Eimreiðin - 01.01.1907, Blaðsíða 35

35
Annar meginþáttur þjóðfélagsins er bóndinn, hinn frjálsi
landeigandi. Hann er ekki sem hirðmaðurinn bundinn neinum
einstaklingi, heldur stærra mannfélagi. Pjóðin eða þjóðflokkurinn
hefir frá ómunatíð ekki verið annað en samsafn búsettra manna,
er tóku höndum saman til varnar gegn öðrum og réðu málum
sínum í sameiningu á þingi. Par feldi allur bændalýðurinn dóm-
inn og afbrotamaðurinn dæmist »útlagr«, utan við lögin og
vernd þeirra. Jafnvel eftir að hin stærri ríki hafa gleypt minni
þjóðflokkana, haldast þó bændaþingin sem héraðsþing, fjórðungs-
þing og fylkisþing, og er það aðallega með hluttöku sinni í þeim,
að bændur fást við yfirgripsmeiri þjóðfélagsmál. Pegar samgöng-
urnar batna, myndast stærri þinglög, sem þó engan veginn þurfa
að vera sömu takmörkum bundin og herríki höfðingjanna. Pað
virðist hafa verið algild regla, að þar sem fólk kom saman til
blóta, þar reis upp þingstaður: menn ræða mál sín og jafna mis-
klíðir á þessum samkomum, unz þær loks fá fasta lagaskipun.
Petta má sjá svo seint á öldum sem í upphafi Islandsbygðar.
Landnámsmennirnir mynda þing, þar sem einstakur maður hefir
reist hof og goðinn er sjálfkjörinn þingforingi; alþingi eitt kemst
svo seint á stofn, að það hlýðir ekki sömu lögum. Hins vegar
benda nöfnin á þingstöðum Dana á trúarlegan uppruna: Lundur
á Skáni, Hringstaðalundur eða Týslundur á Sjálandi og Vébjörg
á Jótlandi. Pað verður ekki sýnt, að neinn af þessum stöðum
hafi verið pólitiskur miðdepill fyrir neinn þjóðflokk. Vébjörg
liggja þannig í sveit, þar sem fjórar sýslur — fyr meir þjóð-
flokkar — mætast. Hvarvetna hjá gotnesku þjóðunum eru sam-
komur manna til blóta og þinga undanfari pólitisks samruna; og
á hinn bóginn verða þessi þinglög til þess að leggja hömlur á
stærri ríkismyndun. Bændalýðurinn fer seint og gætilega, en
því öflugra er líka samheldið.
En það var þó ekki almúginn, sem mesta stoð veitti þegar
í nauðir rak, heldur ættin. Ættu menn einhvers í að hefna, var
öll ættin uppi; á sömu lund varð og ættin að bæta fyrir mis-
gjörðir hvers einstaks ættingja, jafnvel með lífi sínu, ef því var
að skifta. Vígsbætur eða sára skiftust á alla ættina, hvort sem
gjalda átti eða við að taka. Ef mikilsvarðandi ályktun skyldi
gjöra, varð að ráðfæra sig við ættingjana. Ef faðir vildi leiða
launson sinn til arfs, varð ekki einungis hann sjálfur, heldur og öll
ættin að »leiða hann í ætt«: »þá skal hann gera þriggja sálda öl
3’