Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1995, Page 109

KIRKJA OG KIRKJUGARÐUR í NESI VIÐ SELTJÖRN
113
fyrr en eftir 1750 og fyrir þann tíma voru biskupsvísitatíur of strjálar til að
hægt sé að vera viss um að í þeim sé getið allra viðgerða og endurbóta. Af
sögu kirkjuveggjanna á seinni hluta 18. aldar má ráða að þurft hafi að end-
urhlaða suðurvegginn á um 20 ára fresti en norðurvegginn líklega sjaldnar
og má vera að uppbyggingin 1768 hafi stafað af því að rifið hafði verið ofan
af veggnum til að komast að þiljum kirkjunnar og gera við þau, en ekki af
því að veggurinn hafi strax verið orðinn hrörlegur eftir endurhleðsluna
1756. í lýsingum á þaki, súð og þiljum kirkjunnar kemur skýrt fram að aust-
ur og suðurhliðar kirkjunnar urðu mun verr úti og er þar vafalaust um að
kenna ríkjandi vindáttum í rigningum.
I elstu lýsingu Neskirkju frá 1678 kemur ekki fram hvort í henni var tré-
gólf,40 en í vísitatíu frá 1724 er getið fjalagólfs í kór og sagt að það sé sum-
staðar nokkuð hrörlegt.41 Þils eða fjalagólfs í kór er enn getið í vísitatíum
1748 og 175842 en moldar- eða hellugólf laefur líklega verið í framkirkjunni
því í prófastsvísitatíu frá 1767 er þess getið að fjalagólf hafi þá nýskeð verið
lagt í gang framkirkjunnar.43 Umbæturnar héldu áfram því 1769 var komið
nýtt fjalagólf í kórinn og milli sætanna í framkirkjunni en það ber líklega að
skilja svo að þar með hafi verið komið trégólf í alla kirkjuna.44 1780 er svo
komist að orði að súð og fjalagólf sé í mestallri kirkjunni.45
Greinilegt er af vísitatíum að kirkjubyggingin var farin að verða hrörleg
um miðja 18. öld en þó var haldið áfram að lappa upp á hana, sérstaklega
eftir að Bjarni Pálsson tók við kirkjunni 176246 og var meðal annars sett í
hana loft milli 1764 og 176647 og byggður klukkuturn, fyrst að því er virðist
uppi á mæni kirkjunnar milli 1774 og 1775.48 Prófastinum þótti sú bygging
hið mesta óráð, þar sem hann óttaðist að kirkjubyggingin sjálf myndi ekki
þola þessa viðbót, og skipaði hann að turninn yrði færður og settur framan
við kirkjuna „eins og annarsstaðar gjörist."49 Eitthvað dróst að úr þessu yrði
bætt en 1780 var kominn klukkuturn upp af framkirkjunni „sem hvílir á 4
stólpum, þeim 2 löngum fyrir framan kirkjuna, en hinum styttri er hvíla á
súðinni."50 Svo virðist því sem turninn hafi verið færður og settar undir
hann stoðir framanvið kirkjuna og hefur þá væntanlega verið gengið í gegn-
um klukknaturninn til að komast inn í kirkjuna.
í vísitatíu árið 1780 taldi Finnur Jónsson biskup að kirkjubyggingin væri
svo gölluð og hrörleg að hið fyrsta þyrfti að byggja nýja, og þá svo stóra að
dygði fyrir söfnuðinn, en honum var tjáð að mikið vantaði upp á það í hinni
gömlu kirkju.51 Árið 1781 bar sóknarmönnum saman um að húsið væri á fall-
anda fæti og ekki messufært nema í góðu veðri „hvörs vegna bráð nauðsyn
krefur aðgjörðar og nýrrar byggingar kirkjunnar."52
Árið 1785 var byggð af grunni ný kirkja í Nesi. Ekki kemur fram í lýsing-
um á henni, frekar en hinni fyrri hvar hún stóð, né er hægt að sjá livort hún