Eimreiðin


Eimreiðin - 01.01.1895, Síða 27

Eimreiðin - 01.01.1895, Síða 27
27 leystist upp. Nú var það eigi lengur íjelagið, heldur konungur eða öllu heldur stjórnin, er átti að svara til sakar í málinu, og urðu því aðrar horfur á því. Var málið loks jafnað með sætt 1779, og galt konungur hluthafendum 14,937 dali til að sleppa öllu tilkalli til stofnananna. Upp frá því hafði hvorki Skúli nje aðrir hinna gömlu hluthafenda neitt með þær að gjöra. Eptir sættina voru stofnanirnar eins og verzlunin reknar á kostnað konungs, en hann skaðaðist að mun á hvorumtveggjum og trjenaðist að lokum upp á því. Var verzlunin eins og kunnugt er gefin frjáls 1787 og ákveðið að selja skyldi verzlunarhús öll og vörur. Stofnununum hrakaði sí og æ, mest af hirðuleysi verzlunar- stjórnarinnar, og eigi gengu þar 1780—81 nerna 1-—2 vefir og það eigi nema öðru hverju. Var því í orði haft að leggja þær niður, en Jón Eiríksson fjekk því afstýrt rneðan hann lifði; kvað hann skaðann stjórninni sjálfri að kenna, er sett hefði ónytjunga til að veita þeim forstöðu, og hefði Skúli sýnt fram á, að þær mættu vel bera sig. Eptir lát Jóns voru þær þó seldar, og mun Petræus kaupmaður í Reykjavík hafa keypt flest húsin, en eptir þann tíma lögðust verksmíðar smátt og smátt niður. Þó var þar enn eitthvað gutlað við ullariðnað fyrst framan af þessari öld, en eigi er mjer kunnugt hve lengi. Þessi stutta frásögn um upphaf, vöxt og afdrif iðnaðarstofn- ananna vona jeg að nægi til þess að sýna mönnum fram á, að eigi lá allt lif í dái á íslandi á 18. öld, heldur bera þær vott um framtakssemi, þrek og þolgæði, sem vel er þess vert, að þvi sje haldið á lopt og sem vel mætti verða til fyrirmyndar hverjum tima sem er. Þegar stofnanirnar fyrst komust á fót, mátti nærri því svo segja, að verzlunarfjelagið hefði ráð þeirra í hendi sjer, og er það sannarlega eigi meira en skylt, að tjá þeim mönnum lotningu og þakklæti, er eigi einungis báru þær óskaddar yfir alla brotsjói haturs og erfiðleika, heldur jafnvel efldu þær til að gefa af sjer fje. Að ryðja braut þar sem engin er fyrir, að visa komandi kyn- slóðum veg til framfara er ætíð lotningar og þakklætisvert. Iðnaðar- stofnanirnar urðu að visu engin gullnáma, eins og sumir fáráðlingar í fyrstu höfðu búizt við, en vel mátti svo segja, að þær um tima væru komnar á góðan gróðaveg. Þvi fór fjarri að Skúli ráðstafaði fje þeirra sparsamlega; hleypti hann þeint opt og tiðum í kostnað, sem vel hefði mátt hjá komast og sem eigi miðaði til þess að auka tekjur þeirra eptir á. Lá þetta í því, að Skúli hafði stöðugt hina

x

Eimreiðin

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Eimreiðin
https://timarit.is/publication/229

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.