Eimreiðin - 01.01.1907, Blaðsíða 22

22
Gerum ráð fyrir, að þetta samband væri fullkomið í mannfélaginu.
í’á yrði heimurinn fullkomin veröld. Athugum nú eitt — ég hefi ein-
ungis tíma til að drepa á það með sárfáum orðum, sem við þyrfti vand-
legrar útlistunar. Yrði mannkynið gjört fullkomlega trúrækið, kæmist
það, með öðrum orðum, í rétt samfélag við Guð, þá hættu boðorðabrot
og brestir, glæpaverk hyrfu af jörðunni, örbirgð yrði ekki til. Ef allir
menn í veröldu, sem í dag lifa, hlýddu Guðs lögmáli, elskuðu og aðstoð
veittu hverir öðrum, mundi öreigavolæðið óðum hverfa úr sögunni; sjúk-
dómar færi sömu leið, því að þeir þýða æfinlega brot á Guðs milda og
kærleiksríka lögmáli — á einhvern hátt. Svik í viðskiftum mundu hætta;
spilling í allsherjardeilum sömuleiðis; harðstjórn annarsvegar og auðvirði-
leg þrælslund hinsvegar liði líka undir lok. Styrjaldir mundu og hætta,
enda mundu allir menn kannast hyerir við frændsemi annarra eins og
bræður undir einu og sama þaki hins sameiginlega föður. Alt böl, í einu
orði að segja, mundi hverfa, yrði veröldin fullkomlega guðrækin, eða
kæmust allir menn í rétt samfélag við Guð og rétt samband hverir við
aðra. Hefur yður nokkurntíma komið það í hug, að siðmenning vor
nær þangað að og er ekki lengra komin en að vér trúum á Guð ? Það
eru ekki málþræðir eða talþræðir, járnbrautir né gandar rafmagnsins né
flugbelgir og loftför, né heldur skipin, sem þekja höf og hafnir, ekki
heldur nokkrar undravélar eða nýjar uppgötvanir eða lírræði til að fá
vald yfir veraldarinnar frumefnum og höfuðskepnum, — ekkert af
þessu er það, sem veitir mönnum sanna siðmenning. Það eru ekki
bókmentir, ekki sönglist, braglist né aðrar listir, sem gjöra heiminn
góðan. Herbert Spencer — maður sem ekki er ráðlegt að rengja, sízt
sé spurningin skoðuð frá þessari hlið — hann segir oss í bók þeirri, er
hann síðast samdi, rétt á undan dauða sínum, að framfarir mannvitsins í
heiminum sé alls ekki skilyrðislaust samfara framförum í siðgæði. Ment-
aður vitsmunamaður geti hæglega orðið því viðsjálara varmenni. Enginn
verði skilyrðislaust góður maður, þótt numið hafi bókmentir, listir eða
söng. Slíkt veitir ekki sjálfsagða siðmenning. Þar kemur fram hugsun,
tilfinning og mentun aldarfarsins, en slíkt lyftir hvorki né leiðir upp á við
að sjálfsögðu. Forngrikkir, og síðar meir ítalir — á endurfæðingartíma
lista og vísinda — sýna oss þann sannleik, að bókfræði og listir, mælska
og málaraíþrótt geti orðið samfara óumræðilegri siðaspilling jafnt ein-
stakra manna sem alls mannfélagsins.
Hvað er það, sem gjörir menn betri? Það er blátt áfram efling
elsku og hluttekningarsemi, réttlætistilfinningar, fúsleikans til félagsskapar
við meðbræðurna, það er hjálpfýsi og líknsemi, og ennfremur hinir and-
legu mann- og kvennkostir, guðræknin og gæzkan, sem lyftir og vekur
veglyndi -— helgar siðmenninguna. Hví mundi ég vera maður betri fyrir
það, þótt mái mitt berist lengra en fimtíu skref og ég geti talað við mann
frá Genf norður í París, frá París til Lundúna, frá New York til Chicago.
Sú vegalengd, sem mál mitt heyrist, er miður áríðandi, en hvern mann
ég hefi að geyma, þegar ég tala, eða hvað það er, sem ég tala.
Þegar faðir minn fæddist 1794, gat enginn þálifandi maður ferðast
fljótar yfir, en Abraham gat. Allar hinar undramiklu breytingar hafa orðið
síðan. En hvað mundi það þýða, þótt ég ferðaðist ótal rastir vegar á
einni klukkustund, í stað fimm eða sex? Það er hagræði mikið, en ekki