Eimreiðin - 01.01.1895, Síða 45

45
(sbr. heimskur o: sá sem ávallt situr heima, að hleypa heimdraganum, heimskt
er heima alið harn o. s. frv.). Margt fleira mætti til tina þessu likt.
Pað, sem hjer hefur verið bent á i almennum orðum, munum vjer
nú skýra smátt og smátt betur i riti voru með þvi að láta það flytja
smágreinar úr menningarsögu landsins, er lýsi ýmsum atriðum í lífi og
háttum forfeðra vorra, og vonum vjer, að slíkt geti orðið bæði til skemmt-
unar og fróðleiks. Mun það þá og koma æ betur og betur i ljós, að
vjer getum lært margt og mikið af þeim, og að eigi hefur verið orðum
aukið, það sem sagt er hjer að framan, þótt sumum nútiðarsonum lands-
ins kunni að þykja hart að verða að trúa því.
I. Vdtrygging á þjóðveldistímanum.
Hjá öllum þjóðum, sem teljast vilja til hins menntaða heims, er
það nú almennur siður, að vátryggja bæði hús, húsgögn, skepnur og
vörur i sjóðum, sem til þess eru stofnaðir. Til þess að koma slíkri
reglu á, hefur sums staðar orðið að þvinga menn til þess með lögum
(t. d. i Danmörku), en á slíkum þvingunarlögum hefur ekki þurft að halda
nema skamma stund, þvi mönnum hefur brátt lærzt að nota sjóðina af
frjálsum vilja, og nú er svo komið, að engum dettur i hug að eiga
óvátryggt hús, og allir, sem nokkra forsjálni hafa, vátryggja líka hús-
gögn sin og skepnur.
Vjer Islendingar erum i þessu sem mörgu öðru langt á eptir öðrum
samtiðarmönnum vorum. Vjer eigum engan sjóð til þess að vátryggja
hús vor í, og utan kaupstaða rnunu sárfáir vátryggja hús sín og bæi.
Pað sýnir bezt, hve tilfinningin í þessu efni er sljó hjá oss, að það eru
ekki mörg ár siðan, að hús brann þrívegis til kaldra kola hjá einhverjum
hinum bezt menntaða og ráðdeildarmesta bónda landsins (Einari heitnum
Asmundssyni i Nesi) án þess að hann hefði vátryggt það. I kaupstöðum
vátryggja menn reyndar víða hús sin, enda eru þeir sums staðar skyld-
aðir til þess, en menn hafa hvorki mannrænu nje fjelagslyndi í sjer til
þess að stofna innlendan ábyrgðarsjóð, heldur greiða menn vátryggingar-
gjald sitt i erlenda sjóði og láta þannig allan hagnaðinn renna út úr
landinu, og getur sú upphæð, er menn þannig kasta á glæ, numið eigi
alllitlu á löngum tima. Tannig hefur til dæmis að taka Reykjavíkur bær
einn greitt um 70,000 kr. i vátrygging»rgjald á síðustu 20 árum, en á
sama tíma hafa komið aptur inn i bæinn til skaðabóta einar 13,500 kr.
Má af þessu sjá, hversu mikið fje á þennan hátt rennur út úr landinu.
Alþingi hefur nú á síðustu þingum haft til meðferðar frumvarp um
stofnun innlends brunabótasjóðs, en það frumvarp hefur mætt töluverðri
mótspyrnu, og þvi eigi enn komizt gegnum þingið. Nú hefur þingið
skorað á stjórnina að undirbúa málið og leggja nýtt frumvarp í þessa
stefnu fyrir næsta þing.
Aðalskilyrðið fyrir því, að innlendur brunabótasjóður geti þrifizt, er
það, að húseigendum sje gert að skyldu að vátryggja hús sín í honum.
En þetta þykir sumum allt af ófrjálslegt, og sumir (t. d. Reykjavikurbær)
berjast með hnúum og hnefum á móti því, af þvi þeir eru bræddir um