Eimreiðin - 01.01.1907, Side 38

38
þessu í strjálbygðum héruöum, en nokkru minna í þéttbýli og
þorpum, þar sem sjálfseignin er ekki annað en ákveðin hlutdeild
í sameiginlegum afurðum félagsbúsins eða þorpsfélagsins. Kring-
um hvern einstakling er svo eins konar varnarhringur af ná-
grönnum, vinum, mágum og ættingjum, sem smámsaman hefir
vaxið upp úr hinu forna ættarfélagi, enda er og meginhugsun
þeirra ein og hin sama, hugsunin um að styðja þá, sem næst
þeim standa. Lífspekiráðin í Hávamálum brýna það líka ótæpt
fyrir mönnum, að því tré sé falls von, sem stormarnir fái að
leika um hlífðarlaust.
Hrornar þöll, svá es maðr,
sús stendr þorpi á, sás mangi ann,
hlýrat henni börkr né barr; hvat skal hann lengi lifa?
Par er og sandur af heilræðum um það, hvernig menn eigi að
afla sér vina og varöveita vinfengi þeirra.
Annars hefir þessi tjölmenni bændalýður fremur lítil áhrif á
andlega lífið, því hið skapandi afl til nýrra hugsana á þar ekki
óðal. Hið helzta af því tægi er lagareglur frá þingunum og rímuð
heilræði með skýrum líkingum. Nokkuð af norrænum alþýðu-
skáldskap á þó líka rót sína að rekja til bændálífsins, og seinna
meir verða sérstakar kringumstæður þess valdandi, að í þessu efni
kemur fram skínandi og frábær undantekning: íslenzku sagna-
ritin. En bændalýðurinn er þó eins konar neðanjarðar-frjóafl
fyrir alt andlegt líf: sjálfstæði hans, einbeitnin, ættartilfinningin
og trygðabandið við nánustu skyldmenni. Pó mest kveði að
og mest beri á framþróun andlega lífsins í höfðingjahöllunum,
bólar þó á kollinum á bóndanum upp úr öllu saman, þegar betur
og nánar er að gætt.
Pestin eða „Enski svitinn“.
í 34. tölublaði af Austra hefur hinn fróði sagnafræðingur Jón pró-
fastur Jónsson frá Stafafelli skrifað stutta grein með fyrirsögninni: Hvaða
sýki var »seinni plágan« hér á landi? Gjörir hann þar nokkrar velvilj-
aðar athugasemdir við ritgjörð mína í Eimreiðinni XII: Pestin—Svarti-