Eimreiðin - 01.01.1895, Qupperneq 34

34
sanna það, að veikinni veldur baktería ein; það er svepptegund,
sem er miklu minni en svo, að hún sjáist með berum augum. Hún
timgast ekki nema í líkömum manna og ýmsra dýra, en getur
lifað svo mánuðum skiptir þur í loptinu, ryki, fötum, o. s. frv.
og náð aptur þroska og tírngun, ef hún kemst í dýr. Suðuhiti
drepur hana.
Þessi sama bakteria getur einnig valdið átu i beinum og liða-
mótum, sárum á hörundi, bólgu í eitlum (»kirtlaveiki«); í suttu
máli, hún veldur þeirri veiki, sem einu nafni er nefnd berklasótt.
Svo er hún kölluð af því, að í öllum tegundum hennar má finna
einkennilegar örður í hinum sjúku líkamspörtum. Þær sjást varla
með berum augum og eru kallaðar berklar1. Lungnatæring er ein
tegund berklasóttar; hún er með öðrum orðum berklasótt í
lungum.
Lungnatæring ræðst einkum á ungt fólk, frá fermingu og
fram á þrítugsaldur. Börnum þeirra, sem hafa veikina, er miklu
hættara en öðrum. Veikin er optast hægfara í fyrstu, svo að það
er einatt erfitt fyrir sjúklingana að segja nákvæmlega, hvenær þeir
hafi fengið hana; en opt byrjar hún eptir mislinga, andarteppu-
hósta (»kighósta«) og inflúenzu. í fyrstu fá sjúklingarnir hóstakjölt,
optast þurrahósta, en smámsaman ágerist hóstinn og það fer að
koma uppgangur, slím, síðar graptarblandað, opt með blóðrákum.
Margir fá verulegan blóðspýting, stundum geysilega mikinn; stund-
um kemur hann svo snemma í veikinni, að sjúklingarnir segja,
að hún hafi byrjað á þann hátt. Flestir sjúklingar rnissa snemma
matarlyst, og opt fá þeir hitasóttarköst, einkum síðari hluta dags.
Þeirn hættir mjög til að svitna í svefni. Af öllu þessu sjer optast
fljótt á þeim; þeir verða fölleitir og megrast; þeir verða mæðnir,
1 fyrstu aðeins við áreynslu, en síðar fá þeir andþrengsli, þó þeir
haldi kyrru fyrir. Smámsamau dregur af sjúklingunum og þeir
hætta að geta dregizt í fötin. Megurðin verður afskaplega mikil
og loks veslast þeir upp. Margir fá undir andlátið sár innan í
barkakýlinu, hæsi og sárindi þegar þeir renna niður matnum; eða
sár detta innan í garnirnar rneð lítt stöðvandi niðurgangi.
Aðrir sjúkdómar 1 lungunum, t. d. sullaveiki, geta hagað sjer
Aðrar þjóðir hafa látið sjer sxma að taka nafnið upp í mál sín. Slík arða
er á flestum málum nefnd »tuberkel« (áherzlan á »berk«) og veikin »tuber-
kulose«. Mjer virðist íslenzkunni eklti vera vandara um en öðrum málum.
Orðið berkill ei myndað a sama hatt og biskup af episeopus o. s. frv.