Eimreiðin - 01.01.1907, Blaðsíða 73

73
djúpið, en yngri kynslóðin heldur sig í grunnsævinu. f*etta er algeng regla, en þó
verður að taka undan hrygnigöngurnar, er eiga sér stað frá febrúar til aprílmánaðar
í Norðurhafinu. l?á leita gömlu þorskarnir úr djúpinu upp á grunnin til að hrygna,
og það eru einmitt þessar göngur, sem þorskveiðarnar í Norðurhafinu, bæði við ís-
land og Noreg, aðallega styðjast við.
Aftan við bókina eru io myndablöð til að skýra textann. Helgi yónsson.
OVE PAULSEN: PLANKTON-INVESTIGATIONS IN THE WATERS ROUND
ICELAND IN 1903. Sérpr. úr »Meddelelser fra Kommissionen for Havundersogelser,
Serie: Plankton, Bind I, Nr. 1, 1904«. Khöfn 1904.
Aður en getið er um innihald bókar þessarar, verður fyrst að skýra fyrir al-
menningi efni það sem bókin er um.
í yfirborði hafsins er mesti urmull af örsmáum plöntu- og dýrategundum. Teg-
undir þessar eru ófullkomnar að byggingu og talsvert fjölbreyttar. Sumar hverjar,
og það meira að segja ekki allfáar, eru þannig gjörðar, að það er mjög miklum
efa undirorpið oft og tíðum, hvort þær beri að telja til plönturíkisins eða dýra-
ríkisins. 1 stuttu máli má komast svo að orði. að lífsverurnar í yfirborði hafsins séu
sumpart plöntur á lægsta stigi, sumpart dýr á lægsta stigi og sumpart á takmörkun-
um milli dýra- og plönturíkis. f*að er sameiginlegt fyrir allar þessar smáverur í
vatnsborðinu, að þær eru ósjálfhreyfa, en rekast áfram fyrir vindi og straumi.
Plöntur þessar og dýr köllum vér því einu nafni rek (plankton á útlendum málum),
særek í hafinu, en vatnsrek í stöðuvötnum.
fað er öllum kunnugt að dýralíf á landi byggist á plöntulífinu og þarf ekki
frekar að eyða orðum að því. En dýralíf hafsins byggist alveg á sama hátt á
plöntulífi hafsins. Sumpart eru plöntur hafsins beinlínis fæða fyrir sumar dýrateg-
undir eins og t. a. m. særekið; á því nærast ýms smádýr, sem aftur verða stærri
dýrum að bráð. Sumpart myndar plöntugróðurinn hæli fyrir fjölbreytt dýralíf, t. d.
hinir víðáttumiklu þara-»skógar« neðansjávar.
Það er því augljóst, að rannsókn á plönturíki hafsins verður að vera samfara
rannsókninni viðvíkjandi nytjadýrum bafsins, ef vel á að vera, enda hafa öll fiski-
rannsóknaskipin einnig rannsakað plöntugróðurinn, einkanlega særekið.
l’á snúum vér oss að sjálfri bókinni. Höfundur hennar var með rannsóknar-
skipinu fór, og athugaði særekið kringum strendur íslands 1903. Þar að áuki var
særeki safnað á strandferðaskipinu Hólum á leiðinni frá Vestmannaeyjum til Eyja-
fjarðar, og er þess einnig getið í bókinni.
Framan til í bókinni gerir höfundurinn ljósa grein fyrir eðli og ástandi hafsins
við strendur landsins. Atlantshafið laugar suður- og vesturströnd landsins; seltan er
meira en 35°/00 og hitinn er ávalt meira en o°, en mestur er hitinn í hafinu síðari
hluta júlímánaðar (ii°—120). Við Austurland er hafið kaldast og seltuminst (undir
35°/oo)’ en^a ll§'gur Austurlandspólstraumurinn þétt með því. Við Vestrahorn mætist
heiti sjórinn að vestan og kaldi sjórinn að austan. Við Norðurland er sjórinn heitari
en við Austurland og kaldari en við Suðurlandið eða eins konar blanda af heita og
kalda sjónum, því örsmá grein af heitum straumi rennur austur með Norðurlandi
(Irmingersstraumurinn) að minsta kosti alt austur undir Langanes.
í*á koma ýmsar athugasemdir um særekið kringum landið á hinum ýmsu fund-
arstöðum og hve breytilegt það er eftir árstíðum; því næst eru lýsingar og myndir
af allmörgum tegundum, og voru ýmsar þeirra með öllu óþektar fyr. Síðast er
skrá yfir allflestar tegundirnar og tekið fram hve tíðar þær hafi verið í hverjum
fundarstað.