Eimreiðin - 01.01.1895, Blaðsíða 25

25
en vænta mátti, heldur kom það til af því tvennu, að byggingar
þær og áhöld, er þar til heyrðu, voru miklu kostnaðarmest, og að
þar gafst verzlunarfjelaginu helzt færi á að köma við klækjum sínunr.
Reynslan sýndi brátt, að ullariðnaðurinn var sú grein stofnananna,
er líklegust var til að verða arðsöm.
Verzlunin var rekin á kostnað konungs frá 1759—1763 og
voru á þessu tímabili eigi lagðar neinar tálmanir eður höpt á frarn-
vöxt stofnananna, enda tóku þær nú stórum framförum. Ar frá
ári jókst á'vinningurinn af ýmsum iðnaðargreinum þeirra, einkum
klæðagjörðinni, sútuninni, færasnúningnum og brennisteinssuðunni.
Leit þannig út fyrir að stofnanirnar mundu koma að tilætluðum
notum, ef eigi bæri neitt óhapp að höndum. A árunurn 1752—1764
höfðu alls 728 manns notið atvinnu við þær, og höfðu allmargir
þeirra síðar meir verið sendir út um land til að veita mönnum
tilsögn í vefnaði og meðferð ullar yfir höfuð. En stofnanirnar áttu
því miður eigi lengi þessum dýrðardögum að fagna. 1763 ákvað
stjórnin að selja skyldi nhinu almenna verzlunarfjelagi« verzlun lands-
ins á leigu, og um leið gekkst hún fyrir þvi, að stofnanirnar voru
sameinaðar verzluninni; hugðist hún með þvi mundu korna í veg
fyrir deilur framvegis. Skúli var þó eptir sem áður aðalforstöðu-
maður stofnananna og vildi hann stöðugt auka þær og færast meira
og meira í fang, en nú var hann eigi lengur einráður. Atti hann
við ramman reip að draga þar sem var fjelagsstjórnin, er eigi vildi
heyra getið um kostnaðarauka, heldur fylgdi þeirri reglu að spara
í öllum greinum.
Eptir að stofnanirnar höfðu verið sameinaðar verzluninni, báru
ýms atvik að höndum, er virtust svo sem benda til þess, að sá
fjelagsskapur rnundi eigi verða happasæll. Skömmu eptir sameining-
una brann nokkuð af ullarverksmiðjuhúsunum í Reykjavík og nam
skaðinn 3275 dölum. Nokkrum árum áður (1760) hafði fjársýki
borizt til landsins og greip hún smátt og smátt um sig, en eptir
1763 tók hún að gevsa um allt Suðurland, og varð Skúli að senda
í lestaferðir norður í land til að kaupa ull, svo ullariðnaðinum yrði
haldið áfram, og er fjársýkin breiddist enn meir út, sendi hann eptir
ull frá Kaupmannahöfn til þess að vefnaðurinn eigi með öllu legðist
niður. Varð þetta eins og nærri má geta ærið kostnaðarsamt og
þóttist fjelagið eigi geta risið undir því. Sendi það Ara nokkurn
Guðmundsson, er verið hafði kaupmaður á Finnprörk, til landsins
til þess að annast verzlun í Reykjavík og takast á hendur stjórn