Eimreiðin - 01.01.1909, Page 54

54
ingarvaldsins var þinginu leyft að láta uppi álit sitt um aðra lög-
gjöf og senda konungi bænarskrár um hin og þessi efni. — Pað
reyndist svo, er á átti að herða, að óæðri klerkar höfðu enga
ágirnd á þingsetu og hurfu þeir brátt úr sögunni. Eftir urðu þá
í þinginu preldtar og barónar annarsvegar, en riddarar og
borgarar hinsvegar. Undir miðbik 14. aldar skiljast þessar tvær
stéttir í House of Lords (Efri málstofan) og House of Commons
(Neðri málstofan).
Pað hefir haft eigi lítið að segja í stjórnmálum Englands, að
riddarar og borgarar urðu saman í deild. Riddararnir, fulltrúar
bændanna, voru oft og tíðum menn af aðalsættum, yngri bræður
sjálfra lávarðanna, og áttu mikið undir sér. Petta olli því, að á
milli þingstéttanna á Bretlandi varð aldrei djúp staðfest, sem raun
varð á víða á meginlandi álfunnar. Petta hefir framar öðru stuðlað
að því, að neðri málstofan ætíð mátti sín mikils. Ef í neðri mál-
stofunni hefðu verið bændur einir og borgaralýður, er ekkert
sýnna, en sama hefði orðið uppi á teningnum á Englandi og
annarsstaðar í álfunni: lægri stéttunum smámsaman horfið öll völd.
Næstu 300—400 árin á konungsvaldið og parlamentið í
sífeldu þófi, alveg eins og tveir séu að toga í snæri. Stundum
veitir öðrum betur, stundum hinum. Á stunduin virða konung-
arnir þingið alveg að vettugi, skeyta engu fornum loforðum, krefja
skatta að þinginu fornspurðu o. s. frv. En parlamentið tók jafnan
slík gjörræði af konunga hendi harla óstint upp og andmælti þeim
af miklum móð. Á hinn bóginn var það jafnan fúst til skattálögu,
ef konungar sneru sér til þess í þeim erindum. Með þessarri að-
ferð fékk parlamentið því til vegar snúið smátt og smátt, að
konungar hættu að ganga fram hjá því, Skattálöguréttur þess
varð þannig trygður og helgaður af venjunni.
Parlamentið fór nú úr þessu að færa sig upp á skaftið. Pað
notaði hvert færi, er gafst til þess að auka völd sín — og færin
urðu mörg. Brezku miðaldakonungarnir áttu allmjög í styrjöldum,
og þurftu því á miklu fé að halda; voru líka sællífisseggir og
skrautgjarnir nautnamenn í hvívetna. Reyndist nú hér, sem oftar,
að fjárkröggurnar mýkja manninn og rýra mótstöðuþróttinn og
kjarkinn. Parlamentið seldi jafnan skattálögusamþykki sitt við
nýjum og nýjum ívilnunum sér í hag. Óx nú vegur þingsins all-
mjög, einkum meðan rósturnar milli hvítu og rauðu »rósarinnar«
voru sem mestar. Pað fékk því framgengt, að flestöll lög voru