Eimreiðin - 01.01.1907, Blaðsíða 61

6i
að efast, að henni verði tekið tveim höndum af allri alþýðu manna, jafn-
vel og frá henni er gengið. Því það er næstum ótrúlegt, hve miklu og
margháttuðu efni höfundinum hefir tekist að koma fyrir í ekki stærri bók,
en þessi er, án þess að hún þó yrði þur eða leiðinleg. En það er öðru
nær, en svo sé. Reyndar er bókin allstór (458 bls.), en efnið er líka
svo mikið, að vel mætti rita um það mörg bindi. Fyrst er þar inn-
gangur um landið og þjóðina yíirleitt, þá um þjóðfélagslífið (stjórnarfar
og löggjöf), um andlegt líf (hof og blót, kristnina, skáldskap óg sagna-
list, seið og galdra o. s. frv.), um atvinnu- og viðskiftalíf, um ytri lífs-
kjör (húsakynni, klæðnað, vopn, tímatal, mataræði, boð, skemtanir 0. s. frv.)
og að lokum um heimilislífið, þar sem rakinn er æfiferill manna frá vögg-
unni til grafarinnar. Er þar fyrst um uppeldi manna og æskulíf, þá um
fullorðinsárin, festar og brullaup, hjúskaparlífið, hjúa- og þrælahald og
að síðustu um æfilok manna.
þetta yfirlit yfir efni bókarinnar sýnir, hve mikinn fróðleik hún hefir
að færa. En skiftir um hver á heldur og má misjafnlega fara með gott
efni. En það er skjótast af meðferð höfundarins að segja, að hún er
yfirleitt í góðu lagi. Framsetningin er bæði lipur og fjörug og málið
gott — miklu betra en á fyrri ritum sama höfundar. Þá er sá kostur-
inn ekki hvað sízt teljandi, hve frásögnin er hvetjandi fyrir nútíðarkyn-
slóðina. Bókin endar á þessum orðum: »f>á rækja menn bezt minning
hinna látnu, er þeir taka þá sér til fyrirmyndar í öllu fögru og hefja
merki þeirra hátt á framsóknarbrautinni. Minning feiranna er framhvöt
niöjannat. Og einmitt sama hugsunin gengur sem rauður þráður gegn-
um alla bókina. Það er því ekki sælgætið eitt, sem hún hefir að bjóða,
heldur lfka mestu kostafæðu og hollustu.
En er þá alt rétt, sem í bókinni stendur, getum við reitt okkur á
að það sé satt? Þessu líkt mun margur spyrja, en flestum verða erfitt
um svarið, enda er það og að vonum. En einmitt um þessa hliðina
þykist ritstjóri Eimreiðarinnar bær að dæma ýmsum öðrum fremur, þar
sem hann hefir nú í mörg ár gert rannsóknir á menning og iífsháttum
forfeðra vorra að aðalstarfi sínu og stöðugt haidið um það fyrirlestra á
háskólanum. Og vér fáum eigi betur séð en að bókin sé í flestum
greinum svo áreiðanleg, sem með nokkurri sanngirni verður til ætlast af
bók með því sniði, sem hér er um að ræða. Auðvitað er bókin ekki
gallalaus; því fer fjarri; en gallarnir eru hvorki svo margir tiltölulega,
né svo verulegir að öllum jafnaði, að það komi mjög að sök. Það gegnir
meira að segja furðu, að þeir skuli ekki vera bæði fleiri og stærri, jafn-
lélega og höf. hefir verið settur með undirbúninginn.
En til þess nú að sýna einnig þá hliðina, skulum vér þá nefna
nokkur dæmi:
Á bls. 22—3 vill höf. halda því fram, að leysingjar hafi verið jafn
réttháir og frjálsir menn. En af Baugatali í Grágás (bls. 202) má sjá,
að fyrir víg leysingja voru ekki goldin nema hálf manngjöld, og svo mun
og hafa verið í öðrum sökum. En leysingjasonur var fullréttismaður.
Á bls. 33 segir: *goðarnir 121' Norðlendingafjórðungi jafngiltu 9
goðum í hverjum hinna fjórðunganna og höfðu því hver um sig nokkuð
minni áhrif á landstjórnina en hver hinna goðanna*. Þetta má til sanns
vegar færa um dómnefnuna, en tæplega um lögréttuskipun, því þar sátu