumt hingað og
sumt til Olafsvíkur og Hvammsfjarðar.
Það ætlaði inn að Kirkjusandi í gær með nokkuð af farminum, tilhöggvið
timburhús, fiskgeymsluhús, handa Th. Thorsteinsson konsúl og hafði því
verið kynt undir gufukatlinum í fyrri nótt. Hafði milligerð milli eldstóar og
kolastíu verið úr tré og hún líklega heldur fornfáleg; það er nú úrelt og bann-
að í nýrri skipum. Hefir kviknað þaðan í kolunum. Kvað hafa borið á því einu
sinni áður í vor á siglingu, en tókst þá að slökkva.
Nú fundu skipverjar eigi fyr en eldurinn var orðinn býsna-magnaður og
fengu í sama mund vísbending frá herskipinu Heimdalli, er lá á höfninni,
um að forða sér hið bráðasta, vegna hættu frá gufukatlinum, ef hann spryngi.
Þeir fóru og hröðuðu sér því burt á uppskipunarbát, sumir fáklæddir, og
mistu fatnað sinn og farangur allan.
Gerð var í sama mund tilraun frá Heimdalli að slökkva, með gufuslökkvi-
dælu herskipsins, en það varð árangurslaust. Stóð skipið brátt í björtu báli,
ásamt bátum þess og trjáviðnum á þilfarinu.
Með því að mikill bagi hefði að því orðið og skemd á höfninni, ef skipið
hefði sokkið þar, sem það lá, fekk bæarfógeti Heimdellinga til að fara og
losa um akkerisfestina. Rak þá skipið, eins og til var ætlast, upp að Örfiris-
eyarsporði, og staðnæmdist þar, er það kendi niðri.
I sama mund gerði yfirmaður á Heimdalli það fyrir orð konsúlsins norska,
hr. Th. Thorsteinssons, að hann lét skjóta 4 sprengikúlum á skipið, í því skyni að
hleypa í það sjó, til þess að stilla eldinn, áður en það brynni alt til kaldra kola.
Varð að því lítið lið, með því að skipið var úr furu og alt vatnsósa, svo að því var
líkast sem kúlurnar kæmu í kvoðu eða njarðarvött. Hvert slíkt skot kostar 30 kr.