Eimreiðin - 01.01.1907, Blaðsíða 37

37
trú fer fyrst að bera á þjóðaflakksöldinni hjá Austgotum, en hún
varð mjög útbreidd og varð almenn á Norðurlöndum á 7.—8. öld,
þó þá væri nokkuð farið að losna um hina fornu almennu ættar-
festu; en hún hélzt enn í margar aldir og var mjög almenn.
»Við komum aftur«, sögðu öldungarnir í Sætersdalnum, þegar
dauðinn kallaði þá brott frá ættarheimilinu.
Fyr á öldum hafði sambandið milli ættarinnar og bæjarins
verið miklu nánara. þá var ekkert land einstaklings eign nema
það, sem menn höfðu sjálfir rutt; jafnskjótt og það kom í hendur
niðja þeirra, varð það eign ættarinnar. Pegar fyrstu húsin geta
ekki rúmað fleiri, byggja menn ný bæjarhús við hliðina á hinum
og allur hópurinn hefir nú að meira eða minna leyti félagsbú eða
rækta jörðina í sameiningu. Um slíkan félagsbúskap bera mörg
staðanöfn vitni bæði í Danmörku og Svíþjóð. Á endanum verða
svo þessir félagsbæir að sveitaþorpum.
Á elztu tímum er jörðin eign ættarinnar og menn geta því
aðeins orðið hluttakandi í arðinum, að menn sitji þar kyrrir og
taki þátt í búskapnum. Pegar komið er fram á víkingaöldina, er
einstaklingseign orðin algengust; en synirnir einir (en dæturnar
ekki) erfa jörðina og mönnum er ekki ljúft að skifta henni í
sundur. Réttur ættarinnar kemur nú fyrst til greina á öðru stigi:
vilji eigandinn selja, hafa frændur hans forkaupsrétt, eða »óðals-
réttinn«, er svo var kallaður í Noregi. l?ó getur enn svo mikið
kveðið að niðurníðslu hjá eigandanum, að honum megi víkja
brott af jörðunni og frændur hans koma í hans stað.
I byrjun víkingaaldarinnar eru sjálfseignarbændurnir sá flokkur
mannfélagsins, sem mest ber á. En hvort styrjaldir og aukning
konungsvaldsins og réttur þess til fjár, er menn höfðu fyrir gert
eða enginn fanst eigandi að, hafa þá þegar verið farin að gera
nokkra breyting á þessu, vitum vér ekkert um, né heldur hitt,
hvort gullstraumur sá, er fluttist með þjóðaflakkinu, breytti fornri
óðalsjörð í kaupajörð. Á sjálfri víkingaöldinni urðu mikil brögð
að því; en það verður þó ekki fyr en á miðöldunum, er konur
hafa fengið erfðarétt og menn geta gert erfðaskrár, að hin forna
sjálfseign gengur beint til þurðar.
Á víkingaöldinni er bóndinn sjálfseignarbóndi og það hefir
áhrif á hugsunarhátt hans. Hin fornu einkenni þjóðarinnar, harð-
snúið sjálfstæði óg rík sómatilfinning, verða enn sterkari, er menn
sitja sem óháðir drotnar á eignarjörð sinni; mest kveður þó að